O‘zbеkiston rеspublikasi

2. Korrelyatsiya koeffitsientining turlari va hisoblash usullari.
Korrelyatsion tahlil korrelyatsiya koeffitsientlarini aniqlash va ularning muhimligini, ishonchliligini baholashga asoslanadi.
Chiziqli korrelyatsiya koeffitsientining hisoblash formulasi ¹:
(1)

bu yerda,

- X belgining kvadratik farqining o‘rtachasi;
- U belgining kvadratik farqining o‘rtachasi.


; (2)
. (3)

Determinatsiya koeffitsienti korrelyatsiya koeffitsientining kvadratiga teng.

Korrelyatsiya koeffitsienti (r) –1 dan +1 oralig‘ida bo‘ladi. Agar bo‘lsa omillar o‘rtasida bog‘lanish mavjud emas, bo‘lsa, to‘g‘ri bog‘lanish mavjud - teskari bog‘lanish mavjud funksional bog‘lanish mavjud.
Bog‘lanish zichlik darajasi odatda quyidagicha talqin etiladi. Agar gacha – kuchsiz bog‘lanish;
– o‘rtacha zichlikdan kuchsizroq bog‘lanish;
– o‘rtacha bog‘lanish;
– o‘rtachadan zichroq bog‘lanish;
– zich bog‘lanish.
Korrelyatsion taxlil o‘tkazilganda quyidagi korrelyatsiya koeffitsientlari hisoblanadi:
1. Xususiy korrelyatsiya koeffitsientlari. Xususiy korrelyatsiya koeffitsienti asosiy va unga ta’sir etuvchi omillar o‘rtasidagi bog‘lanish zichligini bildiradi.
2. Juft korrelyatsiya koeffitsientlari asosiy omil inobatga olinmagan nuqtada hisoblanadi. Agar juft korrelyatsiya koeffitsienti 0,6 dan katta bo‘lsa, unda omillararo bog‘lanish kuchli deb hisoblanadi va erkin omillar ma’lum darajada bir birini takrorlaydi. Agar modelda o‘zaro bog‘langan omillar qatnashsa, model yordamida qilingan hisoblar noto‘g‘ri chiqishi mumkin va omillar ta’siri ikki barovar hisoblanishi mumkin. O‘zaro bog‘langan ta’sir etuvchi omillardan bittasi modeldan chiqarib tashlanadi. Albatta modelda kuchliroq va mustahkamroq omil qoladi.
3. Ko‘p omilli modellarda agar natijaviy omilga bir necha omillar ta’sir ko‘rsatsa, unda omillar orasida ko‘plikdagi korrelyatsiya koeffitsienti hisoblanadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar o‘rtasida bog‘lanishlarni o‘rganishda quyidagi funksiyalardan foydalaniladi