O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

4.Tang(krizis) holidagi moliyaviy ahvol.
Bunda xo‟jalik yurituvchi sub‟yekt 
sinish(bankrotlik)chegarasida bo‟ladi.Bunday holatda xo‟jalk ning to‟lov mablag‟lari 
(pul mablag‟lari,qisqa muddatli qimmatli qog‟ozlari va debitorlik qarzlari summasi) 
bilan kreditorlik qarzlari va muddati o‟tgan qisqa muddatli bank kreditlarini 
qoplayolmaydi,to‟layolmaydi. 
Moliyaviy barqarorlik koeffisiyentining tahlilini
uning ikkinchi ko‟rsatkichi- 
mo‟tadil moliyaviy barqarorlik koeffisiyenti misolida ko‟rib chiqamiz. 
Mo‟tadil moliyaviy barqarorlik koeffisiyentining o‟zgarishiga uch omil ta‟sir 
qiladi.Omillar ta‟sirini zanjirli bog‟lanish usuli orqali amalga oshirdik.Shu maqsadda
koeffisiyentning quyidagi bog‟lanish ko‟rsatkichlari aniqlab olinadi: 
1.
2.
3.
4.
 
Koeffisiyentning umumiy o‟zgarishi: 
 
Koeffisiyent o‟zgarishiga omillar ta‟siri: 

---

44 
1.Tovar-moddiy zaxiralar hajmi o‟zgarishining ta‟siri
: 
 
2.O‟z aylanma mablag‟lari hajmi o‟zgarishining ta‟siri
: 
 
3.Bankning qisqa muddatli kreditlari hajmi o‟zgarishining ta‟siri
: 
 
Omillar ta‟sirlarining yig‟indisi
 
mo‟tadil moliyaviy barqarorlik koeffisiyentining 
o‟zgarishiga teng kelishi kerak: 
 
11.3.Xojalikning to’lovga qodirligini tahlil qilish
usuli 
Korxonaning to‟lov qodirligi deganda to‟lov mablaglari bilan qisqa muddatli 
majburiyatlarini to‟lay olish quvvati tushuniladi
.
To‟lov mablaglariga pul mablaglari, qimmatli qog‟ozlar, debitorlik karzlari, tovar-
moddiy zaxiralar kiradi. 
Kiska muddatli majburiyatlariga kreditorlik qarzlari, qisqa muddatli kreditlar va 
qarzlar kiradi. 
Tahlilga kirishishdan oldin balans aktivi va passividagi moddalarni maxsus belgilari 
bo‟yicha guruhlarga bo‟lib olish zarur. 
Balans aktivlari pulga aylanish tezligi bo‟yicha quyidagi 4-ta guruhga bo‟linadi: 
A1 – eng yukori likvidli aktivlar. Bu guruhga korxonaning barcha pul mablag‟lari va 
qisqa muddatli investisiyalari kiradi. 
A2 – tez realizasiya etiladigan aktivlar.Ushbu guruhga barcha debitorlik qarzlari 
kiritiladi. 
A3 – Sekinlik bilan realizasiya etiladigan aktivlar.Bu guruhga moddiy ishlab 
chiqarish zaxiralari kiritiladi. 
A4 – qiyinchilik bilan realizasiya etiladigan aktivlar.Bu guruhga «Uzoq muddatli 
aktivlar» kiritiladi. 
Balans passivlari «To‟lov muddati darajasi» bo‟yicha quyidagi 4-ta guruhga 
bo‟linadi: 
P1 – Tezlikda to‟lanadigan majburiyatlar. Bu guruhga joriy kreditorlik qarzlari bilan 
o‟z vaqtida qaytarilmagan bank ssudalari kiradi. Joriy kreditorlik qarzlari jami 
kreditorlik qarzlaridan Vazirlar Mahkamasining qarorlari bilan to‟lov muddati 
uzaytirilgan kreditorlik qarzlarini chegirib tashlash orqali aniqlanadi. 
P2 – Qisqa muddatli passivlar. Ushbu guruhga muddatida qaytarilmagan ssudalardan 
tashqari qisqa muddatli kreditlar va qisqa muddatli qarzlar kiradi. Bularning hajmini 

---

45 
aniqlash uchun qisqa muddatli kreditlar va qarzlar summasidan Vazirlar 
Mahkamasining qarorlari bilan to‟lov muddati o‟zaytirilgan ssuda qarzlari summasini 
chegirib tashlash kerak.
P3 – Uzoq muddatli passivlar.Ushbu guruhga uzoq muddatli kreditlar va uzoq 
muddatli qarzlar kiradi. 
P4 – Doimiy passivlar.
Bu guruhga balans passivining 1-bo‟limidagi barcha 
moddalar kiritiladi 
To‟lovga qodirlik ko‟rsatkichlar uch turga bo‟linadi.
To‟lovga qodirlik koeffisiyentlarini hisoblash tartibi 
Koeffisiyentlar nomi 
Koeffisiyentlarni 
hisoblash usuli 
Ko‟rsatkichlarning nomi 
1.Mutlaq to‟lovga 
qodirlik koeffisiyenti
A1-Pul mablag‟lari va qisqa 
muddatli investisiyalar 
P1-Joriy kreditorlik qarzlari. 
P2-Qisqa muddatli passivlar
2.Oralik to‟lovga 
qodirlik koeffisiyenti 
A2-Debitorlik qarzlari 
3.Joriy to‟lovga 
qodirlik koeffisiyenti 
A3-Sekinlik bilan realizasiya 
etiladigan aktivlar