O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

* “Samarqand akademiyasi” – 1004-yilda Xorazmda 
tashkil etilgan “Donishmandlar uyi”dan (Ma’mun aka- 
demiyasi) keyingi ikkinchi “Dor ul-ilm” edi.

---

151
hamda tojik adabiyoti o‘rtasida o‘zaro aloqa va hamkorlik 
kengaydi va mustahkamlandi. Tarjima adabiyot vujudga keldi. 
Badiiy adabiyotning ravnaqi bilan uzviy bog‘langan holda 
adabiyotshunoslik ham taraqqiy etdi, nodir asarlar yaratildi.
Durbek tomonidan qayta ishlangan “Yusuf va Zulayho” 
dostoni, toshkentlik shoir Atoiyning devoni shu davr badiiy 
adabiyotining durdonalaridir. 
Bu davrda o‘zbek shoirlari ichida 
Lutfiy (1366–1465) 
alohida o‘rin tutadi. Navoiyga qadar o‘zbek she’riyatida 
Lutfiy 
darajasiga yetadigan shoir bo‘lmagan. U birgina turkiy tilida 
asarlar yaratib qolmadi, balki fors tilida ham qasidalar yozdi. 
Lutfiy ijodida haqiqat va adolatni sevish, shafqat va muruvvatli 
bo‘lishni targ‘ib qilish, ilm va san’atni sevish kabi fikrlar katta 
o‘rin olgan.
XV asr badiiy adabiyoti ravnaqida buyuk davlat arbobi, 
ulug‘ shoir, olim, mutafakkir Alisher Navoiy (1441–1501) 
va buyuk fors-tojik shoiri Abdurahmon Jomiy (1414–1492)
ning hissalari g‘oyat buyukdir. Navoiy butun faoliyati va 
ijodiyotini insonning baxt-saodati uchun kurashga, xalqning 
osoyishtaligiga, o‘zaro urushlarning oldini olishga, obodonchilik 
ishlariga, ilm-fan, san’at va adabiyot taraqqiyotiga bag‘ishladi. 
U o‘zbek adabiy tili, o‘zbek mumtoz adabiyotini yangi 
pog‘onaga ko‘tardi. Navoiy o‘ttizdan ortiq yirik badiiy asar 
yozdi. “Xamsa”, “Xazoyin ul­maoniy”, “Mahbub ul­qulub”, 
“Lison ut­tayr” shular jumlasidandir.
O‘zbek xalqining ulug‘ shoiri va mutafakkiri Alisher 
Navoiy o‘zining bebaho asarlarida ko‘tar-
gan o‘ta insonparvar g‘oyalari bilan jahon 
adabiyotining buyuk namoyandalari 
qatoridan munosib o‘rin egalladi. Abdu-