O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi


Muloqot  va  o„rganish  muammolari.    O



Yüklə 0,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə80/95
tarix02.01.2022
ölçüsü0,61 Mb.
#43036
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   95
izhtimoij psixologiya

         Muloqot  va  o„rganish  muammolari.    Oxirgi  yillarda  ―professionalizm‖ 

tushundasi  tez  -  tez  ishaltiladigan  bo‗lib  qoldi.  ×unki  jamiyatda  tub  islohotlarni  amalga 

oshirish,  mehnat unumdorligini  ―inson omili‖ni takomillashtirish hisobiga oshirish  davr 

talabi  bo‗lib  qoldi.  Ayniqsa,  odamlarni  boshqarish  sohasidagi  professionalizmga  katta 

e‘tibor qaratilmoqda. Juda ko‗pdilik mutaxassislar barda bajaradigan funksiyalari orasida 

odamlar bilan til topishish, ularga ta‘sir ko‗rsatish, ular faoliyatini to‗g‗ri tashkil qilish va 

boshqarish  eng  murakkablaridan  ekanligini  e‘tirof  etmoqdalar.  Odamlar  bilan  normal 

munosabatlarni o‗rnata olmaslik, ayniqsa, biznes sohasida amaliy sheriklarning xolatlari , 

kutishlarini aniqlay olmaslik, o‗z nuqtai nazariga o‗zgalarni professional tarzda ko‗ndira 

olmaslik, ―birov‖ni, uning idki kedinmalari va o‗ziga bo‗lgan munosabatini aniq tasavvur 

qila  olmaslik  amaliy  psixologiyada  kommunikativ  uquvsizlik,  yoki  diskommunikatsiya 

xolatini  keltirib  chiqaradi.  Bunda  odamlar  oddiy  til  bilan  aytganda,  bir  -  birlarini 

tushunolmay  qoladilar,  shuning  oqibatida  pishib  turgan  loyiha  yoki  yaxshi  reja  amalga 

oshmasligi , bir neda oylarga do‗zilib ketishi mumkin. 

Shuning  uchun  ham  hozirgi  zamon  ijtimoiy  psixologiyasining  tadbiqiy 

yo‗nalishida,  boshqaruv  psixologiyasida  katta  yoshli  odamlarni  kommunikativ 

bilimdonlikka  o‗rgatish,  ularda  zarur  kommunikativ  malakalarni  hosil  qilishga  katta 

ahamiyat  berilmoqda.  Har  bir  korxona,  xususiy  firma  yoki  davlat  muassasasini 

boshqaruvdi 

menedjer, 

rahbar 

tayyorlash 

muammosi 

ana 


shu 

rahbarlarni, 

boshqaruvdilarni  psixologik  jihatdan  odamlar  bilan  ishlashga  o‗rgatish  muammosini 

detlab  o‗tolmaydi.  Umuman,  hozirgi  davrda  har  qanday  mutaxassis  -  vrad,  muxandis, 

o‗qituvchi, iqtisoddi,  agronom, quruvdi, jurnalist, madaniyatshunos yoki boshqalar ham 

kommunikativ  malakalarga  ega  bo‗lmagunda,  bozor  munosabatlari  sharoitida  tezda 

jamoaga  kirishib,  ko‗pdilik  bilan  til  topishib,  o‗z  professoinal  mahoratini  ko‗rsata 

olmaydi. Har bir ziyoli inson boshqalar bilan hamkorlik qilish mahorati va san‘atiga ega 

bo‗lishi kerak. 

Bu  vazifa  odamlarni  muomala  va  muloqot  etikasiga  o‗rgatishni  har  qadongidan 

ham  dolzarb  qilib  qo‗ymoqda.  To‗g‗ri,  muloqotga  kirishish  -  ijtimoiylashuv  jarayonida 

barda sifatlardan oldinroq shakllanadigan qobiliyatlardan, u tabiiy va hayotiy narsa. Bola 




tili  juda  yaxshi  diqib  ulgurmay,  atrofidagilar  bilan  aktiv  muloqotga  kirisha  boshlaydi. 

Lekin  masalaning paradoksal tomoni ham shundaki,  yillar o‗tgan  sari  ongli, aqlli odam 

har  bir  gapini  o‗ylab  gapiradigan,  har  bir  qadamini  o‗ylab  bosadigan  bo‗lib  qoladi,  bu 

uning  jamiyatdagi  mavqesini  belgilovdi  vositadir.  Bu  muloqotga  kirishishga  ruhan 

tayyorlanishning ahamiyatini ham odam anglashini taqozo etadi. Shunday qilib, ana shu 

eng tabiiy va bir qarashda oddiy inson faoliyati shu qadar murakkab va serqirraki, uning 

mexanizmlarini  o‗rganish,  guruhlarda  to‗g‗ri  munosabatlarni  tashkil  etish  va  odamlarni 

samarali  muloqatga  o‗rgatish  muammosi  bugungi  ijtimoiy  psixologiyaning  muhim 

masalalaridandir. 

Ma‘lumki,  gaplashayotgan  odamlar  biri  gapiradi,  ikkindisi  tinglaydi,  eshitadi. 

Muloqotning  samaradorligi  ana  shu  ikki  qirraning  qandalik  o‗zaro  mosligi,  bir  -  birini 

to‗ldirishiga  bog‗liq  ekan.  Noto‗g‗ri  tasavvurlardan  biri  shuki,  odamni  muomala  yoki 

muloqotga o‗rgatganda, uni faqat gapirishga, mantiqan asoslangan so‗zlardan foydalanib, 

ta‘sirdan  gapirishga  o‗rgatishadi.  Uning  ikkindi  tomoni  -  tinglash  qobiliyatiga  deyarli 

e‘tibor  berilmaydi.  Mashhur  amerikalik  notiq,  psixolog  Deyl  Karnegi  ―Yaxshi 

suhbatdosh  -  yaxshi  gapirishni  biladigan  emas,  balki  yaxshi  tinglashni  biladigan 

suhbatdoshdir‖  deganda  aynan  shu  qobiliyatlarning  insonlarda  rivojlangan  bo‗lishini 

nazarda tutgan edi. 

Mutaxassislarning  aniqlashlarida,  ishlayotgan  odamlar  vaqtining  45%i  tinglash 

jarayoniga  ketar  ekan,  odamlar  bilan  doimiy  muloqotda  bo‗ladiganlar  35  -  40  %  oylik 

maoshlarini  odamlarni  ―tinglaganlari‖  uchun  olarkanlar.  Bundan  shunday  xulosa  kelib 

diqadiki,  kommunikatsiyaning  eng  qiyin  sohalaridan  hisoblangan  tinglash  qobiliyati 

odamga ko‗proq foyda keltirarkan. 

Shuning uchun bo‗lsa kerak, nemis faylasufi A. Shopengauer ―Odamlarni o‗zingiz 

to‗g‗ringizda  yaxshi  fikrga  ega  bo‗lishlarini  xohlasangiz,  ularni  tinglang‖  deb  yozgan 

ekan.  Darhaqiqat,  agar  siz  kuyunib  gapirsangizu,  suhbatdoshingiz  sizni  tinglamasa, 

boshqa  narsa  bilan  ovora  bo‗laversa,  undan  ranjiysiz,  nafaqat  ranjiysiz,  balki  u  bilan 

aloqani ham uzasiz. O‗qituvchi gapirayotgan paytda uni tinglamaslik odobsizlikning eng 

keng tarqalgan ko‗rinishi deb baholanishini bilasizmi? 

Nima  uchun  biz  ko‗pinda  yaxshi  gapiruvdi,  so‗zlovdi  bo‗la  olamiz-u,  yaxshi 

tinglovdi  bo‗la  olmaymiz?  Psixologlarning  fikrida,  asosiy  xalaqit  beruvdi  narsa  -  bu 

bizning  o‗z  fikr  -  o‗ylarimiz  va  xohishlarimiz  og‗ushida  bo‗lib  qolishimizdir.  Shuning 

uchun ham ba‘zan rasman sherigimizni tinglayotganday bo‗lamiz, lekin aslida hayolimiz 

boshqa  yerda  bo‗ladi.  Tinglashning  ham  xuddi  gapirishga  o‗hshash  texnikasi  ,  usullari 

mavjud.  Ularning  turi  ham  ko‗p,  lekin  asosan  biz  kundalik  hayotda  uning  ikki  usulini 

qo‗llaymiz  :  so‗zma  -  so‗z  qaytarish  va  boshqada  talqin  etish.  Birindisi,  suhbatdosh 

so‗zlarining  bir  qismini  yoki  yaxlitida  qaytarish  orqali,  sherikni  qo‗llab  -  quvvatlashni 

bildiradi. Ikkindi usul esa - sherigimiz so‗zlarini tinglab, undagi asosiy g‗oyani muxtasar, 

o‗zimizning  talqinimizda  ifoda  etish.  Ikkala  usul  ham  sherik  uchun  muhim,  dunki  u 

sizning  tinglayotganingizni,  xattoki,  undagi  g‗oyalarga  qarshi  emasligingizni  bildiradi. 

Bunday  tashqari,  biz  yaxshi  tinglayotgan  bo‗lib,  ―Yo‗g‗-e?‖,  ―Nahotki?‖,  ―Qara-ya?‖, 

―Yasha!‖  luqmalari  bilan  ham  suhbatdoshimizni  gapirishga,  yanayam  o‗z  fikrlarini 

oydinlashtirishga daqirib turamiz. 

Demak, aslida bizdagi gapirayotgan shaxs yetakdi, u so‗hbatning mutloq xokimi, 

degan  tasavvur  undalik  to‗g‗ri  emas.  Yaxshi  tinglashda  ham  shunday  kud  borki,  u 

so‗hbatdoshni  Sizga  juda  yaqinlashtiradi,  ishondni  tug‗diradi.  ×unki  muloqot 

jarayonidagi  eng  qimmatli  narsa  -  bu  axborotning  o‗zi.  Tinglayotgan  odam  ma‘nili, 

yaxshi  dialogdan  faqat  yaxshi,  foydali  ma‘lumot  oladi.  Gapirgan  esa  aksinda,  o‗zidagi 




borini  berib,  gapirmaydigan  so‗hbatdoshdan  ―teskari  aloqani‖  olib  ulgurmay,  hed 

narsasiz  qolishi  ham  mumkin.  Shuning  uchun  muloqotga  o‗rgatishning  muhim 

yo‗nalishlaridan biri - odamlarni faol tinglashga, bunda barda paralingvistik va noverbal 

omillardan o‗rinli foydalanishga o‗rgatishdir. 

Professional tinglash texnikasiga quyidagilar kiradi: 

 


Yüklə 0,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   95




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin