O’zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi namangan viloyat xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi aniq va tabiiy fanlar metodikasi kafedrasi

Qiziqarli ma’lumotlar. Birinchi ishlab chiqarilgan operatsion sistemalar har bir kompyuter platformasi uchun alohida yozilar edi. Bir kompyuter uchun yozilgan operatsion sistema kodlarini boshqa kompyuter platformasiga o‘tkazish juda ko‘p vaqt va mehnat talab qiladigan ish hisoblanardi.
Mana shu kamchilikni bartaraf etish yo‘lida 1965-yildan boshlab Bell Telephone Laboratories, General Electric Company va Massachusets texnologiya instituti yuzlab foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsata oladigan Multics (Multi-user Timesharing Interactive Computing System — ko‘p foydalanuvchili muloqotli hisoblash sistemasi vaqtini tarmoqlash) operatsion sistemasini ishlab chiqishga kirishildi. Lekin 1969-yilda Bell Telephone Laboratories loyihadan chiqib ketgach bu ish amalga oshmadi. Lekin Bell laboratoriyasi xodimlari Denis Ritchi va Ken Tompsonlar ishlashni davom ettirishdi va 1971-yilda kodlari to‘liq assemblerda yozilgan, Multicsga ohangdosh, UNIX (o‘qilishi: Yuniks) nomli operatsion sistemasini ishlab chiqishdi.
Dasturlashni osonlashtirish uchun Ken Tompson V tilini ishlab chiqdi, Denis Ritchi esa bu tilni o‘zgartirib S tilini ishlab chiqdi. 1974-yilda e’lon qilingan UNIX operatsion sistemasi dunyo dasturchilari tan olgan juda kuchli operatsion sistemalardan biri hisoblandi. Ko‘p foydalanuvchili UNIX operatsion sistemasining o‘zagi yuqori darajali S dasturlash tilida yozilgani va faqat 10 foizga yaqini (bir necha sahifasi, deyarli 1 000 ta satri) assemblerda yozilgan edi. Shu sababli bir necha oyda uni boshqa kompyuter platformalariga o‘tkazish mumkin edi, qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritish esa juda osonlashdi. Ta’kidlash mumkinki, UNIX birinchi ko‘chirib o‘tkazish mumkin bo‘lgan operatsion sistema edi. Uning ishlab chiqarilgan barcha naqllariga o‘zgar- tirishlar kiritish oson edi.
UNIX operatsion sistemasining tez tarqalishi va foydalanuvchilar tan olishiga quyidagilar sabab bo‘ldi:

• operatsion sistema kodlari yuqori darajali S dasturlash tilida yozilganligi dastumi tushunishni osonlashtirar edi;

  
  

• ko‘p foydalanuvchili va ko‘p masalali operatsion sistemadir. Bu operatsion sistema o‘matilgan bitta kuchli server ko‘p sonli foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsata oladi. Bunda faqat bitta sistema administrator kabi ishlatiladi. Sistema ko‘p sonli vazifalami bajara oladi, masalan, hisoblash serveri, tarmoq serveri, ma’lumotlar ombori serveri va boshqalar;

  
  

• yagona standartlaming mavjudligi, ya’ni turli naqllarida ham arxitektura va interfeys yagonaligi;

  
  

• sodda va kuchli modulli foydalanuvchi interfeysining mavjudligi. Maxsus vazifalami hal eta oladigan utilitlar asosida murakkab tuzilmalar tashkil etish mumkin;

  
  

• yagona va oson xizmat ko‘rsatiladigan fayl sistemasining qo‘llanganligi. UNIX fayl sistemasi orqali faqat diskdagi ma’lumotlarni olish emas, balki ishchi stansiyalarga, printerlarga, tarmoqqa kirish imkoni bor;

  
  

• juda ko‘p, shu jumladan, erkin ilovalaming mavjudligi. Bun- ga misol qilib oddiy matn muharrirlaridan tortib juda murakkab ma’lumotlar omborini boshqarish sistemalarini keltirish mumkin.