O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

Tohir ibn Husayn 
boshliq Xuroson va Mova-
rounnahr mulkdorlari unga yordam beradilar. 
813-yil
da ular 
Bag‘dodga yurish qiladilar. Poytaxt qo‘lga kiritilib, 
Ma’mun
xalifalik taxtiga o‘tiradi. Buning evaziga 
Tohir
821-yil
da 
Xuroson va Movarounnahr noibi 
etib tayinlanadi. Shuningdek, 
Ma’mun
Movarounnahr zoda gon larining ham yordamini unut-
madi. 
Somonxudot
ning na bi ralarini ayrim shahar va viloyatlarga 
noib qilib tayinlaydi. 
Nuh
ga 
Samarqand
, 
Ahmad
ga 
Farg‘ona
, 
Yahyo
ga 
Shosh 
va 
Ustrushona
, 
Ilyos
ga esa 
Hirot 
tegadi. 
Buning evaziga aka-uka so 
mo 
niylar Movarounnahrning har 
yilgi xirojidan juda katta mablag‘ini tohiriylar orqali xalifa 
xazinasiga yuborib turadilar.
Tohir_davlat_ishlarini_mustaqil_idora_etish_maqsadida_822-yil'>Tohir 
davlat ishlarini mustaqil idora etish maqsadida 
822-yil
da xalifa nomini xutbadan chiqartirib yuboradi. 
Bu amalda Bag‘dod bilan aloqani uzish va o‘zini mustaqil 
deb e’lon qilish edi. Biroq ko‘p vaqt o‘tmay u to‘satdan vafot 
etadi. 
Tohir
ning o‘g‘illari 
Talxa 
va 
Abul Abbos Abdulloh 
otasining o‘rniga birin-ketin noiblik qiladilar. Shunday qilib, 
Xuroson va Movarounnahr boshqaruvi tohiriylar xonadoniga 

---

44
meros bo‘lib qoladi. 
Abul Abbos Abdulloh
noibligi (830–844) 
davrida poytaxt 
Marv
dan 
Nishopur 
shahriga ko‘chiriladi. 
Movarounnahr shaharlarida noiblik qilayotgan Somonxudot 
avlodlarining mahalliy noibligi tohiriylar tomonidan tan olinadi. 
Somo niylar esa, o‘z navbatida, tohiriylarga tobe sifatida Mova-
rounnahrni idora etadilar. Bu, shubhasiz, Xuroson va Mo va-
ro unnahrda bir asrdan oshiqroq hukm surgan xalifalik hukm-
ron ligining tugaganligini bildirardi.