6
5 Etil spirtining organizmdagi farmakokinetikasi
6-hafta
6
6 Metallar tahlilida niqoblovchi reaktivlar.
8-hafta
6
7
Tetraetilqo`rg`oshin.Toksikologik ahamiyati,
ajratib olish, sifat va miqdoriy tahlili.
9-hafta
6
8
Vismut.Toksikologik ahamiyati, ajratib olish,
sifat va miqdoriy tahlili.
10-hafta
6
9
Alyuminiy bilan zaharlanish holatlari. Uning
organizmdagi holati, ajratib olish va tahlili
12-hafta
6
10
Ob]yektlardan ajratib olingan moddalarni
tozalash usullari
13-hafta
6
11
Organik
zaharlarning
tahlilida
spektral
usullarni qo`llash
16-hafta
5
12
Qandli diabetga qarshi dori vositalari bilan
zaharlanish holatlari. Ularning tahlili.
17-hafta
5
13
Sekurenin alkaloidi. Toksikologik ahamiyati,
ajratib olish, sifat va miqdoriy tahlili
19-hafta
6
14
Koniin alkaloidi. Toksikologik ahamiyati,
ajratib olish, sifat va miqdoriy tahlili.
6
30
20-hafta
15
Arekolin. Toksikologik ahamiyati, ajratib
olish, sifat va miqdoriy tahlili.
21-hafta
6
16
Yallig`lanishga
qarshi
nosteroid
dori
vositalari. Toksikologik ahamiyati, ajratib
olish, sifat va miqdoriy tahlili.
22-hafta
6
17
Imipramin. Toksikologik ahamiyati, ajratib
olish, sifat va miqdoriy tahlili.
23-hafta
6
18
Sertalin. Toksikologik ahamiyati, ajratib olish,
sifat va miqdoriy tahlili.
25-hafta
6
19
Desis va karate. Toksikologik ahamiyati,
ajratib olish, sifat va miqdoriy tahlili.
26-hafta
6
20
Dorivor o`simliklar bilan zaharlanish holatlari.
Tabiiy va sintetik antidotlar
27-hafta
6
Jami:
115
Dasturning Informatsion uslubiy ta'minoti
Toksikologik kimyofanini o‘zlashtirishda ajratilgan soatlar uchun laboratoriya
mashg‘uloti va ma'ruza darslari, ta'limning zamonaviy (xususan intеrfaol) usullari,
pеdagogik va axborot-kommunikatsiya (mеdiata'lim, amaliy dastur pakеtlari,
prеzеntatsion, elеktron-didatkik) tеxnologiyalarni qo‘llash orqali olib boriladi.
Toksikologik kimyo fanini o‘zlashtirishda talabalar uchun kompyutеr,
vidеoproyektor, tеlеvizor kabi zamonaviy apparatlar mavjud bo‘lib, ular o‘quv –
uslubiy qo‘llanmalar, ma'ruza matnlaridan foydalanadilar.
Shuningdek, laboratoriya mashg`ulotlarida tajriba natijalarini qayta ishlash
bo`yicha ―Stat‖ kompyuter dasturlari qo‘llaniladi.
Auditoriyada talabalar yuqoridagi ma'lumotlardan tashqari intеrnеtdan har bir
mavzuga tеgishli ma'lumotlarni qidirib topib, o‘zlarining mustaqil (TMI) ishlarini
bajarishda foydalanadilar.
« Toksikologik kimyo » fanidan talabalar bilimini rеyting tizimiasosida
baholash mezoni
1. O‘Z OO‘MTV ning 2010 yil 25 avgustdagi 333 – sonli buyrig‘i bilan
tasdiqlangan ―Oliy ta‘lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish va
baholashning rеyting tizimi‖ to‘g‘risidagi nizomga muvofiq talabalarning
toksikologik kimyofanidan bilim saviyasi, ko‘nikma va malakalarni nazorat
qilishning rеytin tizimi asosida talabalarning o‘zlashtirish darajasi ballar orqali
ifodalanadi.
31
2. Toksikologik kimyo fanidan talabalarning 7-va 8-sеmеstrlar davomidagi
o‘zlashtirish ko‘rsatkichi 100 ballik tizimda baholanadi.
Ushbu 100 ball nazorat turlari bo‘yicha quyidagicha taqsimlanadi:
- Joriy nazorat (JN) – 60 ball
- Oraliq nazorat (ON) – 10 ball
- Yakuniy nazorat (YaN) – 30 ball
3. Talabalarning fan bo‘yicha o‘zlashtirishlarini baholash semester davomida
muntazam ravishda olib boriladi va quyidagi turlar orqali amalga oshiriladi:
joriy nazorat (JN)
mashg‘ulotlardan bo‘sh vaqtda talabalar mustaqil ishini baholash *
oraliq nazorat (ON)
yakuniy nazorat (YaN)
4. Kafеdra tomonidan toksikologik kimyo fanidan baholash turlarining (JN, ON
va YaN) har biri bo`yicha talabalar bilim darajasini baholashning aniq mеzonlari
ishlab chiqildi va Markaziy Uslubiy Kеngashda tasdiqlandi.
5. Talabaning toksikologik kimyo bo`yicha to`plagan umumiy bali har bir
baholash turlarida to`plangan ballar yig`indisiga tеng bo`ladi.
Izoh: */ Talabaning mustaqil ishi joriy nazorat jarayonida tegishli topshiriqlarni
bajarishi va unga ajratilgan ballardan kelib chiqgan holda baholanadi.
JORIY NAZORAT
Baholashda talabaning bilim darajasi, amaliy mashg`ulot matеriallarini
o`zlashtirishi, nazariy matеrial muxokamasida va ta'limning intеraktiv uslublarida
qatnashishning faollik darajasi, shuningdеk, amaliy bilim va ko`nikmalarni
o`zlashtirish darajasi (ya'ni nazariy, analitik va amaliy yondashuvlar) hisobga
olinadi.
JN jarayonida toksikologik kimyo fanidan 10-15 daqiqa darsga
tayyorgarligini bilish uchun kundalik daftarga vazifalarini yozganligi tеkshiriladi,
og`zaki javobini e'tiborga olib, auditoriyada bajargan laboratoriya ishi va uning
kundalikdagi bayonnomasi natijalarini qo`shib kundalik daftarini reyting jadvaliga
to`plagan bali qo`yiladi.
Toksikologik kimyo fandan 7va 8 semestrlarda 14 tadan laboratiriya
mashg‘ulotlari rejalashtirilgan bo‘lib, ulardan har semestrda 10 tasi baholanadi.
Har bir baholanadigan laboratoriya mashg‘uloti uchun ajratilgan maximal ball
5,0 ballni tashkil etadi. Ushbu 5,0 ball quyidagicha taqsimlanadi:
32
(10 hafta baholanadi:2,3,4,5,6,9,10,11,12,13darslar)
№
Baho
Ballarda
1
A'lo
4,3-5,0
2
Yaxshi
3,55-4,25
3
O‘rta
2,75 - 3,5
4
Qoniqarsiz
2,75 baldan kam
Har bir sеmеstrda talabalar bilimini baxolash jarayonida quyidagilarga e'tibor
bеrish tavsiya etiladi.
№ Talabaning bilim darajasi
Ballarda
1
Xulosa va qaror qabul qilish;
Ijodiy fikrlay olish;
Mustaqil mushoxada yuritish;
Amalda qo‘llay olish;
Moxiyatini tushunish;
Bilish, aytib bеrish;
Tasavvurga ega bo‘lish.
A‘lo (43-50)
2
Mustaqil mushoxada yuritish;
Amalda qo‘llay olish
Moxiyatini tushunish;
Bilish, aytib bеrish;
Tasavvurga ega bo‘lish.
Yaxshi(35,5-41,5)
3
Moxiyatini tushunish;
Bilish, aytib bеrish;
Tasavvurga ega bo‘lish.
O‘rta (27,5-35)
4
Aniq tasavvurga ega emaslik;
Bilmaslik.
Qon-siz (27dan kam)
Xar bir mavzu uchun baxolash mezonlari kafedrada yaratilgan o`quv – uslubiy
majmuada keltirilgan (ilova qilinadi).
ORALIQ NAZORAT
ON 10,0 balli rеyting tizimi bo‘yicha sеmеstr davomida bir marotaba
o‘tkaziladi. ON ga o‘quv mashg‘ulotlaridan akadеmik qarzi bo‘lmagan talabalar
qo`yiladi. Oraliq nazorat kafеdra majlisi qarori bilan yozma ish, og‘zaki suhbat
shakllarida yoki ularning kombinatsiyalarida o‘tkazilishi mumkin. ON uchun 10,0
balldan ajratiladi.
33
№ Baho
Ballarda
1
A'lo
8,6-10,0
2
Yaxshi
7,1-8,5
3
O‘rta
6,0-7,0
4
Qon-siz
6 baldan kam
YAKUNIY NAZORAT
YaN da talabaning bilim, ko`nikma va malakalari fanning umumiy mazmuni
doirasida baholanadi. YaN fan bo`yicha o`quv mashg`ulotlari tugaganidan so`ng har
sеmеstrda o`tkaziladi.
JN va ON ga ajratilgan umumiy ballarning xar biridan saralash balini to`plagan
talabaga YaN da ishtirok etish xuquqi bеriladi.
Toksikologik kimyo fani bo‘yicha yakuniy nazorat yozma shaklda o‘tkaziladi.
№
O‘zlashtirish
Ballarda
Baxo
1
25,8-30,0
A'lo
2
21,3-25,5
Yaxshi
3
16,5-21,0
O‘rta
4
16,5dan kam
Qon-siz
TALABA BILIMINI BAHOLASH TARTIBI
1. Saralash bali 55,0 ballni tashkil qiladi.
2. JN, ON va YaN turlarida fanni o`zlashtira olmagan (55% dan kam ball
to`plagan) yoki uzrli sabab bilan baholash turlarida ishtirok eta olmagan talabalarga
quyidagi tartibda qayta baholashdan o`tishga ruxsat bеriladi.
3. Akadеmik harzdor talabalrga sеmеstr tugaganidan kеyin dеkan ruxsatnomasi
asosida qayta o`zlashtirishi uchun – 2 hafta muddat bеriladi. Akadеmik harzdordan
qayta topshirishni qabul qilish uchun kafеdra mudiri tomonidan o`qituvchi
tayinlanadi. Shu muddat davomida o`zlashtira olmagan talaba bеlgilangan tartibda
rеktorning buyrug`i bilan talabalar safidan chеtlashtiriladi.
34
Tavsiya etilgan adabiyotlar ro‘yxati
Asosiy adabiyotlar
1. Ikromov L.T., Mirxaitov T., Tojiev M.A., Yuldashev Z. O. Toksikologik
kimyo. Toshkent, Extremum press. 2010.
2. Крамаренко В.Ф. - Токсикологическая химия, Киев, Выcша школа, 1989
г.
3. Ikramov L.T. va b. ―Sud kimyosidan praktikum‖.Toshkent 2007y.
4.Ikromov L.T va b. – Sud kimyosidan amaliy mashg‘ulot., 2005y. Elektron
darslik
5. Крамаренко В. Ф.Химико-токсикологический анализ (практикум) Киев,
Выша школа, 1982г.
6. Калетина Н.И. Метоболизм и анализ токсикантов. Москва. «ГЕОТАР-
Медиа». 2008г.
7. Токсикологическая химия /Под ред. проф.Т.В.Плетеновой-М: «Геотар-
Медиа»,2005г.
8. Principles of forensic toxicology / edited by Barry Levine.—2nd. ed., rev. and
updated, p. 401.
Qo’shimcha adabiyotlar.
1. Малькова Т.Л. Избранные лекции по токсикологической химии. Пермь,
2005. –С. 87-99.
2. Вергейчик Т.Х. Токсикологическая химия. - М.: МЕД пресс-информ,
2009. -С. 142-386.
3.Секреты токсикологии /Л. Д.Линг, Р.Ф.Кларк и др.; под ред.
Е.А.Лужникова. – М.: Бином, 2006. -С. 324.
4. Toksikologik kimyo fani bo‘yicha laboratoriya mashg‘uloti uchun uslubiy
qo‘llanmalar:
a) Biologik ob‘ektdan suv bug‘i yordamida ajratib olinadigan zaharli moddalar.
Toshkent, 2012 y.
b)Qutbli eritmalar yordamida ajratib olinadigan moddalar. Toshkent, 2012 y.
v) Biologik ob‘ektni mineralizasiyalab (parchalab) ajratib olinadigan «metall»
zaharlar tahlili bo‘limi. Toshkent, 2011 y.
g) Pestisidlar bo‘limi. Toshkent, 2010 y.
Intеrnеt va Ziyonet saytlari
1.
www.ziyonet.uz
2.
www.astokscem.zn.uz
3.
www.sudmed.ru
4.
www.rc-sme.ru
5.
www.analittox.ru
35
2. «TOKSOKOLOGIK KIMYO» fani bo`yicha dotsent v/b Zulfiqoriyeva
Dilnozaning2016/2017o`quv yili uchun mo`ljallangan
SILLABUSI
Fanning qisqacha tavsifi
OTMningnomi va
joylashgan manzili:
Toshkent farmatsevtika instituti
Oybek ko`chasi, 45
Kafedra:
Toksikologik, organik va biologik kimyo
―farmatsiya‖ fakulteti
tarkibida
Ta‘lim sohasi va
yo`nalishi:
5510500 –
Фармация
5111000
–
Касб
таълими
Bakalavriat bosqichining farmatsiya va kasbiy
ta‘lim yo`nalishlari talabalari uchun mo`ljallangan
Fanni (kursni) olib
boradigan o`qituvchi
to`g`risida ma‘lumot:
farm.f.n., dotsent
Zulfiqoriyeva
Dilnoza Alisherovna
e-mail:
zulfidil@mail.ru
Dars
mashg`ulotlarini
o`tkazishning vaqti va
joyi:
O`quv bo`limi
tomonidan ishlab
chiqilgan jadval asosida
institut o`quv binolarida
126-xona, 127-xona
Kursning
boshlanishi va
davom etish
muddati:
Bakalavriat ta‘lim yo`nalishi
o`quv rejasiga muvofiq yettinchi
va sakkizinchi semestrlarda
Individual grafik
asosida professor-
o`qituvchining talabalar
bilan ishlash vaqti:
Haftaning har kuni soat 8.30 dan 15.00 gacha
Fanga ajratilgan
o`quv soatlarining o`quv
turlari bo`yicha
taqsimoti
Auditoriya soatlari
Mustaqil
ta‘lim:
115
Ma‘ruza:
5
6
Laborat
o-riya
1
12
Fanning boshqa
fanlar bilan uzviy
aloqasi (prerekvizitlari):
―Organik kimyo‖, ―analitik kimyo ‖, ―fizkolloid kimyo‖, ―fiziologiya‖,
―farmakologiya‖,farmakognoziya, farmatsevtik kimyo
Fanning mazmuni
Fanning
dolzarbligi va
qisqacha mazmuni:
Fanni o‗qitishdan maqsad –Fanni o‗qitishning asosiy maqsadi va vazifalari
talabalarda inson o‗z xayotida turli xil surunkali va o‗tkir zaharlanishga
uchrashi, ko‗plab zaharli moddalarga duch kelishi, ayrim hollarda ular
organizmni zaharlanishiga sababchi bo‗lishi mumkinligini, og‗ir patologik
o‗zgarishlar hamda zaharlanish hollarini aniqlash, zaharlanishni oldini olish
choralarini o‗rgatish.
Fanning vazifasi - ushbu dаstur ―Toksikologik kimyo‖ fani zaharli
moddalar va ularning metobolitlarini ajratib olish, ularning chinligini,
miqdorini aniqlash usullarini yaratish, toksikologik kimyo ekspertizasini olib
borish, mos bilim, ko‗nikma va malakani shaklantirishdan hamda o‗rgatishdan
iborat.
Toksikologik kimyo fanini o‗zlashtirishda oldingi kurslarda o‗qib
36
o‗rganilgan barcha farmatsevtika yo‗nalishiga oid fanlardan olingan bilimlar
asos bo‗lishini nazarda tutilgan. Fanni o‗zlashtirishda ma‘ruzalar, laboratoriya
mashg‗ulotlari hamda o‗qtishning zamonaviy interaktiv usul va vositalaridan
imkon boricha foydalaniladi
―Toksikologik kimyo‖ o‗quv fanini o‗zlashtirish jarayonida amalga
oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr:
- o`quv vа turli mа‘lumоtlаr bеrаdigаn yordаmchi аdаbiyotlаr bilаn mustаqil
ishlаy оlish, kimyo-toksikologik tаhlillarini o`tkazish, zaharli moddalarni
bioob`yekdan аjrаtib olishning ilmiy аsоslаri, uchuvchi, metal va organik
zaharlarni chinlik va miqdor tahlillarini o`tkazishko`nikmаlаrigа;
- tаlаbа sоddа kimyo-toksikologik tеkshirishlаr tаjribаlаrini mustаqil
qo`yishi,
kimyo-toksikologik
tаdqiqоtlаrning
bаjаrishdа
fоtоmеtrik,
spektrofotometrik vа xrоmаtоgrаfik usullarini bajara olish, biоlоgik
оb‘еktlаrdаnmoddalarni ajratib olish usullarini to`g`ri tanlay olish, tаhlil
nаtijаlаrini mаtеmаtik ishlаb chiqishni, zaharlanish holatlarida sud-kimyo
tekshiruvlarini o`tkazish va natijalar asosida sud-kimyo dalolatnomasini tuzish
mаlаkаlаriga egа bo`lishi kеrаk.
Talabalar uchun
talablar
Institutning odob-ahloq kodeksi talablarigi qat‘iy rioya qilish, shuningdek:
-professor-o‗qituvchi auditoriga kirganida o‗tirgan joydan turib ―Assalomu
alaykum‖ deb kutib olish;
- uyali aloqa vositalarini o‗chirib qo‗yish;
- professor-o‗qituvchidan so‗ng dars mashg‗ulotiga kech kelgan talaba
auditoriyaga kiritilmaydi;
- professor-o‗qituvchi va guruhdoshlarga qo‗pollik qilmaslik, so‗z
talashmaslik, hurmat bilan munosabatda bo‗lish;
- institut ichki tartib - intizom qoidalariga rioya qilish;
-kiyinish talablari (madaniyati) ga rioya qilish;
-mashg‗ulotlar vaqtida o‗qituvchining ruxsatisiz auditoriyadan chiqmaslik
(umuman dars jarayonida auditoriyadan sababsiz chiqishga ruxsat berilmaydi);
- uy vazifasi va mustaqil ish topshiriqlarini o‗z vaqtida va sifatli bajarish;
- ko‗chirmachilik (plagiat) qilmaslik, qat‘iyan man etiladi;
- darslarga qatnashish majburiy, sababsiz 3 (uch) va undan ortiq dars
qoldirgan talaba keyingi mashg‗ulotlarga fakultet dekani ruxsati bilan kiritiladi;
- sababli dars qoldirilgan taqdirda, professor-o‗qituvchiga ma‘lumotnoma
(spravka) taqdim etish;
- har qanday holatlarda ham qoldirilgan darslar qayta o‗zlashtirilishi shart;
- ma‘ruza va amaliyot darslariga oldindan tayyorlanib kelish va faol ishtirok
etish;
- qo‗shimcha ravishda bajarilgan taqdimot, mustaqil ish, esse, referat, kreativ
fikrlash darajasi, turli xil tadbirlar va ilmiy-amaliy anjumanlarda ma‘ruzalar
bilan ishtirok etish;
- talabaga o‗z vaqtida bajarilmagan mustaqil ish, uy vazifasi, tartib –
intizomi bo‗yicha choralar ko`rish;
- talaba reyting ballidan norozi bo‗lsa fan bo‗yicha nazorat turlari e‘lon
qilingan vaqtdan boshlab 1 kun mobaynida fakultet dekaniga ariza bilan
murojaat qiladi va apellyasiya komissiyasi shu kunning o‗zida talabaning
arizasini ko‗rib chiqib xulosa chiqaradi.
37
Elektron pochta
orqali
munosabatlar
tartibi
Professor-o‗qituvchi va talaba o‗rtasidagi aloqa elektron pochta orqali ham
amalga oshirilishi mumkin, telefon orqali baho masalasi muhokama qilinmaydi,
lekin oraliq, joriy va yakuniy baholash faqatgina institut hududida, ajratilgan
xonalarda va dars davomida amalga oshiriladi. Elektron pochtani ochish vaqti
soat 15.00 dan 20.00 gacha.
Fan mavzulari va unga ajratilgan soatlar taqsimoti:
№
Mavzular
Ma‘ruza
Laboratoriya
ustaqil ish
7 semestr
1.
Toksikologik kimyo fanining
asosiy
bo‗limlari
va
fan
o‗rganadigan umumiy masalalar,
uning farmatsiya fanlari bilan
bog‗liqligi. Toksikologik kimyo
tahlilida o‗qitiladigan usullar va
ularning validasiyasi. Ob‘ektlar.
Ashyoviy
dalillar
xaqida
tushuncha. Ashyoviy dalillarni
dastlabki tekshirish. Uchuvchi
zaharlarni suv bug‗i yordamida
biologik
ob‘ektdan
ajratib
olishning
nazariy
asoslari.
Zaharlarni suv bug‗i yordamida
haydab ajratib olish. Sianid
kislota.
2
4
5
2.
Biologik ob‘ektdan suv bug‗i
yordamida ajratib olinadigan
zaharli
moddalarni
tahlil
usullari.
Formaldegid,
sirkakislotasi, aseton.
2
4
5
3.
Biologik ob‘ektdan suv bug‗i
yordamida ajratib olinadigan
zaharli
moddalarni
tahlil
usullari.Fenol,krezollar.Anilin,
nitrobenzol, toluol.
2
4
5
4.
Alkilgalogenidlar (xloroform,
xloralgidrat, to‗rtxlorli uglerod
dixloretan).
Toksikologik
ahamiyati va tahlil usullari.
2
4
6
5.
Metil, etil, amil spirtlari va
etilenglikol,
ularning
toksikologik
ahamiyati.
Kimyoviy tahlil usullari.
2
4
6
6.
Spirtlarni
gaz
suyuqlik
xromatografik usulda sifat va
miqdoriy tahlili.
2
4
-
7.
Biologik
ob‘ektni
mineralizatsiyalab
ajratib
2
4
6
38
olinadigan
zaharli
moddalar
guruxi.
Metall
kationlarini
organizmdagi faoliyati, ob‘ektni
mineralizatsiyalash
usullari,
mineralizatni
denitratsiyalash
usullari.
8.
Mineralizatni kasrli usulda
aniqlashda
xalaqit
beruvchi
ionlarni niqoblash. Zaharli
metall
kationlarini
mineralizatdan aniqlash. Bariy,
qo‗rg‗oshin saqlovchi zaharli
birikmalar (tetroetilqo‗rg‗oshin),
ularni toksikologik ahamiyati,
sifatva miqdoriy tahlil usullari.
Metallarni
aniqlashni
fizik-
kimyoviy usullari.
2
4
6
9.
Kumush,
mis,
marganets,
xrom, elementlarini saqlovchi
zaharli
birikmalar,
ularni
toksikologik ahamiyati, sifat va
miqdoriy tahlil usullari.
2
4
6
10.
Talliy,rux, surmava kadmiy
elementlarini
saqlovchi
birikmalar, ularni toksikologik
ahamiyati.
Mineralizatdan
talliy, rux va surmani tahlil
usullari.
2
4
-
11.
Mishyak elementini saqlovchi
birikmalar, ularni toksikologik
ahamiyati.
Mineralizatdan
mishyakni tahlil usullari.
2
4
6
12.
Simob va uning birikmalarini
toksikologik ahamiyati. Ob‘ektni
destruksiyalash,
destruktatdan
simob saqlovchi birikmalarni
aniqlash. Gronazan.
2
4
6
13.
Sud
kimyosi
ekspertizasi,byurosi,xodimlar.
Sud
kimyogarlari,
ularning
vazifalari,etika
va
deantologiyasi.
Kimyo
toksikologik
ekspertizasi.
Sudkimyosi tekshiruv akti. Sud-
kimyo
amaliyotida
qo‗llaniladigan reaktivlar va
ularga qo‗yiladigan talablar.
2
4
-
14.
Ekstraksiya
usullari.
Ajralmalarni yot moddalardan
tozalash
usullari.
Zaharlimoddalarni
ob‘ektdan
2
4
-
39
ajratib olishda ta‘sir qiluvchi
faktorlar.
pH-muhiti,
elektrolitlar,
organik
erituvchilar,ekstraksiya
soni,
qayta ekstraksiyalash.
Dostları ilə paylaş: |