O’zbekiston Respublikasi Xalq

“qon” va “qon aylanish”
mavzularini о‘tishda о‘qituvchi turli 
metodlardan foydalanadi. Ayni paytda о‘qituvchi о‘quvchi gruppalariga: diffuziya 
va osmos xodisaning о‘rganishga oid tajribalar qо‘yish, odam va baqa qonidan 
preparat tayyorlash, qonning shaklli elementlarini modelini yasash, qon guruhlarini 
aniqlash, arteriyalarda pulsni sanash kabi topshiriqlar beradi. о‘quvchilar bu 
topshiriqlarni darsdan tashqari vaqtlarda bajaridilar. Imkoniyati bо‘lganda 
о‘qituvchi qon quyish instituti, tibbiyot muzeyiga ekskursiya tashkil etadi. U 
ekskursiya mazmuniga oid о‘quvchilarga savollar beradi. Ekskursiyada qaysi 
masalalarga kengroq e’tibor berishni kо‘rsatib beradi. Ekskursiyadan keyin 
о‘quvchilar rasm va sxemalar bilan ta’minlangan hisobotlar tayyorlaydilar. 
О‘quvchilar ekskursiya mavzusiga oid devoriy gazetalar tayyorlaydilar. Eng yaxshi 
hisobotlar takrorlanishda foydalaniladi. Bularning barchasida о‘quv shakllar bilan 
tо‘g‘ri va teskari bog‘lanish kо‘rinadi. О‘quvchilarning ish natijalari manbai 
sifatida darsga kiritilganda, о‘quvchilarning о‘zlari bu teskari bog‘lanish 
ta’limotiga emas, balki alohida tarbiyaviy ahamiyatga ega bо‘ladi. Dars о‘quv 
ishlarining tashkil qilishning barcha shakllarini qamrab oluvchi butun tarbiyalovchi 
ta’lim jarayonining markaziy qismidir. Kо‘pincha о‘qitish shakllari tо‘g‘risidagi 
tushunchalarni metodlar tо‘g‘risidagi tushuncha bilan aralashtirib yuboradilar, 
masalan, ekskursiyani 
“Ekskursiya metodi”
deb ataladi. Bu tо‘g‘ri emas, chunki 
о‘qitishning har bir shaklida metodlar qо‘llanilishi mumkin. Biologiya о‘qitish 
sistemasi asosan tarbiyalovchi ta’lim asosiy elementlarning rivojlanishidan, 
о‘qitishning barcha shakllari о‘rtasidagi bog‘lanishlardan iboratdir. Darsda ilmiy 
biologik tushunchalar va amaliy о‘kuvlar rpivojlantirilishi, ular uy ishlarida ham 

---

100 
ekskursiyalarda ham rivojlanishda davom etadi. О‘qitish shakllarini har biri uning 
о‘ziga xosligi, predmetning mazmuni, tabiyaviy ta’limning umumiy prinsiplari 
bilan beligilangan о‘zining sistemasiga ega.