birlariga nisbatan tutgan o‗rinlari, xolatlari (yaqin, uzoq, intim), qiliqlari, mimika,
pantomimika, qarashlar, bir - birini bevosita xis qilishlar, tashqi qiyofa, undan diqayotgan
turli signallar (shovqin, hidlar) kiradi. Ularning bardasi muloqot jarayonini yanada
kudaytirib, suhbatdoshlarning bir - birlarini yaxshiroq bilib olishlariga yordam beradi.
Masalan, agar udrashuvning dastlabki daqiqalarida o‗rtog‗ingiz sizga qaramay, atrofga
alanglab, ―Ko‗rganimdan biram xursandman‖, desa, ishonasizmi?
Muloqot jarayonidagi xarakterli narsa shundaki, suhbatdoshlar bir - birlariga ta‘sir
ko‗rsatmoqdi bo‗lishganda, dastavval nima deyish, qanday so‗zlar vositasida ta‘sir etishni
o‗ylar ekan. Aslida esa, o‗sha so‗zlar va ular atrofidagi xarakatlar muhim rolü o‗ynarkan.
Masalan, mashhur amerikalik olim Megrabyan formulasiga ko‗ra, birindi marta ko‗rishib
turgan suhbatdoshlardagi taassurotlarning ijobiy bo‗lishiga gapirgan gaplari 7%,
paralingvistik omillar 38%, va noverbal xarakatlar 58% gacha ta‘sir qilarkan. Keyindalik
bu munosabat o‗zgarishi mumkin albatta, lekin xalq idida yurgan bir maqol to‗g‗ri : ―Ust
- boshga qarab kutib olishadi, aqlga qarab kuzatishadi‖.
Muloqotning qanday kedishi va kimning ko‗proq ta‘sirga ega bo‗lishi
sheriklarning rollariga ham bog‗liq. Ta‘sirning tashabbuskori - bu shunday sherikki,
unda ataylab ta‘sir ko‗rsatish maqsadi bo‗ladi va u bu maqsadni amalga oshirish uchun
barda yuqorida ta‘kidlangan vositalardan foydaladi. Agar boshliq ishi tushib, biror
xodimni xonasiga taklif etsa, u o‗rnidan turib kutib oladi, iltifot ko‗rsatadi, xol - ahvolni
ham quyuqroq so‗raydi va so‗ngra gapning asosiy qismiga o‗tadi.
Ta‘sirning adresati - ta‘sir yo‗naltirilgan shaxs. Lekin tashabbuskorning suhbatga
tayyorgarligi yaxshi bo‗lmasa, yoki adresat tajribaliroq sherik bo‗lsa, u tashabbusni o‗z
qo‗liga olishi va ta‘sir kudini qayta egasiga qaytarishi mumkin bo‗ladi.
Dostları ilə paylaş: