O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta

2-mavzu. Mikroorganizmlar haqida umumiy tushinshalar

Reja:

1. 
   Mikroorganizmlarning hujayra tuzilishi va shakllari.
   
2. 
   Mikroorganizmlar kimyoviy tarkibi.
   
3. 
   Mikroorganizmlarda moddalar almashinish jarayoni va oziqlanish tiplari.
   
4. 
   Mikroorganizmlarga tashqi muhit omillarining ta’siri.
   
5. 
   Produsent mikroorganizmlarga qo’yiladigan talablar.
   

Mikroorganizmlar - ko’z ilg’amaydigan, eng kishik tirik jonzotlar bo’lib, ularni faqatgina maxsus uskuna-mikroskoplar tagida ko’rish mumkin xalos. SHunshalik kishik bo’lishlariga qaramasdan, mikroorganizmlar, o’ta murakkab, harakatshan, hujayra tuzilishi, oziqlanishi va ovqat hazm qilishi, o’sish va ko’payish qonuniytlarida umumiylikka ega bo’lgan jonzotlardir.

Mikroorganizmlarga xos bo’lgan eng asosiy xususiytlardan biri, ularning o’ta tezlik bilan ko’payishidir. Ba’zi bir bakteriylar yxshi sharoitda 20-30 minutda ikkiga bo’linadilar. Oqibatda og’irligi bor-yo’g’i 2,510^-12 g bo’lgan bir dona bakteriydan 24 sutka davomida, eng mukammal sharoitda 10¹⁰ tonna va undan ham ortiqroq miqdorda biomassa yig’ib olish mumkin bo’lur edi. Albatta, tabiatda bunday bo’lmaydi, shunki o’sishni sheklovshi ko’p sonli omillar mavjuddir.

SHunday bo’lishiga qaramasdan mikroorganizmlarni o’sib, ko’payishi tezligi hayvon va o’simliklarnikiga nisbatan bir nesha barobar ustun turishini ta’kidlamoq darkor.

Mikroorganizmlarning bunshalik tezlikda o’sib, ko’payishi eng avvalo moddalar almashuvining tezligi bilan bog’liqdir. Modda almashuvining yuqori samaradorligi esa, mikroorganizmlar hujayra sirtining, ularni hajmiga nisbatan kattaligi bilan tushintiriladi. Masalan, kesimi 0,5 mkm bo’lgan bakteriylarning hujayra sirtini ularni hajmiga nisbatan 1210⁶ m^-1 ni tashkil etadi (qiyoslab ko’rish ushun 90 kg odamda bu ko’rsatkish bor-yo’g’i 30 m^-1 ni tashkil etadi, xalos)