O’zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

D	D	D	D	D	D	D
D
E	E	E	E	E	E	E		E
F	F	F	F	F	F	F		F
G	G	G	G	G	G	G		G
H	H	H	H	H	H	H		H
I	I	I	I	I	I	I		I
J	J	J	J	J	J	J		J
K	K	K	K	K	K	K		K
L	L	L	L	L	L	L		L
M	M	M	M	M	M	M		M
N	N	N	N	N	N	N		N
O	O	O	O	O	O	O		O

P	P	P	P	P	P	P	P
Q	Q	Q	Q	Q	Q	Q	Q
R	R	R	R	R	R	R	R
S	S	S	S	S	S	S	S
T	T	T	T	T	T	T	T
U	U	U	U	U	U	U	U
V	V	V	V	V	V	V	V
W	W	W	W	W	W	W	W
X	X	X	X	X	X	X	X
Y	Y	Y	Y	Y	Y	Y	Y
Z	Z	Z	Z	Z	Z	Z	Z

Z

P

H

N

M

S

W

C

I

Y

T

Q

E

D

O

B

L

R

F

K

U

V

G

X

J

A

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

Q

W

E

R

T

Y

U

I

O

P

A

S

D

F

G

H

J

K

L

Z

X

C

V

B

N

M

Q

W

E

R

T

Y

U

I

O

P

A

S

D

F

G

H

J

K

L

Z

X

C

V

B

N

M

4-rasm.Enigma kriptografik shifrlash
qurilmasi ishlash prinspi

T harfini shifrlashni ko‘rib chiqamiz:

Klaviaturada T harfini bosganimizda algoritm quyidagicha bo‘ladi.T harfi K ga o‘zgaradi va g’ildiraklardan o‘tishni boshlaydi. K harfi Statik g‘ildirakdan O‘ng g‘ildirakga o‘z holicha o‘tadi. K harfi o‘ng g‘ildirakda 10 birlik oldinga suriladi ya’ni U harfiga o‘tadi.U harfi o‘ng g‘ildirakda 5 birlik orqaga suriladi va P harfi hosil bo‘ladi. P harfi chap g‘ildirakda 8 birlik orqaga surilib H harfiga o‘zgaradi va Reflektor uni 4 birlik orqaga surib D harfiga o‘tkazadi. Qaytish jarayoni boshlanadi: Chap g‘ildirakda D harfi 3 birlik oldinga surilib G bo‘ladi. O‘rta g‘ildirak G harfini 11 birlik oldinga surib R hosil qiladi va R harfi o‘ng g‘ildirakda 5 birlik oldinga surilib W hosil qilinadi.W harfi Statik g‘ildirakda o‘zgarmasdan o‘tadi va jadvalga ko‘ra G harfiga aylanadi. Natijada T harfi shifrlanib G harfiga aylanadi.
"Enigma" ning samaradorligi va ishonchliligi Germaniya Bosh shtabi tomonidan o'zining haqiqiy qiymatiga baholandi: 1920 yillarning oxiri va 30-yillarning boshlarida Germaniya qurolli kuchlarining barcha turlarini jihozlash uchun qabul qilingan. Biroq, taxminan bir vaqtning o'zida Polsha razvedkasi impulsni sozlash to'plamlari bilan beshta bunday qurilmani qo'lga kiritishga muvaffaq bo'ldi.

Axborotni foydalanuvchanligini ta’minlashda antivirus, IDS, IPS, TE vositalarning o’rni.

Antiviruslar. Hozirda kichik kompaniyalar hamda korporatsiyalar tomonidan ishlab chiqiladigan va madadlanadigan virusga qarshi dasturiy mahsulotlaming yetarlicha katta soni mavjud. Ulaming orasida virusga qarshi kompleks dasturlami alohida ajratish mumkinki, bu dasturlar kompyuterda o‘rnatilgan dasturiy ta’minotni to‘- 235 liq nazoratlaydi. Quyida bunday dasturiy mahsulotlaming ba’zilari keltirilgan.
Dr. Web - Rossiyaning virusga qarshi ommaviy dasturi. Dastur tarkibida rezident qo‘riqchi SpIDerGuard, Internet orqali virus bazalarini yangilashning avtomatik tizimi va avtomatik tekshirish jadvalini rejalashtiruvchi mavjud. Pochta fayllarini tekshirish amalga oshirilgan. Dr. Web dasturining muhim xususiyati - oddiy signaturali qidirish natija bermaydigan murakkab shifrlangan va polimorf viruslami aniqlash imkoniyatidir. Kasperskiy laboratoriyasi - axborot xavfsizligi sohasidagi ildam qadamlar bilan rivojlanayotgan kompaniyalardan biri. Kompaniya vimsga qarshi tadqiqotlar, xavfli ilovalarga qarshi ta’sirlar, trafikni filtrlash va hokazolami o‘z ichiga oluvchi, juda jiddiy IT tahdidlar bilan uzluksiz kurashish yillarida to‘plangan boy tajribaga ega. Kasperskiy laboratoriyasi barcha kategoriyali klientlaming ehtiyojlarini hisobga oluvchi vimsdan, spamdan, xaker hujumidan ishonchli himoyalashni ta’minlovchi keng ko‘lamli yechimlami taqdim etadi. “Eset” kompaniyasi - vimsga qarshi dastur ta’minotini xalqaro ishlab chiqamvchisi, kiberjinoyatchilikdan va kompyuter tahdidlaridan himoyalash sohasidagi ekspert. Kompaniya dunyoning 180 ta mamlakatida vakillariga ega. Ushbu kompaniya ma’lum va noma’- lum zarar keltimvchi dasturlarni detektirlash va xavfsizlantirishga imkon bemvchi tahdidlami aniqlashning evristik usullarini yaratish sohasining tashabbuskori hisoblanadi. Eset Nod 32 - Rossiyada vimsga qarshi yechimlar ommabopligi bo‘yicha ikkinchi o‘rinda turadi, har bir uchinchi kompyuter uning himoyasida.
Intrusion Detection System (IDS) - bu trafikni skanerlaydigan va tahdidlar haqida xabar beruvchi passiv tizim.
Hujumlardan himoyalash tizimi (IPS) bu tarmoq tahdidlarining oldini olish texnologiyasidir. Tizim tarmoq trafigini, ekspluatatsiyalarni aniqlash va oldini olish uchun oqimlarni tekshiradi. Ya'ni, tajovuzkorlar dastur yoki mashinani to‘xtatish va nazorat qilish uchun foydalanadigan maqsadli dastur yoki xizmatga zararli kiritish.
Bosqinlarni aniqlash va oldini olish tizimlari (IPS / IDS):
Xavfli kontentni aniqlash va bloklash Zararli paketlarni o‘chirish
kiruvchi manzildan trafikni bloklash administratorga ogohlantirish signali yuborish Ulanishlarni uzish.
Aksariyat hujumga urinishlar tashqaridan bo‘lishi sababli, tarmoq xavfsizligiga alohida e’tibor berish zarur. Tarmoqlararo ekran - ma’lum protokollarga muvofiq kiruvchi va chiquvchi ma’lumotlar paketini filtrlash vazifasini bajaruvchi apparat yoki dasturiy vositalar kompleksi. Quyida muayyan tashkilotlar uchun tarmoqlararo ekran ishlashini sozlash va tayyor variantlarini tanlash imkonini bemvchi dasturiy mahsulotlar keltirilgan.Tarmoqlararo ekran (ТЕ) - brandmauer yoki firewall sistemasi deb ham ataluvchi tarmoqlararo himoyaning ixtisoslashtirilgan kompleksi. Tarmoqlararo ekran umumiy tarmoqni ikki yoki undan ko‘p qismlarga ajratish va ma’lumot paketlarini chegara orqali umumiy tarmoqning bir qismidan ikkinchisiga o‘tish shartlarini belgilovchi qoidalar to‘plamini amalga oshirish imkonini beradi. Odatda, bu chegara korxonaning korporativ (lokal) tarmog‘i va Internet global tarmoq orasida o‘tkaziladi. Tarmoqlararo ekranlar garchi korxona lokal tarmog‘i ulangan korporativ intratarmog‘idan qilinuvchi hujumlardan himoyalashda ishlatilishi mumkin boisa- da, odatda ular korxona ichki tarmog‘ini Internet global tarmoqdan suqilib kirishdan himoyalaydi. Aksariyat tijorat tashkilotlari uchun tarmoqlararo ekranlarning o‘matilishi, ichki tarmoq xavfsizligini ta’minlashning zaruriy sharti hisoblanadi. Ruxsat etilmagan tarmoqlararo foydalaniladi.