O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi u. X. Xasanov fuqaro muhofazasi va tibbiy xizmati

36-jadval

t\r	Mahsylot nomi	O`lchov birligi
1	Mayonez	15gr
2	Margarin	15gr
3	Eritilgan yog'(.slivochnoe)	15gr
4	Oshxona yog'i (кухонное)	15gr
5	O'simlik yog'i	15gr
6	Hayvon yog'i	15gr
7	Quritilgan sutli mahsulotlar	20gr
8	(qonserva. qurug'i	25gr
9	Achitilgan qaymoq (smetana)	30gr
10	Baliq tuxumi (ikra)	30gr
11	Baliq mahsulotlari (dudlangan.	30gr
12	Go'shtli pazandalik mahsulotlari	30gr
13	Eritilgan pishloq	100gr

Shubha ostiga olingan mahsulotlar va ichimlik suvi tahlillari natijasini olinguncha. to'la holda saqlanishlari va shartli ravishda zararlanganlar qatoriga kirgizilib, tanovul maqsadlarida ishlatilishi mumkin emas. Radiofaol, kimyoviy moddalar hamda bakteriologik vositalar bilan zararlangan deb hisoblangan mahsulotlarni tarqatish masalasi, sanitar tekshirishlar o'tqazilgach. hal qilinadi. Sanitar tekshiruvchilar sifatida, sanitar epidemiologik muassasasi va harakatdagi epidemiyaga qarshi guruhning shifokorlari qatnashishlari mumkin.

Sanitar tekshiruvchisi oziq-ovqat mahsulotlari va ichimlik suvini yaroqli deyishi uchun oziq-ovqat mahsulotlari inshootini tekshirish dalolatnomasi, tayyor ovqatlarda radiofaol moddalarning eng katta dozasi, zaharlovchi moddalar miqdori, keyinchalik pazandachilik va texnologik ishlov berishni talab qilmaydigan namunalarning tahliliy natijalari hamda o'choqni radiofaol, kimyoviy moddalar va bakteriologik vositalar bilan zararlanganligi haqidagi tuman (shahar) fuqarolar muhofazasi rahbariyatining (shtabi) axborotiga asoslanadi.

Tekshiruv amallari asosan, zararlanganlik gumoni mavjud va zararsizlantirilgan oziq-ovqatlar va ichimlik suviga tegishli bo'ladi.

Tekshiruv ishlarini olib borish, sanitar-epidemiologik muassasalarining ovqatlanish bo'limi va veterinar xizmatiga yuklatiladi. Qilingan ishlar natijalari quyidagi shaklli varaqalarda o'z ifodasini topadi:

1. 
   sanitar epidemiologik muassasaga oid;
   
2. 
   veterinar xizmatga taalluqli.
   

Tahlilxonaga keltirilgan mahsulotlar sanitar-tekshiruv (ekspertiza) jarayonidan o'tqaziladi.

Zararlangan o'choqdagi inshootlardan olingan oziq-ovqat va ichimlik suvi asosan tekshiruvning ikkinchi xiliga oid, ya'ni rejadan tashqari tekshiruv amalga oshiriladi. Tekshiruvning asosiy maqsadi, keltirilgan namunalar orqali oziq-ovqat mahsulotlarining oziqlik va biologik qiymatlarini tekshirishdan iborat bo'ladi.

Oziq-ovqat mahsulotlarining sanitar epidemiologik tozaligini aniqlash natijasi, ularning zararsizlik darajasi yoki bo`zilganlik alomatlari mavjudligi haqida tushuncha bo'ladi. Odatda, oziq-ovqat mahsulotlari kasallik chaqiruvchi mikrojonzotlar va ularning zaharidan mikromitsetlarning zaharli turlari, zaharli moddalar, mexaniq zaharli qo'shimchalardan forig' bo'Iishi kerak.

Oziq-ovqatlarda mikrojonzotli (chirish, bijg'ish, mog'orlash) va fizik-kimyoviy (oksidlanish, achib ketish, to`zlanish) bo`zilish alomatlari bo'lmasligi shart.

Maqsaddan kelib chiqib, sanitar tekshiruvi turli aniq vazifalarni

yechadi:

1) oziq-ovqat mahsulotlarini sezgi a'zolari orqali aniqlash. ularning
tavsifi va darajasi;

2) mahsulotlar kimyoviy tarkibining o'zgarishi;

3. 
   bakteriyalar bilan ifloslanganlik darajasi va mikrojonzotlar tavsifi;
   
4. 
   pestitsidlar (o'simliklarni kasalliklardan saqlash va o'simliklarga. chorvachilikka zarar yetkazadigan zararkunandalarni yo'qotish uchun qo'llaniladigan kimyoviy moddalar ularning ko'pchiligi odamlar uchun zaharli bo'lganidan qo'llash paytida, qat'iy sanitar qoidalariga rioya qilish shart) bilan ifloslanganlik;
   

5) oziqlik va zararli qo'shimchalarning me'yor darajasidan ortiqligi;

6. 
   korxonalarning ishlab-chiqarish sharoitini va sanitar tartibini aniqlash;
   
7. 
   mahsulotlarni tashish, saqlash va ishlatish sharoitlariga aniqlik kiritish.
   

Oziq-ovqatlar sifati jihatidan 2 ta katta guruhga ajratiladi:

1. 
   tanovul qilishga yaroqli;
   
2. 
   iste'mol qilishga yaroqsiz;
   

Yesa bo'ladigan oziq-ovqatlar o'z navbatida 2 xil bo'ladi:

1) davlat ko'rsatkichlariga mos keladigan (andozaviy);

2) davlat tomonidan belgilangan sifat ko'rsatkichlaridan chiqib
ketgan;

Keyingisi, nostandart mahsulotlar deb ataladi. Ulardagi aniqlangan epidemiologik ko'rsatkichlar yoki oziqlik qiymatlari o'zgargan bo'ladi. Bunday mahsulotlarni shartli ravishda tanovul maqsadida qo'llash mumkin yoki sifati pasayib ketganlar qatoriga kiradi. Ularni yeyish uchun maxsus ishlov berilishi kerak, shundagina ushbu mahsulot odam tanasining salomatligi uchun beziyon bo'Iishi mumkin.

Sanitar tekshiruv (ekspertiza) taxminan 10 ta bosqichga ega:

1. 
   tayyorgarlik;
   
2. 
   mahsulot haqidagi ma'lumotlarni o'rganish;
   
3. 
   mahsulotlar guruhini (partiya) joyida ko'rish;
   

4) o'ralgan mahsulotlarni o'ramdan olish va ularni sezgi a'zolari
ko'rsatkichlari yordamida aniqlash;

5. 
   mahsulot guruhini ko'rganlik haqidagi hujjat;
   
6. 
   namunalarni olish va ularni tahlilxonalarga yuborish;
   
7. 
   mahsulotlarning tahliliy tekshiruvlari;
   
8. 
   natijalami qog'ozga bitish;
   
9. 
   olingan natijalar xulosasi;
   

10) tekshiruvning tugallanganligi.

Olib borilayotgan tahlil bosqichlarida, tekshirilayotgan mahsulot bo'yicha quyidagi savollarga e'tibor beriladi:

1) joriydagi rasmiy me'yoriy hujjatlar bilan tanishib chiqish; sifati,
ishlab chiqish, saqlash, ishlatish jarayoni;

2) davlat andozalari, texnik sharoitlar, texnologik tavsiyalar,

me'yoriy hujjatlar (mahsulotni ishlab chiqarish talablari, qo'shimchalar,
me'yor va boshqalar).

Mahsulot haqidagi ma'lumotlar, yo'llanma hujjatdan shaxsni (bu mahsulot kimning ixtiyorida ekanligi) so'rab-surishtirib olinadi.

Mahsulotlar guruhini ko`zatilganda saqlash tartibi va sharoitiga, uning miqdoriga, idishlaming ahvoliga e'tibor beriladi. O'ralgan mahsulotlarni ochilganda va ularni sezgi a'zolari ko'rsatkichlari yordamida aniqlash jarayonida, miqdoridan kelib chiqib, 5-10 %i ochiladi. Zarb yegan o'rovlarning hammasi ochilishi mumkin. O'ramdan olingan mahsulotlar sezgi a'zolari yordamida tekshiriladi. Bularga quyidagilar kiradi:

1. 
   idish va o'rovning ahvoli;
   
2. 
   mahsulotning tashqi ko'rinishi;
   
3. 
   mahsulotning rangi (sirtidan va ichkarisidan);
   
4. 
   mahsulotning qonsistensiyasi (yumshoq-qattiqligi);
   
5. 
   mahsulotning agregat holati (to'qiluvchan, oquvchan va h.k.);
   
6. 
   mahsulotning hidi;
   
7. 
   mahsulotning ta'mi;
   

8) tajriba uchun ovqat tayyorlash (qaynatish, bug'lash, qovurish,
dimlash).

O'rov ahvoli quyidagi alomatlar bilan belgilanadi:

1. 
   ko'rinishi tavsifi, avra-astari nimadan qilingan (quti, quticha, halta, haltacha, o'rov, shisha, metall, qog'oz, karton idish, plyonka, zarqog'oz va boshq.);
   
2. 
   belgilash (markirovka), chiptasi (etiketka), mahsulot nomi yoki shifrli navi, ishlab chiqargan korxona, chiqarilgan sana, ruxsatnoma raqamlari (soni, sanasi, yili), saqlash muddati va saqlash sharoiti, tarkibi, ishlatish usuli, davlat andozasiga ishora, texnik sharoitlari va boshqalar;
   

1. 
   idishlarning butunligi, zich berkitilishi:
   
2. 
   ifloslanganligi;
   
3. 
   begona hid, uning tavsifi. Mahsulotning tashqi ko'rinishi:
   

1. 
   shaklidagi kamchiliklar (qattiq mahsulotlar uchun - singan, yorilgan, ezilgan);
   
2. 
   yo`zasining ahvoli (ifloslangan, nam, quruq. rangi, turli dogiarning borligi, shilliqli, mog'or bosgan); (quruq, mahsulotlar uchun; ho'l mahsulotlar uchun esa, begona qo*shimchalar, ifloslangan, mog'or bilan qoplangan, loyqalangan, ichida narsalar so`zib yurgan, cho'kmasi);
   
3. 
   rangi o'ziga xos, bir tekisda, dog'-dog'li, har xil;
   
4. 
   hidi o'ziga xos yoki begona hidga ega;
   
5. 
   yumshoq-qattiqligi - o'ziga xos yoki xos emas;
   
6. 
   agregat holati - to'qiluvchan, oquvchan, egiluvchan;
   
7. 
   mazasi o'ziga xos yoki qo'shimcha ta'mli;
   

Mahsulotning rangi kun yorug'ligida, hidi va ta'mi +22-24°C da aniqlanadi.

Tekshiruvlar nihoyasiga yetgach, hujjat (1-10 blankalar to'ldiriladi) tuziladi: undagi ma'lumotlar quyidagilardan iborat:

1. 
   bitiklar to`zilgan joy va sana;
   
2. 
   tekshiruvchining amali, ismi va sharifi;
   
3. 
   qatnashadiganlarning ismi va sharifi;
   
4. 
   tekshirish nimaga asoslanib bajarildi;
   
5. 
   mahsulotning guruhi haqidagi ma'lumot;
   
6. 
   tashqi ko'ruv natijalari;
   
7. 
   xulosa.
   

Mahsulotlar sezgi a'zolari ko'rsatkichlari yordamida aniqlangach, tahlil etish jarayoni boshqa usullar: fizikaviy, kimyoviy, mikrobiologik, biologik usullar yordamida davom etadi. Ko'pincha, oziq-ovqat mahsulotlarining sezgi a'zoli ko'rsatkichlarini aniqlashning o'zi mahsulotni tanovul qilishga yaroqli yoki mumkin emasligi haqida xulosachiqarishga yetarli bo'Iishi mumkin.

Unutmaslik kerakki, oziq-ovqat mahsulotlariga tushgan radiofaol va kimyoviy zaharlovchi moddalarning miqdor (qonsentratsiyasi) mumkin bo'lgan chegarada bo'lsa, u holda bunday mahsulotni ma'lum muddat mobaynida sog'lom odamlar tanovul qilishlari mumkin bo'lsa ham, ularni bolalar va shifo muassasalariga jo'natib bo'lmaydi. Yana shunday mahsulotlar bo'Iishi mumkin: ularni jamoa ovqatlanish tizimiga yuboriladi va u yerda pazandalik va texnologik jarayonlar ta'sirida ichidagi radiofaol va kimyoviy moddalar (mumkin chegara miqdorida bo'lganlarida) zararsizlantiriladi. Mahsulotlarni aytilgan tarzda qo'llash uchun sanitar tekshiruvchi ushbu mahsulotlardan tajriba uchun ovqat pishirishni - nazorat o'tqazishni buyuradi. Qaynab chiqqan mahsulot, qaytadan tahlildan o'tqaziladi va olingan natijalar asosida, ularni tanovul qilish mumkinligi masalasi yechiladi.

Oziq-ovqat mahsulotlarining shaxsiy zahiralari, sanitar tekshiruvidan o'tmaydi, chunki uni amalga oshirish iqtisod jihatidan noqulay bo'Iishi mumkin. ammo bozor iqtisodi gurkiragan hozirgi paytda, bu masala unchalik muammoni tug'dirmaydi.

Oziq-ovqat mahsulotlarining taqdiri masalasi, ayniqsa, radiofaol va kimyoviy moddalar hamda bakteriologik vositalar qo'llanilgan o'choqda har tomonlama mulohazadan o'tgandan so'ng hal bo'Iishi kerak. Bu paytda, mahsulotlarning nimalar bilan qay darajada zararlanganligi bilan birga, mahsulot miqdorini ham inobatga olish zarur.