O„zbekiston respublikasi

Xarajatlar samaradorligini tahlili.

Ma‘lumki, loyihadan keladigan foydani to‗la sonli baholashni ko‗p xollarda imkoni bo‗lmaydi. Bu qiyinchilikni ayniqsa amaldagi bozor axboroti asosida ya‘ni loyihadan foyda quruvchilarni qanchalik o‗z ixtiyorlari bilan loyiha mahsulotiga pul to‗lashlarini baholashda yuzaga keladi va loyiha mahsulotiga ko‗shimcha iste‘mol miqdorini aniqlash xaqida ma‘lumotlarin yo‗qligida yuzaga keladi. YAnada ko‗prok qiyinchilik bu tibbiy xizmatni yaxshilash natijasida kasalga chalinishi va o‗lim xolatlarini kamayish xisobiga keladigan foydani baholashdir.

Xarajatlarni samaradorligini tahlil qilish turli variantdagi loyihalarda belgilangan maqsadni eng kam mablag‗ sarflagan holda amalga oshiruvchisini tanlab olish imkonini beradi. Bu ayniqsa foydasini aniqlash qiyin soxalarni masalan, sog‗liqni saqlash, maorif, uy-joy qurilishi, jamiyat boshqaruvi, suv ta‘minoti va boshqa ijtimoiy soxalar uchun tayyorlangan loyihalarga baho berishda keng qo‗llaniladi. Bunda asosiy diqqat e‘tibor xarajatlarga va qo‗yilgan maqsadga erishishni eng arzon variantiga qaratiladi. Masalan, loyiha ma‘lum bir kasallikkga qarshi ko‗rishdan iborat bo‗lsa, unda iqtisodiy tahlilchi quyidagi savolga javob bermogi kerak, ya‘ni muqobil variantlarni qaysi biri bu muammoni echishda eng arzon xisoblanadi?

Ishlab chiqarish soxalari uchun tavsiya etilgan loyihalar xarajatlarining samaradorligini aniqlashda mahsulot birligiga to‗g‗ri kelgan xarajatlar taqqoslanib, ulardan eng kam xarajat to‗g‗ri kelgan loyiha varianti tanlab olinadi va u samarali deb xisoblanadi. Agar loyiha bo‗yicha ko‗rsatiladigan xizmatlarni sifat tafovuti mavjud bo‗lsa, unda bu tafovut muqobil variantni tanlab olinishida xisobga olinishi lozim.

2.