O’zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi namangan viloyat xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi aniq va tabiiy fanlar metodikasi kafedrasi

Distant uslubi
Distant uslubi asosida o‘quvchilarni o‘qitish hozirgi kunning eng rivojlanib borayotgan yo‘nalishlaridan bo‘lib, o‘qituvchi bilan o‘quvchilar ma’lum bir masofada joylashgan xolda ta’lim berish tizimidir. O‘qituvchi va o‘quvchining ma’lum bir masofada joylashganligi, o‘qituvchining dars jarayonida kompyuterlar, sputnik aloqasi, kabel televideniyasi kabi vositalar asosida o‘quv ishlarini tashkil qilishini talab qiladi. Zamonaviy kompyuter texnologiyalarining tez rivojlanib borishi, ayniksa, axborotlarni uzatish kanallarining rivojlanishi telekommunikatsiya sohasiga o‘ziga xos tarixiy o‘zgarishlar qiritmoqda. Mamlakatimizdagi barcha ta’lim muassasalarni distant uslubi asosida birlashtirilsa, o‘qitish jarayonini yanada yuqoriga olib chiqadi.
Distant uslubi asosida o‘qitish quyidagi texnologiyalarni o‘z ichiga oladi:

• Interfaol texnologiyalar: udiokonferentsiyalar (audioconferencing); videokonferentsiyalar (videoconferencing); ish stolidagi videokonferentsiyalar (desktorvideoconferencing); elektron konferentsiyalar (e-mail, on-lineservices); ovoz kommunikatsiyalari (voicemail); ikki tomonlama aloqa; virtual borlik (virtualreality);

  
  

• nointerfaol texnologiyalar: bosib chiqarilgan materiallar; audiokassetalar; videokassetalar; bir tomonlama sputnik aloqa; televizion va radio qo‘rsatuvlari; disketa va CD-DWDlar.

  
  

Distant uslubi asosida o‘qitish, jugrofiy jiatdan uzoqqa joylashgan maktablar, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun mo‘ljallangan edi. Lekin, zamonaviy axborot-kommunikatsion texnologiyalarning rivojlanishi tabiiy ta’lim-tarbiya jarayonini uzoq masofadan turib amalga oshirishga yul ochib berdi.

Natijada distant uslubi asosida o‘qitish, tez vaqt ichida ko‘pgina maktablarda, tijoratchilar ichida va ishlab chiqarish korxonalarida keng ko‘llanila boshladi va o‘qitishda yangi uslublarni qo‘llashga yana bir turtki bo‘ldi.
Distant uslubining kuyidagi afzalliklari mavjuddir:
a) o‘qitishning ijodiy muhiti. Mavjud ko‘pgina uslublar asosida o‘qituvchi ilm tolibini o‘qitadi, o‘quvchi esa faqat berilgan materialni o‘qiydi. Taklif kilirayotgan distant usuli asosida esa o‘quvchilarning o‘zlari kompyuterlar asosida axborotlar bankidan kerak bo‘lgan ma’lumotlarni qidirib topadi va albatta o‘zlarining tajribalarini boshqalar bilan elektron tarmoqlari asosida almashadi. Bu esa o‘quvchilarni boshqalar bilan yaxshi muloqatda bo‘lishini ta’minlaydi va o‘z o‘rnida bunday mexnat ta’lim olishni ragbatlantiradi;
b) mustaqil ta’lim olishning imkoniyati borligi. Distant uslubi asosida ta’lim berish - boshlangich, o‘rta, o‘rta mahsus, oliy va malaka oshirish bosqichlarini o‘z ichiga oladi. Tayyorgarligi xar xil darajadagi inspektorlar o‘zlarining shaxsiy dars jadvallari asosida ishlashlari mumkin va o‘zining darajasidagi talabalar bilan muloqatda bo‘lishi mumkin;
v) ish joyidagi katta uzgarishlar. Distant uslubi asosida ta’lim berish turi millionlab insonlarga, xammadan xam ishlab chiqarishdan ajralmasdan ta’lim olayotganlar uchun, qulay sharoit yaratib beradi. Bunday uslub asosida o‘qitish kadrlarni tayerlashda judayam katta rol o‘ynamokda, ya’ni jugrofiy va moliyaviy kiyinchiliklarsiz o‘zining ishlab turgan o‘rnida ilm olishi mumkindir;
g) o‘qitish va ta’lim olishning yangi va unumli vositasi. Statistik ma’lumotlar shuni qo‘rsatmokda-ki, distant uslubi asosida ta’lim berish, ishlab chiqarishdan ajralgan xolda o‘qish qabi o‘nimlidir. Bundan tashqari, distant uslubi asosida ta’lim olish universitet va institut tomonidan kuyilgan chegaradan xam chetga chiqib ketadi. Bunday asosda ta’lim olayotgan talabalar yoki o‘qituvchilarning boshkalardan ustunligi – ularning eng yaxshi sifatli materiallar va o‘qituvchilar bilan ta’minlanishidir. Ta’lim berish va boshqarish uslubiyotiga asoslangan xolda, o‘qituvchi auditoriyada o‘qitish shartlaridan xoli bulishi kerakdir. Distant uslubi asosida o‘qitishning o‘quv qoidalaridan kelib chiqsak, solik inspektorlari Internet turi orqali jaxon bo‘yicha sayoxat qilishlari mo‘mkin. Shu bilan birga, ta’lim berish uslubining o‘zgarishi bilan uning shakllari xam o‘zgarishi shartdir.
Xozirgi kunda tugridan tugri Internet tarmog‘iga qirish xizmati distant uslubi asosida ta’lim berish uchun elektron pochtalar, kompyuter konferentsiyalari va ma’lumotlarning elektron bazasida foydalaniladi. Axborotlashgan tezkor kanalling rivojlanishi yangi gipermedia tizimini berib, u o‘z ichida internet tarmog‘iga qirishning uchta asosiy hizmatini mujassamlashtiradi va foydalanuvchining interfeysini (mulokotini) yanada takomillashtirishga yerdam beradi. Masalan, maltikast texnologiyalarining, konferentsiya vositalarining va multimedia kompyuterlarining mavjudligi Internet tarmog‘i orkali videokonferentsiyalarni yo‘lga kuyishga imkoniyat beradi. Shunday qilib, bunday gigant axborotlashgan tarmoq o‘quvchilarning distant uslubi asosida zamonaviy bilim olishlari uchun keng sharoit yaratib beradi.