O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

VGA bilan kasallanishni o’rganishda ko’p yillik dinamikasini yakuniy 
materiallari 
Yillar 
Kasallanish 
ko’rsatkichi 
(U)
Kasallanish 
ko’rsatkichi 
raqamlari 
(x)
 
x
2
 
xu
1982 
109,3 
1983 
117,7 
1984 
94,3 
1985 
90,4 
1986 
86,1 
1987 
94,9 
1988 
96.6 
1989 
75.8 
1990 
86.5 
1991 
68,0 
1992 
78.9 
1993 
54,3 
1994 
62,9 
1995 
60,9 
1996 
1 20.6 
1997 
102.2 
1998 
102,3 
1999
101,3 
∑n=18 
∑u= 
x= 
∑
 x
2
= 
∑xu= 
20-jadval 
Davriylikni aniqlash 
Yillar 
 
Kasallik 
ko’rsatkichi 
 
UT 
 
Og’ishi 
(otklonenie) 
(u-UT) 
1982
 
109,3
 
 
 
1983
 
117,7
 
 
 
1984 
94,3 
 
 
1985 
90,4 
 
 

---

1986 
86,1 
 
 
1987 
94,9 
 
 
1988 
96.6 
 
 
1989 
75.8 
 
 
1990 
86.5 
 
 
1991 
68,0 
 
 
1992 
78.9 
 
 
1993 
54,3 
 
 
1994 
62,9 
 
 
1995 
60,9 
 
 
1996 
120.6 
 
 
1997 
102.2 
 
 
1998 
102,3 
 
 
1999 
101,3 
 
 
p=18 
u=89,37 
 
 
YUQUMLI KASALLIKLAR YILLIK
DINAMIKASINING TAHLILI 
Tahlilning maqsadi: yil davomida epidemik jarayonning namoyon bo’lish 
shakllari bo’yicha kasallanishning sabablarini baholash.
Hal qilinishi kerak bo’lgan masala: 
1. Epidemik jarayon namoyon bo’lishining ayrim shakllarini aniqlash. 
2. Yil davomida har bir shakllarning jadalligini baholash. 
3. Har bir shaklning yillik kasallanish yig’indisidagi ulushi. 
4. Shular asosida epidemik jarayonning yetakchi omillari belgilanadi va uni 
boshqarish uchun epidemik jarayon kelib chiqish mexanizmi va sabablari haqidagi 
g’oyalar ilgari suriladi. 
Yil davomida hamma yuqumli kasalliklarga notekis tarqalish xarakterli. 
Kasallanishning yil davomida davriy o’zgarishi, ya’ni ko’payib borishi va 
susayishi ma’lum sabablarga bog’liqdir. 
Yil mobaynida doimo ta’sir etuvchi sabablar yil davomidagi kasallanishni 
shakllantiradi. Yil davomidagi kasallanish bu davriy va doimiy bo’lmagan 
sabablarni e’tiborga olmagan holda aynan Shu sharoitlarda epidemik jarayonning 
minimal jadalligidir. Ayrim hollarda uni mavsumlararo kasallanish deb ham 
aytiladi. Davriy ta’sir etuvchi sabablar yil davomidagi kasallanishga epidemik 
ustamani shakllantiradi. Bu sabablar har doim yilning ma’lum bir mavsumida yoki 
davrida ta’sir qiladi, Shuning uchun ularni mavsumiy sabablar deb yuritiladi, 
ushbu jarayonning namoyon bo’lish shaklini esa - mavsumiy kasallanish deb ay-
tiladi. Mavsumiy epidemik jarayon rivojlanishi shakllarini xarakterlab turuvchi 
belgilardan biri bu davriy sabablar ta’siri boshlanishi bilanoq kasallanish yilning 
aynan bir vaqtida boshlanishida va Shu sabablarning faolligi susaygach 
kasallanishning kamayishida namoyon bo’ladi. 
Mavsumiylik bu epidemik jarayonning fasllar bo’yicha rivojlanishining 
yaqqol namoyon bo’lishidir. Kasallanishning mavsumiy ko’tarilishi - bu 

---

qo’zg’atuvchi populyatsiyasi bilan xo’jayin populyatsiyasining o’zaro ta’sirini 
qayta o’zgarishga olib keluvchi ijtimoiy va tabiiy sharoitlarning ma’lum bir 
o’zgarishiga epidemik jarayonning reaksiyasidir. Yillik dinamikaning doimiy 
bo’lmagan tasodifiy sabablari - bu Shunday sabablarki, ularning natijasi 
kasallikning birdan avj olib namoyon bo’lishidir. Bu sabablar faolligining ortishi 
yil davomida bir tekis bo’lmaydi, bu sabablar ta’sirida kasallikning epizodik 
(to’satdan) avj olishi kuzatiladi.