O’zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi Samarqand qishloq xo’jalik instituti

15.2. Moddiy resurslardan foydalanish samaradorlik ko^,rsatkichlari va ularni hisoblash usullari

Moddiy resurslardan foydalanish samaradorlik ko’rsatkichlari bo’lib, quyidagilar hisoblanadi:
1.moddiy resurslar qaytimi koeffisiyenti;
2.moddiy resurslar sig’imi koeffisiyenti;
3.moddiy resurslar rentabelligi koeffisiyenti;
4.moddiy resurslar xarajati koeffisiyenti;
5.sarflangan moddiy resurslarning tannarxdagi hissasi.


Moddiy resurslar qaytimi koeffisiyenti(MRQ). Bu ko’rsatkich yalpi mahsulot hajmini (Yam) sarf bo’lgan moddiy xarajatlar hajmiga(Mx)bo’lish orqali aniqlanadi: 

Moddiy resurslar sig’imi koeffisiyenti qanday aniqlanadi? Moddiy harajatlar hajmini ishlab chiqilgan yalpi mahsulot hajmiga bo’lish orqali aniqlanadi: 

Moddiy resurslar rentabelligi. Buni hisoblash uchun sof foyda summasini moddiy xarajatlarga bo’lish kerak.

Moddiy resurslar xarajati koeffisiyenti qanday aniqlanadi?

Hisobot davridagi sarf bo’lgan moddiy xarajatlar summasini shartli moddiy xarajatlar summasiga bo’lish orqali aniqlanadi:

Shartli moddiy harajatlar summasini aniqlash uchun hisobot yilida yetishtirilgan mahsulot miqdorini bir birlik mahsulot uchun belgilangan xarajat ma’yori darajasiga ko’paytirish kerak.


Sarflangan moddiy resurslarning tannarxdagi hissasi qanday aniqlanadi?. Bu ko’rsatkichni aniqlash uchun moddiy xarajatlar summasini tannarx hajmiga bo’lish kerak:

15.3.Moddiy resurslardan foydalanish samaradorliginining tahlili

Hisobot yilidagi resurslar qaytimi ko’rsatkichini bazis yilidagi (yoki rejadagi) ko’rsatkichiga solishtirib, o’zgarish aniqlanadi:

Ushbu o’zgarishga omillar tsirini Zanjirli bog’lanish usuli orqali aniqladik

1moddiy xarajatlar hajmi o’zgarishini tasiri 

2.Yalpi mahsulot hajmi o’zgarishini tasiri