O‘zbekiston respublikаsi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Коди 
Даража тури 
Боғланиш ҳолати 
1 
warning 
Боғланиш ѐки хавфсизлик ўзгарувчан бўлиши мумкин. 
2 
fatal 
Боғланиш ѐки хавфсизлик хавфли бўлиши мумкин, тиклиб 
бўлмас хатолик юз берган. 
Агар жараѐн нормал ҳолатда ўз ишини тугатган тақдирда ҳам, бирор бир 
даража тури қайтарилади. Жараѐннинг қандай тугаганлиги эса тасниф асосида 
аниқланади. Қуйида тасниф жадвали келтирилган (4.9-жадвал). 
4.9-жадвал 
Жараѐн таснифи 
Коди 
Тасниф 
Даража 
Коди 
Тасниф 
Даража 
0 
Close notify 
warning/fatal 
49 
Access denied 
fatal 
10 
Unexpected message 
fatal 
50 
Decode error 
fatal 
20 
Bad record MAC 
fatal 
51 
Decrypt error 
warning/fatal 
21 
Decryption failed 
fatal 
60 
Export 
fatal 
restriction 
22 
Record overflow 
fatal 
70 
Protocol 
Fatal 
version 
30 
Decompression 
fatal 
71 
Insufficient 
Fatal 
failure 
security 
40 
Handshake failure 
fatal 
80 
Internal error 
Fatal 
41 
No certificate 
warning/fatal 
90 
User canceled 
fatal 
42 
Bad certificate 
warning/fatal 
100 
No 
warning 
renegotiation 
43 
Unsupported 
warning/fatal 
110 
Unsupported 
warning 
certificate 
extension 
44 
Certificate revoked 
warning/fatal 
111 
Certificate 
warning 
unobtainable 

---

68 
45 
Certificate expired 
warning/fatal 
112 
Unrecognized 
warning/fatal 
name 
46 
Certificate unknown 
warning/fatal 
113 
Bad certificate 
Fatal 
status response 
47 
Illegal parameter 
fatal 
114 
Bad certificate 
Fatal 
hash value 
Unknown CA 
Unknown PSK
identity (used in 
48 
(Certificate 
fatal 
115 
Fatal 
TLS-PSK and 
authority) 
TLS-SRP) 
ApplicationData протоколи.
Ушбу протокол маълумотни шифрлаб жўнатувчи 
протокол саналиб, маълумот ва унинг МАС қиймати биргаликда шифрланиб 
юборилади (4.4-расм). 
Byte +0 
Byte +1 
Byte +2 
Byte +3 
23 
Версияси 
Узунлиги 
Мажор 
Минор 
16 кб гача 
Маълумот 
МАС қиймати 
4.4-расм. ApplicationData протоколи 

---

69 
10-Ma’ruza 
Mavzu: Fizik sathda kompyuter tarmog’ini himoyalash 
Reja: 
1.
 
Frame Relay texnologiyasining zaifliklarini tahlil qilish.
 
2.
 
Ma’lumotlarni muhofaza qilish protokollari.
 
3.
IP texnologiyalari va ularning asosiy komponentlarini muhofaza qilish ob’ekti sifatida 
o‘rganish 
4.
MPLS texnologiyasida muhofaza qilish ob’ektlarining arxitekturalarini tahlil etish 
5.
MPLS texnologiyasining asosiy zaifliklarini tahlil qilish 
6.
Frame Relay texnologiyasining zaifliklarini tahlil qilish
So‘nggi yillarda Frame Relay texnologiyani asosiy yetkazib beruchilarda (AT&T i MCI 
WorldCom) bir nechta yirik avariyalar sodir bo‘ldi. Bu xaqiqatan ham Frame Relay tarmog‘i ishdan 
chiqqanda qayta tiklanguncha to‘liq blokirovkalanishi mumkin.
1998 yilning aprelida AT&T kompaniyasining Frame Relay tarmog‘ining ishdan chiqishi sodir 
bo‘ldi. Kommutatorlarning biridagi DTni yangilanishiga urinishda tarmoqni deyarli bir sutkaga 
ishlashini to‘xtatib qo‘ygan boshqarish xabarlarining ko‘payib ketishini keltirib chiqargan xatolik 
yuzaga keldi.
Shunga o‘xshash ishdan chiqish 1999 yilning avgustida MSI WorldCom kompaniyasining 
Frame Relay tarmog‘i bilan sodir bo‘ldi. Bu operatorning Frame Relay tarmog‘ini kommutatorlarining 
DTni yangilashda ko‘p o‘lchamli ishdan chiqish yuz berdi. U o‘n kunga taxminan 30 %ga tarmoq 
foydalanuvchilarining ishini buzdi, bir nechta banklar bankomatlarini blokirovkaladi va hatto Chikago 
birjasining elektron savdo tizimini ishdan chiqardi.
Bunday ishdan chiqishlar biznesga, operatorlarga, abonentlarga buzuvchi ta’sir etadi, shuning 
uchun ishlab turgan tarmoqda uni nazorat qilinadigan sharoitlarda oldindan tekshirishsiz DTni 
yangilashni o‘tkazish kerak emas. 
Frame Relay tarmog‘i quyidagi komponentlardan tashkil topgan: 
• 
foydalanuvchilar va boshqarish axborotlaridan iborat xabarlarni uzatilishini ta’minlaydigan 
paketlar kommutatori; 
• 
paketlar kommutatorini boshqarish uchun mo‘ljallangan tarmoqni boshqarish markazi 
(TBM); 
• 
telekommunikatsiya liniyalari magistral liniyalarida paketlar kommutatori orasida 
shuningdek, paketlar kommutatori va TBM orasida ma’lumotlarni uzatish apparaturalari; 

---

70 
• 
foydalana olish bo‘lgan telekommunikatsiya liniyalari va Frame Relay tarmog‘iga ulangan 
foydalanuvchilar terminal qurilmalari va paketlar kommutatori orasidagi ma’lumotlarni uzatish 
apparaturalari. 
• 
Frame Relay texnologiyasining harakterli tomoni fizik, kanalli va tarmoq darajalarini ichiga 
olgan uch darajali protokollar stekini ishlatilishi hisoblanadi. Bu darajalarda O‘OTEM ni aks ettirishi 
bilan ular foydalanuvchi yoki boshqarish axborotlaridan iborat xabarlarni uzatish transporti 
funksiyasini ta’minlaydi