O‘zbekiston respublikаsi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

10 – Laboratoriya ishi
Mavzu: Marshrutizatorlarda NAT, PAT texnologiyasini sozlash 
Ishdan maqsad: 
Manzillarni translatsiya qilish
 
(NAT) tamoyillari va vazifalarini tadqiq 
qilish va amaliy ko`nikmaga ega bo’lish. 
Nazariy ma’lumotlar 

---

149 
NAT (Network Address Translation) - bu TCP / IP tarmoqlarida tranzit paketlarning IP-
manzillarini translatsiya qilish (o’zgartirish, almashtirish) imkonini beradigan mexanizm. NAT bu 
TCP/IP tarmoqlarida, paketlarning IP addressini bir tarmoq segmentidan boshqa tarmoq segmentiga 
o'tish paytida o'zgartirish texnologiyasidir. NAT da xususiy (Private) IP manzilni ro'yxatdan 
o'tkazilgan ommaviy (Public) IP manzilga translatsiya qilishdan iborat. Umuman olganda, tarmoqda 
2 xil IP adreslar ishlatiladi: 
1.Public - ommaviy adreslar(Белый IP-аdres) 
2.Private – xususiy adreslar(Серый IP-аdres) 
Xususiy IP adreslar – bu lokal tarmoqda ishlatiladigan ip adreslar hisoblanadi. Deyarli 
barcha ishxonalarda quyidagi 3 xil diapozondagi xususiy ip adreslar ishlatiladi: 
10.0.0.0/8 (10 dan boshlanadigan ip adreslar) 
172.16.0.0/12 (172.16.0.0 dan 172.31.255.255 gacha) 
192.168.0.0/16 (192.168.0.0 dan 192.168.255.255 gacha) 
Public (ommaviy) adreslarga misol qilib quyidagilarni ko’rsatishimiz mumkin: 
Nimaga bunday bo’lingan? Lokal tarmoqdagi ip adreslar marshrutizatsiyalanmaydi. Public 
ip adreslar marshrutizatsiyanadi. Bu degani yuqoridagi 3 ta diapozondagi ip adreslarga internet 
orqali boshqa joyidan turib ulanib bo’lmaydi. Public ip adreslarga ulanib bo’ladi. Shuning uchun 
veb-serverlar, onlayn o’yin serverlari va boshqalar public ip adresga ega.
10.1-rasm. Manzillarni translatsiya qilish 
 
NAT texnologiyasining 2 ta asosiy vazifasi mavjud: 
1. Ichki tarmoq ip adreslarini tashqi tarmoqqa ko'rsatmaslik. 
2. Ipv4 adreslarning yetmay qolish muammosini ma'lum darajada hal etish. 
Bundan tashqari NATning bir necha nomlari bor: IP Masquerading, Network Masquerading 
va Native Address Translation. Translatsiya IP-manzil yoki port raqamlari bo`yicha amalga 
oshiriladi. Ushbu texnologiya bir tomondan, IPv4 manzillarining yetishmasligini oldini oladi hamda 
boshqa tomondan tarmoqning xavfsizligini oshirish imkoniyatini yaratadi.
NAT ko'pincha korporativ tarmoqdagi qurilmalar uchun, Internet tarmog’iga ulanish uchun 
yoki aksincha Internetdan LAN tarmoq ichidagi istalgan manbaga kirish uchun qo’llaniladi.
Manzillarni translatsiya qilishning uchta asosiy turi mavjud:
–
statik (
Static Network Address Translation
); 
–
dinamik (
Dynamic Address Translation
); 
–
PAT (NAPT, NAT Overload, PAT). 

---

150 
10.2-rasm. Manzillarni translatsiya qilish mexanizmi