O’zbekiston Respublikasi Xalq
Yüklə 1,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
«Ta’lim
tо‘g‘risida»gi qonunida ta’lim mamlakatimizning ijtimoiy taraqqiyot sohasida ustuvor yо‘nalish deb e’lon qilingan. Mazkur hujjatda mamlakatimizning ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari etib, quyidagilar qayd etilgan: 1. ta’lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterda ekanligi; 2. Ta’lim uzluksizligi va izchilligi; 3. Ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi; 4. Davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi; 5. Ta’lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondoshuv; 6. Bilimli b о‘lish va iste’dodni rag‘batlantirish; 7. Ta’lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvini uyg‘unlashtirish; Ma’lumki, mamlakatimizning ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari uzviy ravishda uzluksiz ta’lim tizimining faoliyat kо‘rsatish prinsiplariga bevosita ta’sir kо‘rsatadi va ularni taqozo etadi. О‘zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturida ta’lim tizimini tubdan isloh qilish, zamon talablari asosida qayta qurish, uzluksiz ta’lim tizimining turlari, ta’lim muassasalari oldidagi vazifalar, kadrlar tayyorlash milliy modelini 39 amaliyotga tatbiq etish masalalari bilan bir qatorda uzluksiz ta’lim tizimining quyidagi faoliyat kо‘rsatish prinsiplari qayd etilgan. Ta’limning ustuvorligi – ta’lim-tarbiya jarayonini samarali tashkil etilishi va rivojlantirilishi jamiyatimizdagi ustuvor yо‘nalish sanaladi. Ta’limning ustuvorligi yuksak ma’naviyatli, bilimli va salohiyatli barkamol shaxsning shakllanishiga zamin yaratadi. Ta’limning demokratlashuvi – ta’lim va tarbiya uslublarini tanlashda, ta’lim- tarbiya jarayonini tashkil etish va boshqarishda ustoz va tahsil oluvchining hamkorligiga asoslanadi. Ta’limning insonparvarlashuvi – inson qobiliyatlarini tо‘liq ochilishi va bilim olishga bо‘lgan ehtiyojlarning qondirilishi, milliy va umuminsoniy qadriyatlar ustuvorligining ta’minlanishi, inson, jamiyat va atrof-muhitning о‘zaro munosabatlarini uyg‘unlashtirishga asoslanadi. Ta’limning ijtimoiylashuvi – ta’lim oluvchilarda ongli intizom, insoniy qadr – qimmat tuyg‘usi, yuksak ma’naviyat, ijtimoiy normalarga asoslangan xulq-atvor, estetik boy dunyoqarash, mantiqiy va ijodiy fikrlashni tarkib toptirish nazarda tutiladi. Ta’limning milliy yо‘naltirilganligi – ta’limning milliy tariximiz, xalq an’analari va urf-odatlari bilan uzviy uyg‘unligi, О‘zbekiston xalqlarining madaniyatini saqlab qolish va boyitish, ta’limni milliy taraqqiyotning о‘ta muhim omili sifatida e’tirof etish, boshqa xalqlarning tarixi va madaniyatini hurmatlashni ta’minlaydi. Ta’lim va tarbiyaning uzviy bog‘liqligi har tomonlama kamol topgan insonni shakllantirishni nazarda tutadi. Iqtidorli yoshlarni aniqlash – ta’lim jarayonini differensiallashtirish va individuallashtirish, iqtidorli yoshlarga ta’limning eng yuqori darajasida, izchil ravishda fundamental va maxsus bilim olishlari uchun shart-sharoitlar yaratishni k о‘zda tutadi. Respublikamizda olib borilayotgan ta’lim sohasidagi islohotlarning muvaffaqiyati uzluksiz ta’lim tizimining barcha turlarida ta’lim-tarbiya jarayoni tashkil etiladigan о‘qitish prinsiplari ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari va uzluksiz ta’lim tizimining faoliyat kо‘rsatish prinsiplariga qanchalik 40 mos kelishi va ularni amaliyotga joriy etishga safarbar etilganligiga bog‘liq. Ma’lumki, о‘qitish prinsiplari - о‘qitish tizimining tuzilishi, mohiyati, uning qonunlari va qonuniyatlari haqidagi, shuningdek, faoliyatni tashkil etadigan, amaliyotni boshqarishda namoyon bо‘ladigan bilimlar o’quv qo’llanmasi sanaladi. Respublikamizdagi ijtimoiy - iqtisodiy, ma’naviy - ma’rifiy о‘zgarishlar biologik ta’lim jarayonida ilmiylik, sistemalilik, fundamentallik, izchillik, kо‘rgazmalilik, onglilik, mustaqillik, ijtimoiy - iqtisodiy rivojlanishning metodologik prinsipi, nazariyani amaliyot bilan bog‘lash, samaradorlik, tushunarlilik, mantiqiy ketma-ketlik, uzviylik, ta’limni differensiallashtirish va individuallashtirish, individual va guruhlarda о‘qitishni uyg‘unlashtirish, о‘qitish maqsadi, mazmuni, vositalari va shakllarining ijtimoiy muhitga bog‘liqligi, о‘qitish maqsadi, vositalari va natijalar birligi, baholash va о‘z -о‘zini baholash prinsipi bilan bir qatorda, ta’limni demokratlashtirish va insonparvarlashtirish kabi prinsiplarga ham amal qilinishi zarurligini kо‘rsatdi. Ta’limni differenstiallashtirish va individuallashtirish esa о‘qitish jarayonida individual va guruhli yondashish prinstipini talab yetadi. О‘qitish prinsiplari negizida о‘qitish qonunlari va qonuniyatlari yotadi. О‘qitish qonunlari va qonuniyatlari о‘qitish prinsipining nazariy asoslarini ishlab chiqishga va pedagogik faoliyat amaliyotiga qо‘llashga zamin tayyorlaydi. Shuni qayd etish lozimki, о‘qitish qonunlari va qonuniyatlari uzluksiz ta’lim tizimining oldiga qо‘yilgan davlat va ijtimoiy buyurtmalar, jamiyatning ijtimoiy hayotidagi ma’naviy - ma’rifiy о‘zgarishlar, ta’lim - tarbiya jarayonining maqsadi va vazifalari, fanning rivojlanish darajasiga bevosita bog‘liq holda о‘zgarib, yangilanib turadi. О‘qitish prinsiplari avvalo muayyan davlatning ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy prinsiplari, uzluksiz ta’lim tizimining faoliyat kо‘rsatish prinsiplari, sо‘ngra ta’lim tizimi oldidagi buyurtmalariga mos kelishi, shuningdek, jamiyatda sodir bо‘layotgan ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, huquqiy, ma’naviy - ma’rifiy о‘zgarishlarni о‘zida aks ettirib yangilanib, о‘zgarib, rivojlanib, о‘zgacha ahamiyat kasb etadigan jarayondir. О‘qitish prinsiplari biologiyani о‘qitishning 41 maqsadi va vazifalariga bog‘liq holda ta’lim-tarbiya jarayonining yо‘nalishi va pedagogik faoliyatning mazmunini belgilaydi. О‘qitish prinspi - didaktik kategoriya bо‘lib, u ta’lim-tarbiya jarayonining maqsadi va vazifalariga bog‘liq holda о‘qitish qonunlari va qonuniyatlarining amaliyotga qо‘llanish usulini belgilaydi. Agar о‘qitish prinsiplari о‘qituvchi va tahsil oluvchilarning hamkorlikda о‘qitish maqsadlariga erishish yо‘nalishini belgilasa, о‘qitish qonunlari pedagogik jarayonning xarakterini о‘zida aks ettiradi. Barcha jabhalarda qonunlarning maqsadi va istiqboldagi kо‘zlangan natijasi bо‘lgani kabi о‘qitish qonunlari ham metodika fanining mantiqiy tarkibiy qismi sanalib, pedagogik jarayonning obektiv, tashqi, ichki, muayyan va nisbiy bog‘lanishlarini aks ettirib, ta’lim-tarbiya jarayonining mazmuni, metodlari, vositalari va shakllarining uzviyligini, mazkur jarayonning ilmiy asosda tashkil etilishi va boshqarilishi, olinajak natijalar va samaradorlikni orttirish y о‘llarini belgilaydi. Respublikamizda Yüklə 1,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|