O’zbekiston Respublikasi Toshkent Shahridagi Muhammad Al

Umumiy ismlar va tegishli ismlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Toʻgʻri nomlar va umumiy nomlar oʻrtasidagi farq shundaki, oʻziga xos ismlar noyob shaxsni bildiradi, masalan London koʻprigi, umumiy nomlar esa obektlar sinfiga nisbatan umumiy maʼnoda ishlatiladi, masalan, koʻprik. Koʻpgina toʻgʻri ismlar maʼnosi noaniqdir, chunki ular oddiy soʻzlarning maʼnosi boʻyicha hech qanday maʼnoga ega emaslar. „Karam“ kabi aniq otlar hech boʻlmaganda sezgi organlari tomonidan kuzatilishi mumkin boʻlgan jismoniy jismlarga tegishli boʻlsa, „sevgi“ va „nafrat“ kabi mavhum otlar mavhum narsalarga tegishli. Oʻzbek tilida mavhum otlar koʻz bilan koʻrib, qoʻl bilan ushlay olmaydigan, asosan, his qilinadigan narsalarga nisbatan ishlatiladi.
Ismlarning bosh harflari tilga va hatto muayyan kontekstga qarab oʻzgaradi: jurnallarning koʻpincha umumiy nomlar uchun oʻz maxsus uslublari mavjud.
-onimik otlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ismlarning alohida turlarini oddiygina yunoncha ónoma (ὄnomo, 'ism') qoʻshimchasidan foydalangan holda farqlash mumkin. Shunday qilib, misol uchun, gidronimlar suv havzalarini, sinonimlar bir xil maʼnoli otlarni va hokazolarga ega boʻlinadi. Butun sohani xrematonomiya — narsalarning nomlari deb taʼriflash mumkin.
Toponimlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Toponimlar turli geografik obektlarga (geonimlarga), shuningdek, kosmik obektlarga (kosmonimlarga) beriladigan oʻziga xos nomlardir. Bunga togʻlar, daryolar, dengizlar, qishloqlar, shaharlar, shaharlar, mamlakatlar, sayyoralar, yulduzlar va boshqalar nomlari kirishi mumkin. Toponimikani oʻz navbatida ixtisoslashgan tarmoqlarga boʻlish mumkin, masalan: xoronimiya, mintaqalar va mamlakatlarning oʻziga xos nomlarini oʻrganish; iqtisod, qishloq, shahar va shaharlarning oʻziga xos nomlarini oʻrganish; homonimiya, koʻcha va yoʻllarning tegishli nomlarini oʻrganish; gidronomiya, suv obektlarining oʻziga xos nomlarini oʻrganish; oronimiya, togʻ va adirlarning oʻziga xos nomlarini oʻrganish va hokazo^[21][22].
Toponimika oʻzining ijtimoiy-madaniy va tarixiy qiziqishi va kartografiya uchun ahamiyati bilan mashhur. Biroq, toponimlarning etimologiyasi ustida olib borilgan ishlar shuni koʻrsatdiki, koʻpgina joy nomlari tavsif, faxriy yoki yodgorlik boʻlib, lekin koʻpincha ular hech qanday maʼnoga ega emas yoki maʼnosi noaniq yoki yoʻqolgan boʻladi. Shuningdek, nomlarning koʻp toifalari koʻpincha oʻzaro bogʻliqdir. Masalan, koʻplab joy nomlari shaxs nomlaridan (Viktoriya), koʻplab sayyora va yulduzlarning nomlari mifologik belgilar (Venera, Neptun) va koʻplab shaxs nomlari joy nomlari, xalqlar nomlaridan olingan^[23][24].
Ilmiy nomenklatura[tahrir | manbasini tahrirlash]