O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi

Son so`zlarining tuzilishiga ko`ra turlari.

Tuzilishiga ko`ra son turkumdagi so`zlar 3 xil bo`ladi: sodda, tarkibli, juft. Bir, uch, besh, ming, yuz kabi sonlar bir o`zakdan bo`lgani uchun sodda sonlarga kiradi. Shuningdek, tarixan qo`shma bo`lgan sakson, to`qson kabi sonlar ham sinxronik jihatdan sodda sonlarga kiradi. Tilimizda bir, ikki kabi sodda son tushunchasini bera oladigan sinonimlari ham mavjud. M: bir-yakka, yagona, yolg`iz, juft kabi miqdor tushunchali leksemaga teng keladigan ikki va undan ortiq sonlar deyiladi: un besh, bir yuz ellik besh, undan besh, uchdan bir kabi. Tarkibli sonlarning o`zaro ichki munosabati, bir xil emas. O`nlik xonasi doirasidagi tarkibli sonlar bir-biri bilan o`zaro teng boglanish asosida birikadi va shu sababli ular bir-birini aniqlamaydi, izohlamaydi. Ammo ikki yuz, uch ming kabi tarkibli sonlarda ikki va uch so`zlari aniqlovchilik vazifasini bajaradi. Chunki yuz, ming, million sonlari yaxlit va tugal sonlar hisoblanadi.

Olti-etti, besh-olti kabi ketma-ket keladigan ikki son tizmasidan iborat birikuvlarga juft sonlar deyiladi. Odatda juftlashayotgan sonlarda birinchi qismdagi miqdor oz, ikkinchi qismdagi miqdor ko`p bo`ladi. Un-un besh, uch-to`rt kabi. Juftlashish ikki xil bo`ladi:

Bir o`zak aynan takrorlanadi: o`nta-o`nta, uchta-uchta;

Har xil o`zaklar takrorlanib keladi: ikki-uch, to`rt-besh kabi.