O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

3.3. Nisha tuzulishi.
Ekologik joy, ekomuhit – tabiatda tur yashashi mumkin boʻlgan barcha muhit omillari majmui. Ekologik joy tushunchasi, odatda, ekologik jihatdan yaqin va bitta trofik darajada turadigan turlar oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlarni tadqiq qilishda qoʻllanadi (ilova-9) 44 bet. “Ekologik joy” termini amerikalik ekolog J. Grinnel (1917) tomonidan turlarning taqsimlanishini tavsif etish uchun tavsiya etilgan. Bu termin yashash joyi tushunchasiga yaqin maʼnoni anglatadi. Keyinchalik amerikalik zoolog Ch. Elton (1927) trofik bogʻlanishning muhim ahamiyatini koʻrsatish uchun Ekologik joyni turning ekologik sistemadagi holati tarzida talqin qilgan. 19-asr oxiri — 20-asr boshlarida koʻpchilik tadqiqotchilar ekologik jihatdan oʻzaro yaqin va jamoa ichida oʻxshash holatni egallagan 2 turning bir xil maydonda turgʻun hayot kechira olmasligini aniqlashgan. Bu enetic axborot 2 turning oziq uchun raqobati matematik modeli (italyan matematigi V. Volterra) va rus mikrobiologi G.F. Gauzening (1986) eksprimental ishlari orqali tasdiqlandi.
Ekologik joy-bu tur biotsenozda egallagan joy, shu jumladan uning biotsenotik aloqalari va atrof-muhit omillariga qo’yiladigan talablar to’plami. Bu atama 1914 yilda J. K. tomonidan kiritilgan. Va 1927 yilda Charlz Elton tomonidan. Hozirgi vaqtda Grinnellning ta’rifi odatda fazoviy joy deb ataladi (ma’no jihatidan bu atama yashash joyi tushunchasiga yaqinroq) va Eltonning ta’rifi trofik joy deb ataladi (ekologik joy ma’lum bir turning mavjudligi omillarining yig’indisidir, ularning asosiysi uning oziq-ovqat zanjiridagi o’rni). Hozirgi vaqtda giperobyem modeli J. K. Rouling tomonidan boshqariladi. E. Xatchinson. Model n o’lchovli kub sifatida taqdim etilgan bo’lib, uning o’qlarida atrof-muhit omillari yotqizilgan. Har enetic uchun tur mavjud bo’lishi mumkin bo’lgan diapazonga ega (ekologik valentlik). Agar har enetic o’qi diapazonining ekstremal nuqtalaridan proektsiyalar o’tkazilsa, biz n-o’lchovli raqamni olamiz, bu erda n — tur uchun muhim bo’lgan ekologik omillar soni.
Ekologik joy-tabiatda tur mavjud bo’lishi mumkin bo’lgan barcha atrof-muhit omillarining yig’indisi. Ekologik joy tushunchasi odatda bir xil trofik darajaga tegishli ekologik yaqin turlarning munosabatlarini o’rganishda qo’llaniladi. “Ekologik joy” atamasi tomonidan taklif qilingan J. R. R. (1998). Grinell (1917) turlarning fazoviy taqsimlanishini tavsiflash uchun (ya’ni ekologik joy knisha tomonidan aniqlangan (ekologik joy ma’lum bir turning mavjudligi omillarining yig’indisidir, ularning asosiysi uning oziq-ovqat zanjiridagi o’rni) .

XULOSA
Ta`lim va atrof-muhitdan tashqaridagi ijtimoiy bilish, madaniy evolyutsiya, atrof muhitning murakkabligi, nisha tuzilishi haqida xulosa qilib aytadigan bo`lsak Ta`lim va Ijtimoiy bilish – ijtimoiy o’rganish mustaqil individual izlanishlarga qaraganda samaraliroq bo’lsa, hayvonlar hayotiy madaniy ko’nikmalarni faqat ijtimoiy o’rganish orqali va odatiy ko’nikmalarni tezroq o’rganishlari kerak, agar ular haqiqatan ham ijtimoiy ta’limdan imtiyozli foydalansalar. Ijtimoiy o’rganish imkoniyatiga ega hayvonlar haqiqatan ham shunday qilishadi. Bundan tashqari, ijtimoiy ta’lim uchun tez-tez imkoniyatlar o’rgandim ko’nikmalarini shaxsning repertuarini oshirish kerak. Ushbu bashorat yovvoyi maymunlar populyatsiyasini taqqoslash va ijtimoiy mahrumlik va madaniyat tajribalari bilan tasdiqlangan. Ushbu topilmalar madaniy razvedka gipotezasini shakllantirdi, bu esa ushbu imtiyozlarni olish shartlarini ko’rsatib, aql evolyutsiyasi uchun an’anaviy foyda farazlarini to’ldiradi. Gipotezaning evolyutsion versiyasi shuni ko’rsatadiki, ijtimoiy o’rganish uchun tez-tez imkoniyatlarga ega turlar ko’proq o’rganilgan ko’nikmalar uchun tanlovga osonroq javob berishlari kerak. Yaxshilangan ijtimoiy ta’lim asotsial ta’limni ham yaxshilaganligi sababli, gipoteza ijtimoiy ta’lim samaradorligi va individual o’rganish qobiliyati o’rtasidagi ijobiy turlararo bog’liqlikni bashorat qiladi. Primatlar orasidagi o’zgarish bu bashoratni qo’llab-quvvatlaydi. Gipoteza, shuningdek, ko’proq madaniy turlar yanada aqlli bo’lishi kerakligini taxmin qiladi. Qushlar va sutemizuvchilar ishtirokidagi dastlabki sinovlar ham bu bashoratni qo’llab-quvvatlaydi. Madaniy razvedka gipotezasi, shuningdek, odamlarning g’ayri oddiy kognitiv qobiliyatlarini, shuningdek, mahoratni uzatishning noyob mexanizmlarini hisobga olishi mumkin. Aql-idrok-bu yangi yoki murakkab vaziyatlarga moslashuvchan javob berish, o’rganish va yangilik qilish qobiliyati.
Biologik va madaniy evolyutsiya natijasida bir fan deb nomlangan antropogen hisoblanadi. Yunon tarjima bo’lsa, “insonning kelib chiqishi.” Olish Inson evolyutsiyasi yil minglab ortiq zamonaviy insonlar shakllanishini o’rganish. Bundan tashqari, bu ilm-fan, keyinchalik eneti muhokama qiladi inson kelib, asosiy nazariyasi ta’kidlaydi hisoblanadi. Nuqtalari xilma-xilligiga qaramay, eng hali tadrijiy bo’lgan Darvin nazariyasi, amal. Nima uchun bu gipoteza, ayniqsa ishonch olimlar hisoblanadi? Bu arxeologik va enetic sifatida ilmiy ma’lumotlar bir qator tomonidan tasdiqlangan, chunki.Mukammal inson evolyutsiyasi bosqichlari , biz «Evolyutsion nazariya” bilan ko’rib. Siz qayerda juda haqida qo’shish istardim, evolyutsiya tushunchasi aniq bizning bilim barcha kamchiliklarni bartaraf etish. Shunday qilib, evolyutsiya – umuman yer yuzidagi tirik organizmlarning rivojlanishi va tabiati. Bu jarayon enetic o’zgarishlar, moslashish, yangi tur va yo’qolib ketish paydo bilan birga bo’ladi. Barqaror rivojlanish kontsepsiyasi inson uchun yeng zarur muammolarni yechishga qaratilgan ilmiy yo‘nalishlar majmuasidir. Shu asosda “tabiat jamiyat” munosabatlari yotgan bu murakkab muammoning bosh sababi aholi sonining o‘shishi degan xulosaga kelingan.