Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni Saqlash Vazirligi Toshkent Farmatsevtika Instituti 314-a gruh talabasi Nazarova Umidning Toksikologik kimyo kafedrasi Biologik kimyo fanidan Mustaqil ishi Mavzu

Avitsenna nomi bilan tanilgan, ensiklopedist-olim, faylasuf va shifokor Abu Ali al-Husayn ibn Abdulloh ibn Hasson ibn Ali ibn Sino (980-1037) Sharqva Evropa davlatlari olimlari orasida yuksak nufuzga ega bo‘lgan.Avitsenna 980 yilda Buxoro yaqinidagi Afshona qishlog‘ida tug‘ilgan. Buxoroda u madrasaga o‘qishga kirdi, u erda Qur’onni va grammatika, stilistika va she’riyatni o‘rgandi. Ibn Sino yoshligida Buxoroning eng boy kutubxonalaridan keng foydalanishi uning tibbiy va umumilmiy tayyorgarligi uchun muhim ahamiyatga ega bo‘ldi.Ibn Sino o‘sha paytda Sharqning eng ilg‘or madaniy markazi bo‘lgan Somoniylar davlatining iqtisodiy va madaniy gullab-yashnashi davrida olim sifatida shakllangan va rivojlangan. Siyosiy voqealar tufayli XI asrga kelib ushbu madaniy markaz qo‘shni Xorazmga ko‘chib o‘tganda, Ibn Sino bu erda tashkil etilgan olimlarning birlashmasiga, ya’ni Ma’mun akademiyasiga a’zo bo‘ldi.

• "Tib qonunlari" 1019-1020 yillarda yozilgan. Unda Ibn Sino 20 yil davomida to‘plangan va tizimlangan barcha ma’lumotlar aks ettirilgan. "Tib qonunlari" beshta kitobdan iborat bo‘lib, anatomiya, fiziologiya, patologiya, terapiya,jarrohlik, gigiena, ovqatlanish masalalarini qamrab oladi.Farmatsevtlar va shifokorlar ishini osonlashtirish uchun Ibn Sino oddiy va murakkab dori-darmonlar haqidagi ma’lumotlarni ikki guruhga ajratdi va ularni ikki alohida kitobda tasvirlab berdi: "Tib qonunlari" ikkinchi kitobida asosan umumiy farmakologiya va oddiy dorilar haqida ma’lumot berildi va beshinchi kitobida barcha murakkab dorilar va ularni tayyorlash usullari, Shuningdek dori vositalarining birgalikdagi faoliyat turlari keltirildi.

Asosiy retseptlar tahlili Shuni aniq ko‘rsatadiki, Ibn Sino o‘zining salafiy merosxo‘ri va davrining tibbiyot darajasini bilgan. Masalan, murakkab dorilar uchun retsept alifbo tartibida emas, balki 70 dan ortiq komponentlardan tashkil topgan eng murakkab preparatlarni yozishdan boshlangan. Keyinchalik oddiy retseptlar va ularning tayyorlash usullari izchil ta’rifi kelgan.Beshinchi kitobning birinchi qismida "Farmakopeyada joylashgan murakkab dorilar to‘g‘risida" deb nomlangan. Bu eng keng hajmli va X- asrgacha qo‘llanilgan barcha murakkab dorilarni (katta taryoqlar va taryoq uchun kulchalar, katta va kichik bo‘tqalar, kukunlar, yalash uchun dorilar, siroplar va quyultirilgan sharbatlar, pilyulalar, moylar, plastirlar va boshqalar) tavsiflovchi 12 ta mustaqil maqolalardan iborat. Jami 508 murakkab dorilarni tarkibi va tayyorlash usullari jamlangan.

• Asosiy retseptlar tahlili Shuni aniq ko‘rsatadiki, Ibn Sino o‘zining salafiy merosxo‘ri va davrining tibbiyot darajasini bilgan. Masalan, murakkab dorilar uchun retsept alifbo tartibida emas, balki 70 dan ortiq komponentlardan tashkil topgan eng murakkab preparatlarni yozishdan boshlangan. Keyinchalik oddiy retseptlar va ularning tayyorlash usullari izchil ta’rifi kelgan.Beshinchi kitobning birinchi qismida "Farmakopeyada joylashgan murakkab dorilar to‘g‘risida" deb nomlangan. Bu eng keng hajmli va X- asrgacha qo‘llanilgan barcha murakkab dorilarni (katta taryoqlar va taryoq uchun kulchalar, katta va kichik bo‘tqalar, kukunlar, yalash uchun dorilar, siroplar va quyultirilgan sharbatlar, pilyulalar, moylar, plastirlar va boshqalar) tavsiflovchi 12 ta mustaqil maqolalardan iborat. Jami 508 murakkab dorilarni tarkibi va tayyorlash usullari jamlangan.