O‘zbеkiston rеspublikаsi

Nominal foiz stavkasi
- bu joriy pul birliklarida ifodalangan jamg‘armaga yoki 
ssudaga bo‘lgan daromad normasi. 
Real foiz stavkasi
- bu o‘zgarmas (ya’ni, inflatsiya darajasiga ko‘ra 
o‘zgartirilgan) pul birliklarida ifodalangan jamg‘arma yoki ssudaga bo‘lgan daromad 
normasi. 
Faraz qilaylik, 
i

nominal, 

- real foiz stavkasi bo‘lsin. 

- inflatsiya 
darajasi sur`ati, ya’ni



P
P
P
1
0
0
,
bu yerda 
P
0
- joriy narx darajasi; 
P
1
- ma`lum vaqt o‘tgandan keyingi (bir yildan keyingi) narx darajasi. 
Faraz qilaylik, qandaydir joriy qiymat 
M
0
berilgan bo‘lib, u bir yildan keyin 
M
1
bo‘lsin. U holda


M
M
i
1
0
1

 
. 
Pulning sotib olish kuchini aniqlaymiz. Bu yerda 
M
P
0
0
hozirgi sotib olish 
kuchi; 
M
P
1
1
- kelajakda sotib olish kuchi. U holda






M
P
M
i
P
M
P
1
1
0
0
0
0
1
1
1

 
 

 


.
Bundan real foiz stavkasi 
r
quyidagiga teng: 








M
P
M
P
M
P
i
1
1
0
0
0
0
1
1
1,
ya’ni, 

 

1
1
1
  
 


i
,
yoki 
16
,
0
9
,
0
1
9
,
0
6
,
0
1











i
Inflatsiya darajasi (sur`ati) kichik bo‘lganda real foiz stavkasi quyidagicha 
hisoblanishi mumkin: 


 
i
.
Umuman olganda, firmalarning talabi moddiy kapital ne`matga (uskuna, 
texnologik liniya) emas, balki vaqtincha bo‘sh bo‘lgan pul mablag‘igadir. Ushbu pul 
mablag‘ini moddiy kapitalga sarflab, ulardan foydalanish natijasida kelajakda 
oladigan foydaning bir qismini pul egasiga qaytarish kerak bo‘ladi. Shuning uchun 
ham investitsiyaga talab, bu pul jamg‘armasiga bo‘lgan talab, foiz to‘lovi esa qarzga 
olingan pulning narxidir. 
Misol
. Nominal stavka 
i

60%;

- real stavka; 

- inflatsiya darajasi; 


90%.
Formulaga ko‘ra quyidagini yozamiz: 




1
1 0 9
1 0 6
  
 

,
,
, yoki real foiz 
stavkasi 


15 8%.
,

---

238 
Zayomlarning qiymatini diskontirlash. 
Zayomlar to‘lov majburiyati 
bo‘lib, ularning mohiyati shundan iboratki, zayom beruvchi zayom oluvchiga 
(kreditorga) ma`lum muddat o‘tishi bilan ma`lum summada pul to‘laydi. Faraz 
qilaylik, davlat yoki biror korxonaning zayomi yaqin 10 yil ishlab chiqarishda 
har yilda 100 so‘mdan daromad keltiradi, 10 yil o‘tgandan keyin pirovard 
dividend 1000 so‘m bo‘lsin. Ushbu zayomga zayom oluvchi qancha to‘lashini 
ko‘rib chiqamiz. Buning uchun daromadlarning diskontirlangan summasini 
hisoblab chiqamiz. 
   
 
 
10
10
2
1
1000
1
100
...
1
100
1
100
i
i
i
i
PDV









(1). 
Bu yerda ham zayom qiymati foiz stavkasiga bog‘liq. 17.4-rasmda zayomning 
har xil foiz stavkalarida diskontirlangan qiymati keltirilgan.