O’zbekiston Respublikasi Xalq

“Turkiy guliston yoxud 
ahloq” 
asari XX-asr boshlaridagi pedagogik fikrlash taraqqiyotini 
о‘rganish 
sohasida katta ahamiyatga egadir. Bu asar ahloqiy va ta’limiy tarbiyaviy asardir. 
О‘zbek pedagogikasi tarixida A.Avloniy birinchi marta 
pedagogikaga ta’rif berib 
“Pedagogika bola tarbiyasining fani demakdir” deydi.
Avloniy bola tarbiyasining 
nisbiy ravishda quyidagi 
tо‘rt bо‘limga ajratadi.
•
Tarbiyaning zamoni 
•
Badan tarbiyasi. 
•
Fikr tarbiyasi. 
•
Ahloq tarbiyasi. 
Avloniy tarbiya doirasini keng ma’noda tushunadi. Uni birgina ahloq bilan 
chegaralab 
qо‘ymaydi. U birinchi navbatda 
bolaning sog‘ligi
haqida 
g‘amxо‘rlik 
qilish lozimligini uqtiradi. 
Avloniyning fikricha, sog‘lom fikr, yaxshi ahloq, ilm ma’rifatga ega 
bо‘lishi 
uchun badanni tarbiya qilish zarur. «Badanning salomat va quvvatli 
bо‘lmog‘i 
insonga eng kerakli narsadir. Chunki 
qо‘imoq, о‘qitmoq, о‘rganmoq va о‘rgatmoq 
uchun insonga kuchli, kasalsiz organizm lozimdir». 
Bolalarda fikrlash qobiliyatini 
о‘stirish va bu tarbiya bilan muntazam 
shug‘ullanishi benihoyat zarur va muqaddas bir vazifa. Binobarin, u 
muallimlarning «diatlariga suyangan, vijdonlariga yuklangan muqaddas bir 
vazifadir. Negaki fikrning quvvati, ziynati, kengligi, muallimning tarbiyasiga 
bog‘liqdir». 
A.Avloniy ilmning jamiyat taraqqiyotidagi rolini tushunardi. Shuning uchun 
yoshlarni ilm sirlarini 
bо‘lishga, ayniqsa tabiiy fanlarni bо‘lishga chaqiradi. 
Chunki bu fanlar tabiatda 
bо‘lgan xodisalarni mohiyatini yechishga imkon beradi. 
Yoshlarni kitob mutoala qilishga chaqiradi. Uning fikricha, ilm agar jamiyat 
36 

---

manfatiga xizmat qilmasa, halq farovonligi 
yо‘lida qо‘llanmasa, u о‘likdir. 
A.Avloniy 
о‘z ilmini amalda qо‘llay oladigan kishilarga yuksak baho beradi, ularni 
dono insonlar, deb biladi.
Abdurauf Fitrat XX-asr boshlarida Vatan