O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI  
SOG’LIQNI SAQLASH  VAZIRLIGI 
 
 
 
 
 
 
 
O.M. MIRTAZAEV 
 
 
 
EPIDEMIOLOGIYADAN 
AMALIY MASHG’ULOTLAR UCHUN 
QO’LLANMA 
 
 
TIBBIYOT INSTITUTLARINING  
TALABALARI UCHUN 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Toshkent – 2009 
 

---

 
2 
 
Ushbu  qo’llanma  Toshkent  Tibbiyot  Akademiyasining    «Epidemiologiya» 
kafedrasi  mudiri,  tibbiyot  fanlari  doktori,  professor  O.M.MIRTAZAEV  tahriri 
ostida tayyorlangan. 
 
Taqrizchilar: 
 
Tibbiyot fanlari doktori, professor                    M.M.HAKIMOV 
 
Tibbiyot fanlari doktori, professor                    A.S.NE’MATOV 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
3 
 
Ushbu  amaliy  mashg’ulotlar  uchun  qo’llanma  epidemiologiyadan  o’zbek 
tilida  yozilgan  birinchi  qo’llanmadir.  Kitobda  keltirilgan  materiallar 
epidemiologiya  fanining  zamonaviy  yutuqlari  haqidagi  ma’lumotlarga  asoslanib 
qiziqarli  qilib  berilgan.  Qo’llanmada  umumiy  va  xususiy  epidemiologiyaga 
bag’ishlangan  ikkita  bo’lim  mavjud.  Umumiy  epidemiologiya  bo’limida 
epidemiologiya fani, epidemik jarayon, epidemiologik tekshiruv usullari, infeksiya 
manbai,  yuqish  yo’llari  va  yuqtirish  omillari,  yuqumli  kasalliklarga  qarshi  kurash 
chora-tadbirlari batafsil bayon qilingan. Shuningdek, ushbu bo’limda dezinfeksiya, 
dezinseksiya, deratizatsiya va sterilizatsiya hamda yuqumli kasalliklarning maxsus 
profilaktikasi mavzulariga alohida e’tibor berilgan. 
 
Xususiy epidemiologiya bo’limida esa oshqozon-ichak, havo-tomchi, qon va 
tashqi qoplamalar infeksiyalarining har birining epidemiologiyasi va profilaktikasi 
batafsil yoritilgan. 
Amaliy mashg’ulotlar uchun qo’llanma O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni 
saqlash,  Oliy  va  o’rta  maxsus  ta’lim  vazirliklari  2006  yilda  tasdiqlagan,  tibbiyot 
institutlari  talabalarini  epidemiologiyadan  o’qitish  o’quv  dasturiga  mos  holda 
yozilgan. 
 
 
 
 
 
Tuzuvchi mualliflar: t.f.d., prof. Mirtazaev O.M. (umumiy epidemiologiya), 
t.f.d.,  dotsent  Umirov  S.E. (14,15,17  mavzular),  t.f.n.,  dotsent Yldashev  A.V. (22 
mavzu)  katta  o’qiituvchi  Sattarova  N.A.  (11,12,13-mavzular),  katta  o’qituvchi 
Toshboev  B.Yu.,  (18,24-mavzular),  assistent  Mirzaboev  D.S.  (16,  19-mavzular), 
assistent  Saidkasimova  N.S.  (23-mavzu)  assistent  Martinenko  N.  (20-mavzu) 
assistent Mustanov A.Yu. (21-mavzu),  assistent Rasulov Sh.M. (25-mavzu). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
4 
SO’Z BOSHI 
 
Tibbiyot  institutlari  o’quv  rejasida  epidemiologiya  fani  asosiy  fanlar 
orasidan  o’rin  olgan.  Shu  bois  ushbu  fanni  bo’lg’usi  oliy  malakali  vrachlarga 
o’qitish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Yuqumli kasalliklarga qarshi kurashda va aholi orasida ularni kamaytirishda 
epidemiologaya  fanining  va  ushbu  sohadagi  vrachlarning  erishgan  yutuqlari 
ko’pchilikka  ma’lum.  Ammo  hozirgi  kunda,  ya’ni  insoniyat  XXI  asrga  qadam 
qo’yayotgan  bir  davrda  ham  aholi  orasida  ba’zi  bir  yuqumli  kasalliklar  ko’plab 
qayd qilinmoqda, ba’zilari esa batamom tugatilgan emas. 
Yuqumli  kasalliklarni  aholi  orasida  batamom  tugatish  yoki  yanada 
kamaytirish  sanitariya  -  epidemiologiya  sohasida  xizmat  qilayotgan  vrachlarning 
bilim saviyasiga va ularning ish faoliyatiga bevosita bog’lik. Bu esa o’z navbatida 
bo’lg’usi  vrachlarning  epidemiologiya  fanini  chuqur bilishlarini,  ushbu  fanga  oid 
nazariy bilimlarni amaliyotga to’liq tadbiq qilishlarini taqozo qiladi. 
Amaliy  mashg’ulotlar  uchun  qo’llanmada  har  bir  mavzuning  maqsadi, 
mashg’ulot  uchun  ajratilgan  vaqt,  mashg’ulotni  o’tkazish  rejasi,  muhokama 
qilinadigan  savollar,  talaba  bilishi  lozim  bo’lgan  amaliy  ko’nikmalar,  talaba 
bajaradigan  mustaqil  ish  hamda  talabalarning  mustaqil  o’qishlari  uchun  ushbu 
mavzuga  taalluqli  zamonaviy  adabiyotlar  materiallari  tartib  bilan  batafsil  bayon 
etilgan. 
Toshkent  Tibbiyot  akademiyasi  Epidemiologiya  kafedrasi  xodimlari  50 
yildan  ortiqroq  muddat  mobaynida  epidemiologiya  fanini  o’qitib  kelmoqdalar. 
Mana  shu  o’tgan  davrda  doimo,  uzluksiz  ravishda,  ushbu  fanni  talabalarga 
o’qitishning  yangi-yangi,  mukammallashgan  usullari  ishlab  chiqilib  o’quv 
jarayoniga tadbiq qilingan. 
Ushbu  qo’llanmani  yozishda  kafedra  xodimlarining  ko’p  yillik  pedagoglik 
mahorati natijalari ham hisobga olindi. Undan tashqari respublikamizda sog’liqni 
saqlash  tizimini  isloh  qilish  jarayonida  tayyorlanayotgan  umumiy  amaliyot 
vrachlari tayyorlash dasturi ham inobatga olindi. 
Ushbu  qo’llanma  tibbiyot  institutlarida epidemiologiya  fanini  o’qitishda va 
o’quv jarayonini takomillashtirishda pedagoglarga hamda talabalarga katta yordam 
beradi deb ishonch bildiramiz. Qo’llanma o’zbek tilida tayyorlanayotgan birinchi 
kitob  bo’lganligi  tufayli,  ba’zi  bir  xato  va  kamchiliklardan  xoli  bo’lmasligi 
mumkin.  Kitobxonlarning  tanqidiy  mulohazalari  va  maslahatlari  uchun  oldindan 
bo’lsada o’z minnatdorchiligimizni bildiramiz. 
 
 
 
 
 
Professor O. M. Mirtazaev 
 
 

---

 
5