O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi qarshi davlat universiteti

Foydalanilgan adabiyotlar 73
Ilovalar. 74-75

2

KIRISh

Mavzuning dolzarbligi. Fan – texnika taraqqiyoti jadal sur‘atlar bilan rivojlanib borayotgan bir sharoitda inson va tabiat o‘rtasidagi muvozanatni saqlab qolish dolzarb muammolardan bo‘lib hisoblanadi. Bu masala mustaqil davlatimiz siyosatida o‘z ifodasini topib, unda insonni o‘rab turgan atrof - muhit, jamiyat bilan uyg‘unligini ta‘minlash ham nazarda tutilgan.
Maktabgacha ta‘lim muassasalarida bolalarni ma‘naviy yetuk, axloqli, pok insonlar qilib voyaga yetkazishda tabiat bilan tanishtirish metodikasi fani muhim ahamiyat kasb etadi. Uning maqsadi, maktabgacha ta‘lim yoshidagi bolalarni maktabga tayyorlash, tabiat bilan tanishtirish jarayonida tabiatga ehtiyotkorona munosabatda bo‘lish, Vatanga mehrli bo‘lish, ekologik ta‘lim-tarbiyani amalga oshirish, tabiat haqida mukammal bilimga ega bo‘lgan yoshlarni tarbiyalashdir.
O‘zbekistonda jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizastiya va isloh etish jarayoni ketmoqda. Ushbu jarayon samarasi ko‘p jihatdan madaniy saviyasi baland barkamol inson shaxsini shakllantirishga bog‘liq. Zotan, ana shunday shaxsgina ijtimoiy taraqqiyot mo‘ljallarini va millat manfaatlarini chuqur anglab etadi, Vatan ravnaqi yo‘lida xizmat qiladi. Shuning uchun ham, Prezident I.Karimov ma‘naviyat sohasidagi ishlarimizning pirovard maqsadi "mustaqil dunyoqarashga ega, ajdodlarimizning bebaho merosi va zamonaviy tafakkurga tayanib yashaydigan barkamol shaxs – komil insonni tarbiyalashdan iborat", - degan edi¹ . Barkamol inson shaxsi ma‘naviy qiyofasida ekologik madaniyat alohida ahamiyat kasb etadi.
Respublikamizning "Ta‘lim to‘g‘risida"gi Qonuni va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" talablarining asosiy maqsadi - yosh avlodni istiqlol mafkurasi asosida sog‘lom, har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida tarbiyalashdan iboratdir. Binobarin, yosh avlodni boy madaniy merosimiz, tarixiy an‘analarimiz, milliy va umuminsoniy qadriyatlarimizga hurmat, Vatanga muhabbat, istiqlol g‘oyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash respublikamizda amalga oshirilayotgan uzluksiz ta‘lim-tarbiya tizimini isloh qilishning hal qiluvchi omili hisoblanadi.
"Millatni millat qiladigan yoshlar. Farzandlarimiz bizdan ko‘ra kuchli, bilimli, dono va albatta, baxtli bo‘lishlari shart"- deb ta‘kidlagan edi Prezident I.A.Karimov². Zero, ta‘lim tizimi oldida turgan muhim vazifalaridan biri jahon tarixi va madaniyati ilg‘or yutuqlarini to‘liq egallagan yangi avlodni tarbiyalashdan iborat.
Prezident I.A.Karimov qayd etganidek: "XXI asr bo‘sag‘asida, fan-texnika taraqqiyoti jadal sur‘atlar bilan rivojlanib bormoqda. Dunyoning jug‘rofiy-siyosiy tuzilishi o‘zgarmoqda. Bunday sharoitda inson tomonidan biosferaga

1. Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаѐт – пировард мақсадимиз. VIII том. – Т.: Ўзбекистон, 2000. – 341 б.

   
   

2. Каримов И.А. Бунѐдкорлик йўлидан. – Т.: Ўзбекистон, 1996. – 350б

   
   

3

ko‘rsatilayotgan ta‘sirni tartibga solish, ijtimoiy taraqqiyot bilan qulay tabiiy muhitni saqlab qolishning o‘zaro ta‘sirini uyg‘unlashtirish, inson va tabiatning o‘zaro munosabatlarida muvozanatga erishish muammolari borgan sari dolzarb bo‘lib qolmoqda"dir ³.

Atrof muhitni muhofaza qilish muammolari umuminsoniy ahamiyat kasb etayotgan, insoniyatning tabiiy muhitga yetkazgan salbiy oqibatlari qayta ko‘rib chiqilayotgan bir paytda shu narsa ma‘lum bo‘ldiki, aholining barcha qatlamlarida bolalarni tabiat bilan tanishtirishning shakllantirish muammolari inson ongidagi o‘zgarishlar bilan bevosita bog‘liq.

Bugungi kunda fan-texnika jadal sur‘atlarda rivojlanib, inson va tabiat o‘rtasidagi tabiiy muvozanat buzilayotganligi, tabiatga nisbatan jamiyat a‘zolarida g‘amxo‘rlik sust ahvolga kelib qolganligi oqibatida atrof muhitga katta ziyon etmoqda. Ona tabiatga istiqbolni ko‘zlab munosabatda bo‘lish, kelajak avlodga uni go‘zal va tabiiyligicha qoldirish bugungi kunning muhim vazifasi bo‘lib turibdi. Chunki tabiatga nisbatan inson qanchalik berahmlik bilan munosabatda bo‘lsa, tabiat ham insonga nisbatan aynan ana shunday javob qaytaradi. Har bir inson ongida ekologik madaniyat qay darajada shakllansa, jamiyat ham shu darajada taraqqiy etadi.
Hozirgi kunda shaxslararo munosabatlardan tortib jamiyat va tabiatning o‘zaro aloqadorligi orasidagi ko‘plab muammolar odamlar ongida bolalarni tabiat bilan tanishtirishningng talab darajasida emasligini namoyon etmoqda.
Shunday ekan, yoshlarda bolalarni tabiat bilan tanishtirishning shakllantirishning samarali shakl va metodlarini ishlab chiqish, shu kunning talabi bo‘lib qolmoqda.
Atrof muhitga ongli munosabat natijasida ekologik madaniyat shakllanadi. Bu esa o‘z navbatida, tabiatga yetkaziladigan zararning oldini olish va bartaraf etishda munosib ishtirok etish, tabiat boyliklaridan oqilona foydalanish, ekologik savodxonlikni tarkib toptirishdan iborat. U quyidagi tarkibiy qismlarni qamrab oladi:
-insoniyat tabiatning bir bo‘lagi ekanligini his etish;
-tabiatni insoniyatning tug‘ilish, yashash, rivojlanish makoni sifatida anglash va fikrlash;
-tabiat bilan jamiyatning uyg‘unligiga doir tabiiy va antropogen bilimlar tizimiga ega bo‘lish;
-tabiiy muhit bilan ongli munosabatga kirisha olish, uning holatlarini baholay bilish bilim va malakaga ega bo‘lish;
-atrof muhitni tabiiy holda kelajak avlod uchun saqlash kabilar.