O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

2-мавзу. Борлиқ фалсафаси (Онтология)
Борлиқ фалсафанинг предмети. Онтология тушунчасининг таҳлили. Фалсафа тарихида борлиқ муаммоси. Борлиқ масаласида фалсафа ва фан синтези. Борлиқ ва йўқлик диалектикаси. Борлиқ шаклларининг таснифи: Энергия борлиқ шакли. Оккультизм ва спиритуализм борлиқ ҳодисаси. Эзотерик билим табиати. Оламнинг пайдо бўлиши ва эволюцияси. Тирик табиат ѐки ҳаѐтнинг пайдо бўлиши. Фалсафа ва физикада субстанция, субстрат ва материянинг ўзаро алоқаси. Материянинг субстанционал, субстрат, генетик контраст ва атрибутив концепциялари. Дунѐнинг чеклилиги ва чексизлиги. Фалсафа тарихида ҳаракатнинг талқини. Ўзгаришларнинг умумий хусусияти. Ҳаракат ва ҳаракатсизликнинг ўзаро нисбати. Ҳаракат типлари ва шакллари. Макон ва вақт борлиқнинг фундаментал шакллари. Фалсафа тарихида макон ва вақтга субстанционал ва реляцион ѐндашувлар. Ижтимоий макон. Ижтимоий вақт. Тарих вақти. Даврнинг руҳи ва ижтимоий вақтнинг уйғунлиги.
Табиат тушунчасининг кенг, тор ва махсус маънолари. Фалсафа тарихида табиат ва уни асрашга муносабат. Табиат ва жамиятнинг ўзаро алоқадорлиги. ХХ асрда табиат воқелиги: экологик танглик. Экодинамикани глобал, минтақавий ва маҳаллий миқѐсларда ривожлантиришнинг аҳамияти. Ҳозирги дунѐда экология соҳасидаги оқилона сиѐсат: халқаро ташкилотлар ҳамкорлиги. Ижтимоий ривожланиш ва географик муҳитнинг ўзаро алоқадорлиги. Географик мактаблар. Ўзбекистонда табиатни муҳофаза қилиш амалиѐти: ютуқ ва камчиликлар. Ижтимоий экология муаммолари. Биосфера ва ноосфера уйғунлиги. Янги борлиқнинг шаклланиши. Коэволюция ва инвайронментализм назарияси. 3-мавзу. Жамият фалсафаси ва инсон борлиғи
Жамият ҳақидаги фалсафий таълимотлар тарихи. Жамият пайдо бўлишининг илмий, иқтисодий асослари. Бозор муносабатлари ва тадбиркорликнниг тариихй типлари. Ишлаб чиқариш кучлари ва ижтимоий иқтисодий муносабатлар, мулк ва мулкчилик диалектикаси. Жамиятнинг маънавий, ижтимоий сиѐсий тизими. Фуқаролик жамияти институтлари. Жамият ривожига тарих фалсафаси нуқтаи назаридан ѐндашувлар. Тарихнинг мазмуни ва йўналишлари. Тарихий қонуният хақида бахслар. Тарих хақидаги концепцияларнинг гносеологик онтологик ва аксиологик йўналишлари. Тарихда шахснинг роли. Тарихда инсон такдири. Зиѐлилар ва интеллектуал элитанинг модернизация давридаги роли.
Цивилизация тушунчаси ва унинг типлари (П.Сорокин таълимоти асосида).
Фалсафа тарихида цивилизацияга турли ѐндашувлар таснифи (ал Форобий, Ибн Халдун, Н.Данилевский, О.Шпенглер, А.Тойнби). Жамият ҳаѐтига цивилизациянинг таъсири. Цивилизациянинг асосий элементлари: сиѐсат, маданият ва иқтисодиѐт. Маданият ва цивилизация мутаносиблиги. Маданий тараққиѐтнинг синергетик талқини: тўлқинлар, хукмронлик давридаги тартиб ва хаос бирлиги. Ижтимоий, сиѐсий ва ҳуқуқий маданият.: Анъанавий, диний, континентал Европача англосаксонча ҳуқуқий тизимлар типлари. Ҳуқуқий маданиятнинг жиҳатлари: қонун чиқарувчи, хокимият, аҳоли хуқуқий маданият. Сиѐсий маданиятнинг типлари: анъанавий, харизматик расмий. Расмий - легал маданиятнинг моделлари: тоталитар, демократик. Ўзбекистондаги сиѐсий маданиятнинг йўналишлари. Технологик маданиятнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши. Маданияда техниканинг образи. Маданиятда техниканинг функцияси. Анъанавий маданиятдан креатив маданият сари. Оммавий маданиятнинг шаклланиш тарихи. Субмаданият, попмаданият, экран маданиятининг таснифи. Оммавий маданиятсизлик. Маданий коммуникацияларнинг ўзаро алоқадорлиги. Маданий фаолият ва маданий эҳтиежлар уйғунлиги. Элитар маданият ва индивидуал маданият. Элитар таълим ва тарбия йўналишлари. Дунѐ халқлари маданиятидаги умумийлик ва фарқлар.
Хозирги замон одамининг қиѐфаси. Фалсафа тарихида инсон моҳиятига оид қарашлар таснифи. “мен” ва “мен эмас” хакида Ж.Румий қарашлари. Н.Гумилевнинг пассионар, субпассионар одамлар хакидаги таълимоти. К.Юнг архитиплар назарияси. Иррационализм онг ҳақида. Гиллозоизм таълимоти. Инсон ва олам диалектикаси. Антроп космологик тамойил. Онг табиати. Онгнинг структураси ва функциялари. З.Фрейд онгсизликнинг табиати ҳақида. Ижтимоий жараѐнларда онглилик ва онгсизликнинг намоѐн бўлиши. Индивидуал онг ва ижтимоий онг борлиғи. Тил онг ва тафаккур имкониятлари. Клипли тафаккур ва технологик тараққиѐт. Инсонга оид теоцентрик ѐндашувлар. Инсонга нисбатан биологизаторлик ва социологизаторлик концепциялари. Фалсафаий антропология ва элитологиянинг уйғунлиги. Ҳаѐтнинг маъноси ва унда инсоннинг вазифаси. Евгеника ва биоэтика. Ҳаѐтни тарк этиш босқичлари. Суицид, парасуицид, эвтаназия ва унинг шакллари, эсхатологиянинг моҳияти. Инсоннинг оламдаги ўрни.