O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

1. Ayting-chi, nega Movarounnahr aholisi qo‘zg‘olonlar ko‘targan?
2. Xuroson noiblari Movarounnahr aholisini tinchlantirishga 
nega harakat qilganlar va ular qanday siyosat yuritdilar?
3. G‘urak va Divashtich qayerdagi qo‘zg‘olonga boshchilik 
qilganlar? Ular haqida qo‘shimcha adabiyotlardan ma’lumotlar
to‘plang. 
4. “Oq kiyimlilar” qo‘zg‘oloni nega yengilgan? Muqanna haqi-
da qo‘shimcha ma’lumotlar to‘plang.
5. Rofe ibn Lays boshchiligida qo‘zg‘olon qay tariqa bostiriladi?
Quyidagi jadvalni xalifalikka qarshi qo‘zg‘olonlar
mavzusiga oid ma’lumotlar bilan to‘ldiring. 
Bo‘lib o‘tgan 
qo‘zg‘olonlar
Qo‘zg‘olon sabablari
Qo‘zg‘olon natijalari
11-§. ABBOSIYLAR DAVRIDA XUROSON
VA MOVAROUNNAHR
Tayanch tushunchalar: zulmning kuchayishi, Abu Muslim tar-
g‘i boti, Abu Muslim qo‘zg‘oloni, abbosiylar.
Xalq noroziligining kuchayishi.
 
VIII asrning 40-yillarida 
xalifalikda toj-u taxt uchun kurash kuchayadi. Muhammad pay-

---

38
g‘ambar (s.a.v.)ning amakisi Abbosning evarasi Muhammad 
ibn Ali xalifalik uchun kurash boshlaydi. Umaviylar Muhammad 
(s.a.v.) avlodini qirib tashlashda ayblangan edi. Shu tariqa 
xalifa 
likda umaviylar hukmronligini ag‘darib tashlash uchun 
keskin harakat boshlanib ketdi.
Umaviylarga qarshi umumiy norozilik, ayniqsa, xalifa 
Mar von II (744–750) hukmronlik qilgan davrda nihoyatda 
kuchaydi. Bunga xiroj solig‘i miqdorining oshirib yuborilgani 
hamda aholi 
ning muttasil hasharlarga majburan jalb etilishi 
sabab bo‘ladi. Umaviylarga qarshi kurashga da’vat qilish uchun 
Abbosiylar turli viloyatlarga ko‘plab targ‘ibotchilar yuboradilar. 
Shunday targ‘i 
botchilardan biri kufalik Abu Muslim edi. 
U Xurosonga kelib, aholini payg‘ambar Muhammad (s.a.v.) 
avlodlarini quvvatlashga cha qiradi.
Dastlab arab zodagonlari, so‘ngra mahalliy dehqonlar 
Abu Muslimni qo‘llab-quvvatlaydilar. Umaviylarga qarshi 
tash 
vi 
qotning sadosi tez orada Xuroson, Movarounnahr va 
Toxariston viloyatlariga keng tarqaladi. Mamlakat aholisi 
xalifalikka qar 
shi qo‘zg‘aladi. Qo‘zg‘olonchilarning deyarli 
barchasi qora li bos kiyib olgan edilar. Avvalo, qora kiyim 
motam ramzi, qola versa, zabardast kuch bayrog‘i hamda shid-
datli janglarda qo‘zg‘olonchilarni umaviy harbiylardan ajratib 
turadigan belgini anglatgan.