O‘zbekiston respublikаsi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

 

---

248 
Talabalar mustaqil ta’limining mazmuni va hajmi
 
T/r 
Mavzulari 
Muddati 
Soati 
1. 
Tarmoq arxitekturasi va standartlashtirish. 
Semestr davomida 
45 soat
2. 
Tarmoq skanerini tadqiq qilish. 
3. 
Tarmoq inventarizatsiyasida dasturiy ta’minotdan foydalanish. 
4. 
Keng polosali foydalanish texnologiyasi. 
5. 
Simsiz tarmoq arxitekturasi. 
6 
Tarmoqda axborot xavfsizligi muammolari va ularning 
yechimlari 
7. 
Simsiz tarmoq infrastrukturasi. 
8. 
Tarmoq xavfsizligi standartlari 
9. 
Simsiz lokal tarmoq arxitekturasi va komponentlari. 
Semestr davomida 
45 soat 
10.
WiMAX texnologiyasi. 
11 
Tarmoqdagi asosiy tahdidlar. 
12. 
Asosiy tarmoq hujumlari. 
13. 
Simsiz tarmoqlar xavfsizligi protokollari. 
14. 
Tarmoq identifikatsiyasi va autentifikatsiyasi protokollari. 
15. 
Simsiz tarmoq tarmoqdan foydalanuvchilarga bo‘ladigan 
hujumlar 
Jami
90 

---

249 
VII. GLOSSARY 
Termin 
O‘zbek tilidagi sharhi 
Ingliz tilidagi sharhi 
Abonent 
hisoblash tizimi xizmatlaridan 
foydalanish huquqiga ega shaxs 
(shaxslar guruxi, tashkilot).
the person (group of persons, 
organization) who has the right 
to use the services of a 
computer system.
AKT xavfsizlik 
siyosati 
Tashkilot va uning AKT doirasida 
aktivlarni shu jumladan, kritik axborotni 
boshqarish, himoyalash va taqsimlashni 
belgilovchi qoidalar, ko‘rsatmalar, 
amaliyot. 
Rules, guidelines, practices that 
govern the management, 
protection and distribution of 
critical information, including 
assets within the organization 
and its ICT. 
Aktiv 
Axborot xavfsizligida tashkilot uchun 
qimmatbaho bo‘lgan va himoyalanishi 
lozim bo‘lgan narsalar 
Information security is 
something that is valuable to an 
organization and should be 
protected 
Apparat himoya 
kompyuterda ma’lumotlarni 
himoyalashda apparat vositalardan, 
masalan, chegara registrlaridan yoki 
qulflardan va kalitlardan foydalanish. 
the use of hardware, for 
example, registers boundaries 
or locks and keys to protect data 
in computers. 
Autentifikatsiya 
odatda tizim resurslaridan 
foydalanishga ruxsat etish xususida 
qaror qabul uchun foydalanuvchining 
(haqiqiyligini), qurilmaning yoki 
tizimning boshqa tashkil etuvchisining 
identifikatsiyasini tekshirish; 
saqlanuvchi va uzatuvchi 
ma’lumotlarning ruxsatsiz 
modifikatsiyalanganligini aniqlash 
uchun tekshirish. 
checking user authentication 
(authentication), device, or 
other component in the system, 
usually to make a decision 
about granting access to system 
resources; checking the 
integrity of stored or 
transmitted data to detect 
unauthorized modification. 
Avtomatik nazorat 
(o‘rnatilgan nazorat) 
apparat vositalari yordamida avtomatik 
bajariluvchi nazorat.
control performed automatically 
by hardware. 
Avtomatlashtirilgan 
axborot tizimi 
ma’lumotlarni va axborotni yaratish, 
uzatish, ishlash, tarqatish, saqlash 
va/yoki boshqarishga va hisoblashlarni 
amalga oshirishga mo‘ljallangan 
dasturiy va apparat vositalar. 
a set of software and hardware 
designed for the creation, 
transmission, processing, 
distribution, storage and/or data 
and information management 
and production calculations. 
Avtorizatsiya 
tizimda foydalanuvchiga, uning i 
autentifikatsiyasiga asosan, ma’lum 
foydalanish huquqlarini taqdim etish. 
View user specific access rights 
on the basis of a positive result 
in its authentication system 
Axborot 
muayyan ob’ekt xususidagi 
bilimlarimizning noaniqlik darajasini 
pasaytirishga imkon beruvchi har 
qanday ma’lumot. 
data that reduces the uncertainty 
degree of knowledge about 
certain object. 
Axborot sirqib 
chiquvchi kanal 
ko‘riklanuvchi ma’lumotlardan (tijorat 
siri, fizik muhit va sanoat ayg‘oqchilik 
vositalari majmui) ruxsatsiz 
foydalanishga imkon beruvchi 
actual path from a source of 
confidential information to the 
malefactor, on which probably 
unauthorized obtaining 

---

250 
konfidensial axborot manbaidan to 
niyati buzuqgacha bo‘lgan fizik yo‘l. 
protected data (set of a source 
of a trade secret, the physical 
environment and means of 
industrial espionage). 
Axborot tarmog‘i 
xavfsizligi 
axborot tarmog‘ini ruxsatsiz 
foydalanishdan, me’yoriy harakatiga 
tasodifan aralashishdan yoki 
komponentlarini buzishga urinishdan 
saqlash choralari. 
measures designed to protect 
network information from 
unauthorized access, accidental 
or intentional interference with 
normal activities or attempts to 
destroy its components. 
Axborotdan 
noqonuniy 
foydalanish 
qonuniy yo‘l bilan olingan 
ma’lumotlarni, ushbu ma’lumotlarga va 
bunday harakatlarga qo‘l uruvchi 
sub’ektlarga o‘rnatilgan qoidalarni va 
vakolatlarni (sanksiyalarni) buzgan 
holda, uzatish, tarqatish (chop etish) va 
qo‘llash. 
transmission, 
distribution(publishing), the use 
of informationobtainedthrough 
legal meansinviolation of the 
rulesand powers(sanctions) 
established forthis 
informationand subject,to take 
such action. 
Axborotdan 
ruxsatsiz 
foydalanish 
manfaatdor sub’ektning huquqiy 
hujjatlarni yoki mulkdor, axborot egasi 
tomonidan o‘rnatilgan himoyalanuvchi 
axborotdan foydalanish huquqlari yoki 
qoidalarini buzib himoyalanuvchi 
axborotga ega bo‘lishi. 
preparation of protected 
information interested entity in 
violation of the legal 
instruments or by the owner, the 
owner of the information or 
rights of access to protected 
information. 
axborotga ishlov 
berish vositalari: 
Axborotga ishlov berish bo‘yicha 
istalgan tizimlar, servislar yoki 
infratuzilmalar, shuningdek, ularning 
fizik joyi. 
Any information processing 
systems, services, or 
infrastructure, as well as their 
physical location. 
Axborotni fosh 
qilinishdan 
himoyalash 
himoyalanuvchi axborotni, ushbu 
axborotdan foydalanish xuquqiga ega 
bo‘lmagan manfaatdor sub’ektlarga 
(iste’molchilarga) ruxsatsiz yetkazishni 
bartaraf etishga yo‘naltirilgan axborot 
himoyasi. 
the information security 
directed on prevention of 
unauthorized finishing of 
protected information to 
interested subjects (consumers), 
not having right of access to 
this information. 
Axborotning 
blokirovka qilinishi 
axborotning texnik vositalar yordamida 
ishlanishida uning foydalanuvchanlik 
xususiyatining yo‘qolishi. Natijada 
tanishish, xujjatlash, modifikatsiyalash 
yoki yo‘q qilish bo‘yicha vakolatli 
amallarni bajarish qiyinlashadi yoki 
to‘xtatiladi. 
the loss of information when it 
is processed by technical means 
accessibility property, 
expressed in difficulty or 
termination of authorized 
access to it for authorized 
operations familiarization, 
documentation, modification, or 
destruction. 
Biometrik 
autentifikatsiya – 
abonentni (foydalanuvchini) uning 
biometrik xarakteristikasi (barmoq 
Authentication Method 
subscriber (user), based on its 

---

251 
izlari, panja geometriyasi, yuzi, ovozi, 
ko‘z pardasining turi va h.) asosidagi 
autentifikatsiyalash usuli. Ushbu 
usulning afzalligi – biometrik 
xarakteristikalarni foydalanuvchidan 
ajratib bo‘lmasligi. Ularni esdan 
chiqarishning, yo‘qotishning yoki 
boshqa foydalanuvchiga berishning iloji 
yo‘k.
verification of biometrics 
(fingerprints, hand geometry, 
face, voice, retina pattern, etc.). 
The advantages of this method 
is the inseparability of the 
biometric characteristics of the 
user: they can not be forgotten, 
lost or transferred to
Bir martali parollar 
aosidagi 
autentifikatsiya
bir martali parollar yordamida 
autentifikatsiyalash texnologiyasi. Bir 
martali parollarni olishda quydagilar 
ishlatilishi mumkin: bir tomonlama 
funksiya asosida generatsiyalash 
algoritmi, maxsus qurilmalar-tokenlar, 
yoki bir martali parolni, foydalanuvchi 
tadbiqiy tizimdan foydalanishda 
ishlatiladigan kanaldan farqli, kanal 
orqali uzatishga asoslangan 
OOV(outofband) texnologiyasi.
authentication technology based 
on one time passwords, for 
which can be used: the 
generation algorithm based on 
one-way function, a special 
device - tokens or technology 
OOB (out of band), based on 
the transmission of single 
password using an additional 
channel different from that in 
which the user accesses the 
application system. 
Bir taraflama 
autentifikatsiya 
taraflar autentifikatsiyasi bo‘lib, 
taraflarning biri u bilan o‘zaro 
harakatdagi tarafning haqiqatan ham 
o‘zi ekanligini tekshiradi. Bir taraflama 
autentifikatsiya ikkita ishtirokchi: 
isbotlovchi va tekshiruvchi bilan 
autentifikatsiyalash protokoli orqali 
amalga oshiriladi. 
authentication of the parties, in 
which one of the parties to 
check that it interacts with the 
side - namely that for which he 
is. Identification protocol is 
implemented with two