O‘zbekiston respublikasi o’liy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti
Mehmonxonalarning xalqaro tasnifi
Yüklə 287,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2-BOB. MEHMONXONA XIZMATLARI RAQOBATBARDOSHLIGINING NAZARIY- USLUBIY ASOSLARI
|
1.3. Mehmonxonalarning xalqaro tasnifi
Bugungi kunda dunyoda 300 mingdan ortiqroq mehmonxona mavjud.Ularning barchasi mijozlarga joylashtirish hizmatini ko’rsatadi, ammo ulardagi hizmat sifati keskin farqlanadi.Turist sayohatga otlanar ekan, o’zi uchun joy band qilib qo’yilgan mehmonxponadagi sharoit uning ko’nglidagidek bo’lishiga ishonch hosil qilishni istaydi. Ushbu muammoni hal qilish uchun mehmonxona hizmatlarini sertifikatsiya qilish tizimi ishlab chiqilgan. Ammo dunyoning turli ma,lakatlarida turli tizimlar asosida mehmonxonalar sinflarga ajratiladi. Barcha davlatlarda mehmonxona hizmatlarini baholashning yagona tizimini joriy qilishga bir necha omil to’siqlik qiladi, bular: davlatlarning tarixiy-madaniy rivojlanishi, olib borayotgan turistik faoliyati, milliy qadriyatlardir. Hozirgi kunda jahonda 30 dan ortiq tasniflash tizimlari mavjud.Ularning eng asosiylarini ko’rib chiqamiz. Yulduzli tizim – Fransiya, Avstriya, Belgiya, Gollandiya, Rossiya, MDH davlatlari, jumladan O’zbekiston, shuningdek xalqaro turistik almashinuvda ishtirok etuvchi davlatlarda qo’llaniladi. Xarfli tizim – Gretsiyada qo’llaniladi “Tojlar” yoki “Kalitlar” tizimi - Buyuk britaniyaga hosdir. 3 kategoriyali tizim - Italiya va Isroilda qo’llaniladi. Razryadlar tizimi – AQShda qo’llaniladi. Shuningdek atir gullar, uychalar tizimi mavjud. Mehmonxonalarni tasniflashda eng ko’p qo’llaniladiganlaridan biri bu yulduzli tizimdir.Unga ko’ra mehmonxonalar 5 ta kategotiya (toifaga) bo’linadi, kategoriyalar esa yulduzchalar bilab ko’rsatiladi.Eng yuqori siofarli mehmonxonalar 5ta yulduzcha bilan, eng past sifatlilari esa 1 ta yulduzcha bilan belgilanadi. Mehmonxonaga muayyan kategoriya berishdan avval, quyidagi mezonlar hisobga olinadi: - mehmonxopna joylashgan hudud va binosiga qo’yilgan talablar; - suv va elektr ta’minoti; - isitish tizimi; - havfsizlik masalalari; - texnik jihozlanish; - xonalar va ularning jihozlanishi; - santexnika uskunalari; - mehmonxonadagi yordamchi xonalar; - mehmonxona va uning jihozlanishi; - hizmat ko’rsatuvchi hodimlar va hizmat toifasi. Yunonistonda xarfli tizim keng tarqalgan, ammo ushbu davlatdagi mehmonxona fasadlarida yulduzchalarni ko’rish mumkin. Barcha yunon mehmonxonalari 4 ta kategoriyaga bo’linadi, ya’ni: A, B, C, D. A kategoriyali mehmonxonani - to’rt yulduzli, B kategoriyani - uch yulduzli, C kategoriyalini ikki yulduzli mehmonzonaga teglashtirish mumkin. Yunonistondagi eng yuqori sifatli mehmonxonalarga ko’pincha “de Luxe” kategoriyasi beriladi. Ingliz mehmonxonalari tasnifi ancha murakkab ko’rinishga ega.Odatda mehmonxona fasadida yulduzchalar emas, balki “tojlar” tasvirlangan.Mehmonxona kategoriyasini “tojlar tilidan” “yulduzchalar tiliga” o’girish uchun, umumiy tojlar sonidan bittasini ayirib tashlash lozim.Masalan oltita tojli mehmonxona – besh yulduzliga teng, besh tojli mehmonxona to’rtta yulduzliga teng.
Biroq Britaniya Turagentliklari Assotsiasiyasi taklif etgan tasniflash to’g’riroqdir. Unga ko’ra mehmonxonalar quyidagicha tasniflanadi: - byudjet mehmonxonalari (bir yulduzli). Shaxar markazida joylashgan, minimal qulaylikka ega. - turistik sinfdagi mehmonxonalar (ikki yulduzli). Restoran va barga ega. - o’rta hol mehmonxonalar (uch yulduzli). Hizmat toifasi ancha yuqori. - toifali mehmonxonalar ( to’rt yulduzli). Juda yuqori sifatli joylashtirish va a’lo darajadagi hizmat ko’rsatish jaratoni. - oliy toifali mehmonxonalar ( besh yulduzli). Joylashtirish va hizmat ko’rsatish nihoyatda yuqori darajada. Italiyadagi mehmonxonalar 3 ta kategoriyaga ajratiladi: - birinchi kategoriyani shartli ravishda to’rt yulduli; - ikkinchi kategoriyani – uch yulduzli; - uchinchi kategoriyani – ikki yulduzli mehmonxonaga tenglashtirish mumkin. Ispaniyadagi joylashtirish vositalari turli kategotiyalarga ajratiladi: - mehmonhonalar – bittadan 5 yulduzgacha bo’lgan kategoriyalarga; - mehmonxona tipidagi uylar, bingalo, apartamentlar – bittadan 4 yulduzgacha; - tunash xovlilari – bittadan 3 yulduzgacha; - pansionatlar – uch kategoriyaga ajratiladi. Bundan tashqari Ispaniyada turislarni qabul qilish davlat tashkilotlari mavjud. Ular jumlasiga “lyuks” otel singari jihozlangan qal’a, saroy va qasrlar kiradi. O’zbekiston Respublikasida mehmonxonalarni tasniflash O’zbekiston Respublikasidagi mehmonxonalar Davlat standartiga asoslangan holda kategoriyalarga ajratiladi. Kategoriyalar yulduzlar bilan belgilanadi, hizmatlar sifati ko’tarilishi bilan yulduzlar soni ham mos ravishda ortib boradi. Mehmonxonalar besh kategoriyaga, motellar – to’rt kategoriya, turistik bazalar uch kategoriyaga ajratiladi. Eng yuqori kategoriyani <*****> bilan, eng past kategoriyani < *> bilan belgilashadi. Mehmonxonalarni sertifikasiyadan o’tkazishda quyidagi mezon talablari hisobga olinadi: - bino va tevarak – atrofdagi maydon; - texnik jihozlanish; - xonalar fondi; - mebel bilan jihozlanish; - xonaning sanitar va taxnik jihozlanishi; - umumiy ovqatlanish; - ovqatlanish xizmatlari ko’rsatiladigan xonalar, taqdim etilayotgan hizmatlar turi va sifati; - xodimlar va ularning kasbiy tayyotgarligi; - hizmat toifasi. <*>kategoriyali mehmonxona Xonalarning jihozlanishi : bir kishilik xonaning maydoni kamida 10 m 2 , ikki kishilik xona 14m 2 , ichki telefon tarmog’i yoki xidimni chaqirish tugmasi, har bir qavatda kamida bittadan shahar telefoni, xonalarning kamida 25%da xojatxona, xojatxonasi bo’lmagan nomerlarda umivalnik, ko’p xonali nomerlarda va har bir qavatda muzlatgich, radioproyomnik, bir kishilik yotoq o’lchami – 80x190sm, ikki kishilik 90x200 sm, kamida 5ta ilg’ichga ega bo’lgan kiyim shkafi, stol, kishi boshiga bittadan stul, garafin va stakanlar, kuldon, umivalnik yuqorisida va xonada ko’zgu, har bir mehmonga kamida 2 tadan sochiq.
ko’zlanmagan. Hizmatlar : tunu-kun qabul hizmati, taksi chaqirish, ma’muriyatning kuniga kamida 12 soat ishlashi, xonalarni xar kuni tozalash, mehmon talabiga ko’ra (bir sutka ichida) kir yuvish va dazmollash hizmati yoki dazmol taxtasi va dazmolni taqdim etish, kiyimlarni yengil ta’mirlash, bagaj va qiymatli buyumlarni ma’muriyat seyfida saqlash, yotoq anjomlarini xar 5 kunda almashtirish, mehmonlarga kelgan xatlarni yetkazish, pochta va telegraf hizmatlari, tibbiy aptechkadan foydalanish va tez tibbiy yordamni chaqirish, turistik ma’lumot.
: umumiy foydalanish xonalarida va xar bir qavatda xojatxona(xar 5 xanaga kamida bittadan), vannaxonalar, dushxonalar ( xar bir qavatga kamida 2 tadan), maishiy xizmat xonasi,mehmonlani qabul qilish uchun yetarlicha jihozlangan joylashtirish hizmati, teleko’rsatuvlar tomosha qilish xonasi.
xonalarning kamida 50%da xojatxona, xar bir xonada telefon apparati, bundan oldingi kategoriyadagidek mebellar, shuningdek dam olish kursisi. Mehmonlar talabiga ko’ra bolalar kravati berilishi mumkin, telefon ma’lumotnomasi. Ovqatlanish hizmatlari: Restoran va kafening mavjudligi, taklif etilayotgan ovqatlanish variantlaridan birini ihtiyoriy tanlash imkoniyati (faqat nonushta, ikki maxal, uch maxal ovqatlanish), nonushta soatlarida xonalarda hizmat ko’rsatish. Hizmatlar: Bundan oldingi kategoriyadagi kabi, shuningdek mehmon talabiga ko’ra bagajni tashish, yotoq anjomlarini xar 3 kunda almashtirish, kimyoviy tozalash ( bir sutka ichida). Umumiy foydalanish joylari : bundan oldingi kategoriyadagi kabi. <***>kategoriyali mehmonxona Xonalarning jihozlanishi: barcha xonalarda shahar telefon tarmog’i, apartamentlarning xar bir xonasida telefon apparati, barcha xonalarda xojatxona, dush yoki vanna, xona maydooni: bir kishilik – 12m 2 , ikki kishilik 16m 2 , ko’p xonali nomerlarning mavjudligi, kondisioner, rangli televizor, xar bir xonada mini-bar, yotoq o’lchami: bir kishilik - 90x200sm, ikki kishilik – 160x190sm; yozuv stoli, ish kursisi va yozuv qurollari, chet tillaridagi informatsion materiallar, xar bir mehmonga kamida uchtadan sochiq.
zallar, 7-00 dan 24-00 gacha xonalarda hizmat ko’rsatish. Hizmatlar: oldingi kategoriyadagi hizmatlarga qo’shimcha ravishda turli transport vositalariga chiptalarni buyurtma qilish, ekskursiyalar, gid-tarjimon, kuzatuvchi hizmatlari, gazeta, jurnallar, mehmon sochiqlarini xar bir foydalanishdan so’ng almashtirish. Umumiy foydalanish joylari: elektron aloqa vositalariga va nusha olish texnikasiga ega bo’lgan biznes-sentr, musiqiy eshittirishlar, tibbiyot xonasi, koridorlarda gilam qoplamasi, xonalar soni 50 dan ortiq bo’lgan mehmonxonalarda sartaroshxona, sinxron tarjima va audio- video uskunalarga ega bo’lgan, madaniy va ish anjumanlari o’tkaziladigan zal.
: Barcha xonalarda to’g’ridan-to’g’ri shahar, shaharlararo va xalqaro telefon aloqasi, barcha xonalarda vanna, ko’p xonali nomerlarda qo’shimcha xojatxona, vannaxonada fen, shampun, gel, los’on, hammom shippagi va xalati, xonalarda mini-seyf, xonadagi barcha chiroqlarni markaziy o’chirish tizimi, xona xaroratini boshqarish dastagi, kamida 37sm diagonalli, dunyoning asosiy kanallarini ko’rsatuvchi televizor, mini-bar, taymer, gilam qoplamasi, yumshoq mebel va jurnal stolchasi, xonalarda katta o’lchamdagi ko’zgu, ikki kishilik yotoq o’lchami – 160x200sm, yuqori darajadagi tovush o’tkazmaslik (shovqinnning 35 dBAdan yuqori bo’lmasligini ta’minlash), xonalarda nonushta menyusi.
Mehmonxonada restoran va barning mavjud bo’lishi, ulardan birining tunu-kun ishlashi, restoran bir necha zal va alohida kabinalardan iborat bo’lishi kerak, konferens zalga moslashtirilishi mumkin bo’lgin banket zallari, tungi klub. Hizmatlar: (aeroport, vokzaldan) kutib olish va kuzatishni tashkillashtirish, xonalar holatini kun davomida nazorat qilish, yotoq anjomlarini xar kuni almashtirish, kir yuvsh va dazmollash hizmatlari 12 soat ichida, dazmollashni 1 soat ichida, kimyoviy tozalashni 12 soat ichida bajarish, mehmonxona xodimi tomonidan poyafzal tozalash hizmati, pochta va telekslarni jo’natish va yetkazib berish, foydalanish uchun audio-video, kompyuter va elektron aloqa vositalarini taqdim etish, avtomobolni ijaraga berish, avtomobillarga asosiy texnik hizmat ko’rsatish. Umumiy foydalanish joylari: Suvni qo’shimcha filtrlash, barcha xonalardagi xavo sovutish tizimi, radioeshittirishlar, bir qavatdan baland bo’lgan binolarda lift, mehmonlar, xodimlar va yuk uchun alohida liftlar, sport-sog’lomlashtirishmarkazi (trenajer yoki sport zali) yoki salomatlik klubi, basseyn yoki sauna, go’zallik saloni (kosmetolog xonasi, manikyur, pedikyur). <*****> kategoriyali mehmonxona Xonalarning jihozlanishi: Xonaning xavfsizligini ta’minlovchi elektron nazorat vositalari va signalizatsiya, bir kishilik xonaning maydoni kamida 16-18m 2 , ikki kishilikda 18-25m 2 , hojatxonaning maydoni 5m 2 , vannaxona polining isitilishi, vannaxonada telefon, ikki kishilik yotoq o’lchami 200x200sm.
muzokaralar olib borish uchun mo’ljallangan xonalar, basseyn va sauna, buyurtma telefakslarni yuborish va yetkazib berish, mehmonxona xodimi yordamida avtomobillarni parkovka qilish va garajdan olib chiqish, nonushtaning 11-00dan erta tugamasligi, tunu-kun xonalarga xizmat ko’rsatish. Xalqaro mehmonxona zanjirlari Rivojlangan mamlakatlarda turli soxlardagi iqtisodiy yuksalish, insonlar hayot tarzining rivojlanishi, hizmat safaridagilar va turislarning dunyoning tuli joylariga sayohat etlishiga olib keldi. Mehmonxona industriyasiga, jumladan, mehmonxona bazasining yangilanishi, yangi qurlishlar, zamonaviy texnologoya va hizmat turlarining joriy etilishiga salmoqli investisiyalar jalb etildi. Mehmonxona industriyasiyning rivojlanishida xalqaro mehmonxona zanjirlari muhim ro’l o’ynaydi.Ular dunyo turistik bozoriga yuqori darajadagi hizmat standartlarining kirib kelishi, shunugdek turistlarni mehmonxona hizmatlari bilan ta’minlashga imkon beradi. Mehmonxona zanjirlari, ishlab chiqqarishni tashkillashtirish va turistlarga hizmat ko’rsatishni ommalashtirish, yuksaltirishga zamin yaratqadi, ma’lum qiyofadagi mehmonxona hizmatini yaratishga chorlaydi. Buning natijasida turist horijiy davlatda o’zini uyidagidek tanish va qulay bo’lgan sharoitda his etadi. 1850- yillardan boshlab dunyo mehmonxona industriyasida turli ko’rinishdagi mehmonxona ishini tashkillashtirish modellari tasdiqlana boshlandi. Birinchi model – Rits modeli, Shveytsariyalik tadbirkor Sezar Rits nomi bilan bog’liq.Dunyodagi ko’pgina mashxur mehmonxonalar ushbu nomga ega.Misol uchun, Parijdagi “Rits” oteli. Ushbu turdagi mehmonxonalarga Yevropa an’anasidagi nafislik va aristokratizm hosdir. Hozirgi kunda ushbu model inqirozga yuz tutmoqda. Ikkinchi model – Amerakalik tadbirkor Kemansi Uilson nomi bilan bog’liq (“Holiday Inn”mehmonxona zanjiri).Ushbu model mijoz talabalarining qondirilishiga moslashuvchanligi bilan bir qatorda nihoyatda yuqori standartdagi hizmatlari bilan ajralib turadi. Ushbu zanjirdagi mehmonxonalarga quyidagi talablar qo’yilgan: - yagona stildagi arxitektura va inter’er. - yagona usuldagi ko’rsatgich tashqi ma’lumot. - keng va funksional xo’ll. - mijozlarni ro’yxatdan o’tkazishdagi tezkorlik. - doimiy mijozlar uchun mo’ljallangan xonalar. - shved stoli shaklidagi nonushta. - konferens-zalning mavjudligi. - moslashuvchan narxlar tizimi. - boshqaruv, marketing va aloqalar birligi. Dunyodagi mehmonxona nomerlarioning 50%i ushbu model nazoratidadir. Uchinchi model – “Mustaqil” mehmonxona zanjirlari (misol ucun “Le Meridien”, “Dedeman”, “Sheraton”)ni o’zida jamlagan. Ushbu holda yagona savdo markasi ostida faoliyat yurituvci, bir hil husuyatlarga ega bo’lgan, ma’lum hizmatlar majmui va standartini qo’llovchi turli davlatlarda joylashgan mehmonxonalar tushuniladi. Zanjir a’zosi bo’lgan mehmonxonalar yagona fondga badal to’lab turishadi. Ushbu pullar birgalikdagi reklama va marketing faoliyati uchun sarflanadi. Lekin mehmonxonalarning iqtisodiy-moliyaviy va boshqaruv mustaqlligi saqlanib qolinadi. Zanjirga a’zo bo’lish chog’ida mehmonxona zanjir mulkiga aylabib qolishi shart emas. Ushbu xolda, franchayzing(mashxur nomdan foydalanish uchun sotib olish) beruvch mehmonxona zanjiri va mehmonxona o’rtasida tuzilgan shartnomaga asoslanib, mehmonxonaga quyidagi huquqlar beriladi: 1. Savdo maqsadida ishlatish uchun janjir firma belgisidan foydalanish. 2. Texnikaviy va savdo maslaxatlarini olish. 3. Rezervatsiya qilish informatsion tizimlaridan foydalanish. 4. Zanjir tomonidan xodimlarni tayyorlab berish. Respublikamizda Intercontinental, Le Meridien, Sheraton, Dedeman, Hilton, Radisson kabi xalqaro mehmonxona zanjirlari faoliyatini aytib o’tish mumkin. 1.3-jadval. Dunyodagi eng yirik mehmonxona zanjirlari. 1 Savdo markasi nomi Zanjir egasi Shtab-kvartira joylashgan davlat Holiday Inn Bass H&R Buyuk Britaniya Days Inn Cendant
AQSH Sheraton Starwood AQSH
Marriot Marriot
AQSH Comfort
Choice AQSH
Ramada Cendant AQSH Super 8 Motels Cendant AQSH
Radisson Carlson
AQSH Hampton Inn Hilton Corp. AQSH
Hilton Hotels Hilton Corp. AQSH Motel 6
Accor Fransiya Hyatt Hotels Hyatt Group. AQSH Express by Hol.Inn Bass H&R Buyuk Britaniya Quality Choice
AQSH Courtyard Marriot AQSH
Mercure Accor
Fransiya Hilton
Hilton Int’l Buyuk Britaniya Ibis Accor
Fransiya Howard Johnson Cendant AQSH
Inter Continental Bass H&R Buyuk Britaniya Novotel
Accor Fransiya Westin Starwood AQSH Renaissance Marriot AQSH
Le Meridien Granade/Forte Buyuk Britaniya Sol
Sol Melia Ispaniya Ritz carlton Marriot Int’l AQSH Kempinski Dusit Thani Germaniya
1 Bututjahon turim tashkiloti ma’lumoti 2-BOB. MEHMONXONA XIZMATLARI RAQOBATBARDOSHLIGINING NAZARIY- USLUBIY ASOSLARI 2.1. Mehmonxona biznesida raqobatning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati
Mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq xizmatlar ko‘rsatish sohasidagi turizm xizmatlari iqtisodiy taraqqiyotning ustuvor yo‘nalishi sifatida talqin qilinib, unga e’tibor davlat siyosati darajasiga ko‘tarilgan. Soha rivoji uchun zaruriy tashkiliy-huquqiy mexanizmlar vujudga keltirilib, hukumat tomonidan tegishli me’yoriy hujjatlar qabul qilindi va bu yo‘nalishdagi ishlar hozir ham davom etmoqda. Xizmat ko‘rsatish va servis faoliyati bilan shug‘ullanuvchi korxona va tashkilotlar hamda yakka tartibdagi tadbirkorlar faoliyati milliyiqtisodiyotga katta hissa qo‘shmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida 2006-2010 yillarda xizmat ko‘rsatish va servis sohasini rivojlantirishni jadallashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori xizmat ko‘rsatish va servis sohasida katta tarixiy voqea bo‘lib hisoblanadi. Ushbu qaror asosida barcha xizmat ko‘rsatish sohalarida 2006-2010yillarga mo‘ljallangan xizmat ko‘rsatish va servisni rivojlantirish dasturlari ishlab chiqildi va qabul qilindi. Dunyoda iqtisodiyoti yuqori rivojlangan mamlakatlarda xizmat ko‘rsatish sohasiga YAMMning 3/2 qismi va tashkil etilgan yangi ishchi o‘rinlarining asosiy qismi to‘g‘ri kelmoqda. Bugungi kunda xizmat ko‘rsatish tushunchasi bo‘yicha ko‘p ta’riflar mavjud. Mamlakatimiz olimlaridan J.M.Qurbonov “xizmat - jamiyatda bo‘ladigan maxsus harakat, uning bajarilishida albatta falsafiy kategoriya hisoblangan insonning insonga yaxshilik qilish harakati har ikkala tomonga ham manfaat keltirishi kerak”, - deb ta’riflaydi. 2
E.S.Fayziyev xizmatga quyidagi ta’rifni bergan: “xizmat - bu insonlarning ehtiyoj va talablarini qondirishga qaratilgan faoliyatdir.Ushbu faoliyat mahsulotda gavdalanishi (moddiy xizmatlar), hamda mehnat jarayonining o‘zida iste’mol qilinadigan foydali mehnat samarasi sifatida (nomoddiy xizmatlar) namoyon bo‘ladi...”. 3
tushuniladi. Xizmatlarni iste’molchi bilan muloqotda bo‘lish darajasiga qarab ham tasniflash mumkin. Agar xizmatlarni taklif etuvchi xodimning iste’molchi bilan muloqoti yaqin bo‘lsa,
2 QurbonovJ.M. Servis paradigmasi.// Servis.– Samarqand.:SamISI, №3, 2009. -12 b. 3 Fayziyev E.S. Cyervis tizimi faoliyati asoslari.: Ma’ruzalar kursi. – Samarqand.: SamISI, 2007 – 5 b. xodimning xizmatni sifatli bajarishi uchun zaruriy texnik tayyorgarligidan tashqari, uni yana shaxslararo munosabatlar borasida ham o‘qitish zarurati paydo bo‘ladi. Chunki, xizmatlar sifati bir xil bo‘lgan taqdirda iste’molchi u bilan yaxshi munosabatda, xushmuomila bo‘lgan taklif etuvchini tanlaydi. Xizmat tovardan farq qiladi, shu bilan birga o‘zida tovar kabi o‘z narxi va qiymatiga ega bo‘ladi.
Yüklə 287,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|