O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta

Xulosa
Xulosa qilib aytganda Kinematikadan ma`lumki istalgan jismning xarakati nisbiydir. Chunki nuqtaning xarakati qandaydir ma`lum koordinatalar sistemasiga nisbatan tekshiriladi. Bundan tashqari ko`pchilik xollarda nuqta bir vaqtning o`zida bir necha xarakatlarda qatnashadi. Masalan, poezd vagoni ichidagi nuqta (yo`lovchi) vagonga nisbatan, vagon esa poezd bilan birgalikda stantsiyaga nisbatan xarakat qiladi. Bunday xollarda nuqtaning xarakati qo`zgalmas sistemaga nisbatan murakkab xarakat bo`ladi. Bunday xarakatni taxlil qilish uchun nisbiy, ko`chma va absolyut xarakat tushunchalarni kiritamiz. Kema palubasida yurib ketadigan odamning kemaga nisbatan xarakati nisbiy xarakat kemaning esa o`zidagi odam bilan birgalikdagi xarakati odam uchun ko`chma xarakat bo`ladi. Odamning qo`zgalmas deb xisoblangan erga nisbatan xarakati absolyut xarakat deb ataladi. Boshqacha qilib aytganda nuqtaning qo`zgalmas deb qabul qilingan koordinatalar sistemasiga nisbatan xarakati absalyut xarakat deyiladi. Tezligi esa absolyut tezlik deb ataladi.
Nuqtaning murakkab xarakatini tekshirish uchun 2 ta koordinatalar sistemasi: qo`zgalmas O₁ X₁ Y₁ Z₁ va O X Y Z qo`zgaluvchan koordinatalar sistemasini olamiz. A nuqtaning O<sub>1</sub> nuqtaga ya`ni qo`zgalmas O<sub>1</sub> X<sub>1</sub> Y<sub>1</sub> Z<sub>1</sub> sistemaga nisbatan xarakatiga absolyut xarakat, qo`zgaluvchan O nuqtaga nisbatan xarakatiga, nisbiy xarakati deyiladi. Boglangan OXYZ sistemasini qo`zgalmas O<sub>1</sub> X<sub>1</sub> Y<sub>1</sub> Z<sub>1</sub> sistemasiga nisbatan xarakatiga A nuqtaning ko`chma xarakati deyiladi. A nuqtaning vaziyatini O₁ nuqtaga nisbatan ifodalaydigan radius-vektor, O nuqtaga nisbatan ρ bo`lsin. O nuqtaning O<sub>1</sub> ga nisbatan vaziyatini aniqlaydigan R radius vektor bo`lsin. Agar r, ρ, R vektorlar vaqtning funktsiyasi sifatiga ma`lum bo`lsa, A va O nuqtalarning xarakat qonunlari aniqlangan bo`ladi. 46-rasmdan radius-vektorlar orasidagi bogliqlik quyidagicha bo`ladi


Adabiyotlar:


1. P. Shoxaydarova, Sh. Shoziyotov, Sh. Zoirov «Nazariy mexanika» darslik. Toshkent 1991 yil.
2. T.R. Rashidov, Sh. Shoziyotov, K.B.Muminov «Nazariy mexanika asoslari» darslik. Toshkent 1990 y.
3. S. M. Targ «Kratkiy kurs teoreticheskoy mexaniki» «Visshaya shkola» 2002 g.
4. I. V. Meshcherskiy. Nazariy mexanikadan masalalar to`plami. O`quv qo`llanmasi Toshkent. 1989 y.