Reja: O’zbekistonda mustaqillik uchun harakatlarning boshlanishi

---

1
1–MAVZU: OʼZBEK XALQINING MUSTAQILLIK UCHUN 
INTILISHI VA MUSTAQILLIKNING QO’LGA KIRITILISHI. 
 
REJA: 
1. O’zbekistonda mustaqillik uchun harakatlarning boshlanishi. 
2. “Mustaqillik Deklaratsiyasi”ning qabul qilinishi va uning tarixiy 
ahamiyati. 
3. O’zbekistonda Prezidentlikning joriy etilishi. 
4. “GKChP voqeasi” va unga O’zbekistonning munosabati.
5. O’zbekiston Davlat mustaqilligining qo’lga kiritilishi. 
6. Mustaqil O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li. 
 
Tayanch tushunchalar: 
Sovet davlati, siyosiy inqiroz, iqtisodiy inqiroz, milliy mustaqillik uchun 
harakatlar, “Mustaqillik Deklaratsiyasi”, Prezidentlikning joriy etilishi, 
“GKChP voqeasi”, “O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari 
to'g'risida”gi Qonun, Mustaqil O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li.

1990 yilga kelib sovet davlatining hukmronligi inqirozga uchrayotgan, 

ittifoqdosh respublikalar o'z milliy mustaqilligi uchun keng harakatlarni olib 
borayotgan davrlar bo'ldi. O'zbekistoning yangi rahbariyati ham mustabid tuzum 
uchun butkul yot bo'lgan yangi ijtimoiy–iqtisodiy va siyosiy o'zgarishlar bilan 
maydonga chiqdi. Aynan mana shu davr respublikaning mustaqillik sari yo'l olishi 
bilan ifodalandi. O'zbekistonning rahbari I.A.Karimov boshchiligida boshlangan 
bu yo'l tarixiy-ma'naviy tiklanish, markaz tomonidan olib borilgan qatag'onlik 
siyosatiga chek qo'yish, o'zbek xalqi sha'nini himoya qilish, iqtisodiy tanazzul 
holatini cheklash, ichki bozorni himoyalash, butkul yangi ijtimoiy himoya 
siyosatini olib borish, markaz ta'sirini kamaytirish va boshqa keng qamrovli 
tadbirlarlan iborat bo'ldi. 
1990 yil bahorida Islom Karimov gorbachyovcha qayta qurish boshi berk 
ko'chaga kirib qorganini anglab yetdi. O'sha vaqtda SSSR siyosatchilari orasida 
bunday 
odamlar 
kamdan–kam 
edi. 
Rossiyada va boshqa ittifoqdosh 
respublikalarda tobora kuchayib borayotgan tartibsizliklar O'zbekistonda ham yuz 
bermasligi uchun qat'iy choralar ko'rish kerak edi. O'zbekistonda hokimiyatning 
ozgina zaiflashuvi ham respublikada millatlararo nizolar yangidan boshlanishiga, 
ijtimoiy portlashlarga olib kelishi mumkin edi. Shu sababli Gorbachev va uning 
atrofidagilar norozi bo'lishiga va qarshilik ko'rsatishiga qaramay, O'zbekiston 
Respublikasi Oliy respublika Prezidentligini joriy etdi.

---

2
1990 yil 23 martda esa O'zbekiston Kompartiyasi MKning Plenumi ham 
respublika siyosiy tizimi to'g'risidagi masalani ko'rib chiqqan va unda O'zbekiston 
hokimiyatning Prezidentlik boshqaruvi shakliga o'tishi respublika suvereniteti va 
davlatchiligida mohiyatan yangi bosqich ekanligi ta'kidlangandi. 1990 yil 24 mart 
kuni O'zbekiston SSR Oliy Sovetining XII chaqiriq 1 sessiyasida SSSR doirasida 
birinchi bo'lgan siyosiy hujjatni – "O'zbekistonda Prezidentlik boshqaruvi ta'sis 
etish to'g'risida"gi qarorni qabul qildi va O'zbekiston Kompartiyasi MQ birinchi 
kotibi Islom Abdug'aniyevich Karimov O'zbekiston SSR Prezidenti etib saylandi. 
Shu tariqa, O'zbekiston – SSSR respublikalari ichida birinchi bo'lib o'zining milliy 
huquqiy va demokratik davlatiga mustahkam zamin yaratdi. O'zbekiston xalqining 
manfaatlarini ko'zlab I.A.Karimov tashabbusi bilan amalga oshirilgan dastlabki 
tadbirlarning o'ziyoq prezidentlik boshqaruvining o'z vaqtida ta'sis etilganidan 
dalolat berdi. 
O'zbekiston mustaqillikka erishishida qo'yilgan yana bir muhim qalam bu 
1990 yil 20 iyunda "Mustaqillik Deklaratsiyasi" qabul qilinishi bo'ldi. Mazkur 
qonun O'zbekiston qonunlarining Ittifoq qonunlaridan ustuvorligini ta'minladi. 
Deklaratsiyada har bir millat o'z taqdirini o'zi belgilash huquqidan kelib chiqqan 
holda, xalqaro huquq qoidalariga, umumbashariy qadriyatlariga va demokratiya 
tamoyillariga asoslanib O'zbekiston SSRning davlat suvereniteti e'lon qilindi.
1990 yil 1 oktyabrda “O'zbekiston SSR Prezidenti Kengashining tarkibi 
to'g'risida” O'zbekiston SSR Prezidentining Farmoni e'lon qilindi. Farmon asosida 
O'zbekiston SSR Prezidenti Kengashpning 14 kishidan iborat a'zolari tayinlandi. 
O'zbekiston Prezidentining bevosita ko'ursatmasi bilan respubliki ichki ishlar 
vazirligining mas'ul lavozimlariga malakali mahalliy kadrlar qo'yildi. Bu 
tadbirlarning huquqiy asosi bo'lib. 1990 yil 31 oktyabrda Prezident imzolagan 
"'Militsiya xodimlarini ijtimoiy va huquqiy jihatdan himoya qilishni kuchaytirish 
to'g'risida"gi O'zSSR Qonuni, 1991 yil 25 oktyabrda qabul qilingan Vazirlar 
Maxkamasining "O'zbekiston Respublikasining Ichki ishlar vazirligi to'g'risida"gi 
qarorlari muhim ahamiyat kasb etdi. 
1991 yil 31 avgustga kelib "Mustaqillik Deklaratsiyasi" O'zbekistonning 
mavjud bo'lgan boshqaruv, huquqiy faoliyatini ta'minlash, barcha sohada mustaqil 
siyosat olib borish imkonini berdi. 1991 yilga kelib O'zbekistonda respublikaning 
davlat mustaqilligiga doir mutlaqo yangi davlat ramzlari tayyorlash va qabul qilish 
borasida dadil ishlar boshlandi. 1991 yil 15 fevralda O'zbekiston Oliy Kengashi 
"O'zbekistonning davlat ramzlari to'g'risida" maxsus qaror qabul qildi. 
O'zbekistonning o'z suvereniteti uchun kurashi, avvalo, respubdikada qabul 
qilingan har bir qonunning mazmuni va mohiyati jihatidan sobiq Ittifoq 
qonunlaridan tubdan farq qilishida, bundan tashkari, har bir qonun avvalgidek 
Ittifoq qonuninga moslashtirib emas, balki respublika manfaati ifoda etilganligi 

---

3
bilan ajralib tura boshladi. Xususan, 1991 yil 21 iyulida O'zbekiston SSR Oliy 
Kengashi Prezidiuminiig "O'zbekiston SSR hududida joylashgan Ittifoqqa 
bo'ysinuvchi davlat korxonlari, muassasalari va tashkilotlarini O'zbekiston 
SSRning huquqiy tobeligiga o'tkazish" to'g'risida qabul qilgan qarori ham 
O'zbekiston SSR Prezidenti I.A.Karimov O'zbekiston SSR Oliy Kengashn va 
hukumati O'zbekistonning siyosiy–iqtisodiy mustaqilligi, uning milliy suvereniteti 
uchun dadil qadamlar tashlanganligining isboti bo'lib qoldi. 
1991 yil 18 avgustda Moskva shahrida bir guruh avantyuristlar 
M.Gorbachevni rahbarlikdan chetlashtirib, Favqulodda holat davlat komitetini 
tuzadi. Bu voqea “GKChP voqeasi” nomi bilan tarixga kirdi. GKChP 
rahbarlarining asosiy maqsadi mustaqillik sari intilayotgan milliy respublikalarga 
nisbatan tazyiq va ta'qiblarni kuchaytirib, tobora zaiflashib borayotgan qizil 
imperiyani saqlab qolishdan iborat edi. Shu maqsadda ular butun SSSR hududida 
favqulodda holat joriy etmokchi, milliy respublikalarning o'z xalqi manfaatlarini 
o'ylab qilgan qonun va qarorlarini bekor etmoqchi bo'ladilar. 
O'zbeknstonning rahbari bu vaqtda Hindiston safarida bo'lib, Respublika 
rahbarining yo'qligidan foydalangan O'zbekiston SSR vitse–prezidenti va 
O'zbekiston Kompartiyasining ikkinchi kotibi O'zbekiston SSR hududida SSSRda 
Favqulodda holat davlat qo'mitasining faoliyatini qo'llab-quvvatlash haqida 
ko'rsatma berib yuboradilar. I.A.Karimov Favqulodda holat e'lon qilinganini 
eshitib, zudlik bilan Toshkentta qaytadi va O'zbekiston SSR hududida GKChPning 
qonunga zid qarorlarini bekor qilish haqida ko'rsatma beradi. 1991 yil 20 avgust 
kuni 
O'zbekiston 
SSR 
Oliy 
Kengashi 
Soveti, 
Vazirlar 
Mahkamasi, 
Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri rahbarlari ishtirokida 
majlis o'tkazadi. Unda so'zga chiqqan I.A.Karimov har birimiz og'ir va vazmin 
bo'lishimiz kerakligini, boshimizga tushgan sinovlar, noaniq davr va sharoitdan, 
avvalambor, aql va idrokimizni bir joyga yig'ishtirib, insof va vijdonni 
yo'qotmasdan, sarosimaga tushmasdan chiqishmiz kerakligini" alohida ta'kidlab 
o'tadi. 1991 yil 21 avgust kuni O'zbekiston Prezidenti I.A.Karimovning Farmoni 
bilan Favqulodda holat davlat qo'mitasining O'zbekiston Konstitutsiyasi hamda 
qonunlariga zid keladigan qarorlari va farmonlari noqonuniy deb e'lon qilindi. 
O'zbekiston Prezidentining 1991 yil 25 avgustdagi Farmoniga binoan 
Respublika ichki ishlar vazirligi va davlat xavfsizligi qo'mitasi qonuniy ravishda 
O'zbekiston Respublikasi tasarrufiga olindi. Respublika hududida joylashgan SSSR 
ichki ishlar vazirligining ichki qo'shinlari bevosita O'zbekiston Prezidentiga 
bo'ysundirildi. Respublika ichki ishlar vazirligi, Davlat xavfsizlik qo'mitasi, 
prokuraturasi, adliya organlari, ichki qo'shinlar, Turkiston harbiy okrugi qismlari 
va qo'shinlari partiyadan butunlay holi qilindi. 

---

4
Umuman, XX asrning 80–yillari ro'y bergan ulkan siyosiy voqealar jahon 
taraqqiyotini keskin o'zgartirib yubordi, qarama-qarshilikka, sinfiy ziddiyatga, 
o'zaro kamsitishlarga va zo'ravonlikka asoslangan, besamar “sotsialistik 
taraqqiyot” yo'lini mahkam ushlagan, dunyoning oltidan bir qismida 
umumbashariy g'oyalarni rad etib, faqat kuch ishlatish va xalqlarni qaramlikda 
saqlab turish yo'lini amalga oshirib kelgan yirik va so'nggi imperiyalardan biri 
bo'lgan SSSRning parchalanib ketishi dunyoda yangicha siyosiy, ijtimoiy, 
ma'naviy qiyofa kasb etdi. Mustamlakachilikning uslubiga asoslangan mustabid 
imperiya o'rnida umuminsoniy qadriyatlar, insonparvarlik va demokratiya 
taraqqiyotining asosiy yo'nalishi kilib olgan mustaqil davlatlar paydo bo'ldi. Yangi 
paydo bo'lgan MDH davlat o'zlarining siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy–
ma'naviy 
taraqqiyot 
yangi 
bosqichiga 
qadam 
qo'ydilar. 
O'zbekiston 
Respublikasining qaramlik asoratidan qutilib, davlat mustaqilligini qo'lga 
kiritganligi xalqimiz taqdirida buyuk o'zgarishlar yasadi. 
Gap O'zbekiston mustaqilligi haqida borganda, shubhasiz, O'zbekiston SSR 
Oliy Sovetining ikkinchi sessiyasida qabul qilingan O'zbekiston Respublikasi 
“Mustaqillik Deklaratsiyasi”ning o'rni va ahamiyatiga alohida to'xtalish lozim. 
Zero, bu muhim hujjat O'zbekistoning mustaqillikka erishishida qo'yilgan 
navbatdagi muhim qadamlardan biri edi. Bu umumdavlat ahamiyatiga ega bo'lgan 
Deklaratsiyani qabul qilishda respublika Oliy Soveti deputatlari faollik ko'rsatdilar. 
O'zbekistondagi tarixiy shart-sharoit va vaziyatni hisobga olgan 200 dan ortiq 
deputat XII chaqiriq respublika Oliy Sovetining ikkinchi sessiyasi (1990 yil 18 
iyunda) boshlanishidayoq mustaqillik Deklaratsiyasi qabul qilishni kun tartibiga 
kiritishni va kechiktirmasdan shu sessiyada uni qabul qilishni qat'iy talab etdilar. 
O'zbekiston SSR Oliy Soveti Rayosati a'zolari, komissiya raislari va 
muovinlari “Mustaqillik Deklaratsiyasi” hususida fikrlashib, deputatlar fikrini olish 
va so'ng uni sessiyaga olib chiqish lozim deb topdilar. 
1991 yil 19 iyun kuni 40 dan ortiq deputat, doimiy komissiyalarning raislari, 
huquqshunoslar tayyorlagan Deklaratsiya matni batafsil ko'rib chiqildi. Natijada bu 
masala 20 iyun kuni sessiyada kun tartibiga kiritildi. 
“Mustaqillik Deklaratsiyasi” deputatlar tomonidan moddama–modda, 
bandma–band muhokama qilindi, har bir millat o'z taqdirini o'zi belgilashi, 
Deklaratsiya qoidasi bilan kafolatlanishi qayta–qayna ta'kidlandi. Unda o'zbek 
xalqining asrlar davomida qo'lga kiritgan davlat qurilishi va madaniy taraqqiyot 
borasidagi boy tarixiy tajribasi va an'analari hisobga olinishi uqtirildi. Sessiyada 
qabul qilingan “Mustaqillik Deklaratyasi” kirish qismiga quyidagicha yozib 
qo'yildi: – “O'zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi Oliy Kengashi o'zbek 
xalqining davlat qurilishidagi tarixiy tajribasi va tarkib topgan an'analari, har bir
millatning o'z taqdirini o'zi belgilash huqukini ta'minlashdan iborat oliy maqsad 

---

5
haqi, O'zbekistonning kelajagi uchun tarixiy mas'uliyatni chuqur his etgan holda 
xalqaro huquq qoidalari, 
umumbashariy 
qadriyatlarga 
va 
demokratiya 
printsiplariga asoslanib O'zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasining davlat 
mustaqilligini e'lon qiladi”.
Shuningdek, birinchi moddada: “O'zbekiston SSRniig demokratik davlat 
mustaqilligi respublikaning o'z hududida barcha tarkibiy kismlarni belgilashda va 
barcha tashqi munosabatlarda tanho hokimligidir” – deb belgilab qo'yildi. Sessiya 
qabul qilgan “Mustaqillik Deklaratsiyasi” xalqimiz tomonidan katta mamnuniyat 
bilan kutib olindi. 
Shu kundan boshlab respublikada O'zbekistonning iqtisodiy va siyosiy 
hayotiga doir masalalar mustaqil tarzda hal qilina bordi. 
1991 yil 15 fevralda O'zbekiston Oliy Kengashi «O'zbekistonning davlat 
ramzlari to'g'risida» maxsus qaror qabul qildi. Unda, jumladan, shunday deyiladi: – 
“Mustaqillik to'g'risidagi Deklaratsiyaga amal qilib, O'zbekiston SSR Oliy 
Kengashi qaror qiladi: O'n ikkinchi chaqiriq Oliy Kengash II sessiyasida tuzilgan, 
O'zbekiston SSR Konstitutsiyasi (Asosiy Qonuni)ning yangi loyihasini 
tayyorlovchi komissiyasiga O'zbekiston SSRning Yangi Davlat bayrog'i, Gerbi va 
Madhiyasiga doir takliflar hamda ular to'g'risida Nizomlar tayyorlash topshirilsin. 
Komissiya respublika jamoatchiligi va deputatlarining fikrlariga tayanib ish 
ko'rsin. Bu boradagi takliflar matbuotda e'lon qilinib, umumxalq muhokamasi 
uyushtirilsin”. 
O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi qabul qilgan qonunlar. O'zbekiston 
Prezidentining farmonlari, hukumat qarorlari katta ahamiyatga ega bo'lib, ular 
respublikaning iqtisodiy va siyosiy jihatdan mustaqil rivojlanish yo'liga bevosita 
qaratila boshladi. 
1991 yil 22 iyulda O'zbekiston SSR Oliy Kengashi Prezidiumi «O'zbekiston 
SSR hududida joylashgan Ittifoqqa bo'ysunuvchi davlat korxonalari, muassasalari 
va tashkilotlarini “O'zbekiston SSRning huquqiy tobeligiga o'tkazish to'g'risida" 
qaror qabul qilib, jumladan, unda “O'zbekiston SSRning “Mustaqillik 
Dsklaratsiyasi”ga amal qilib, bozor iqtisodiyotiga o'tish sharoitida mehnat 
jamoalari manfaatlarini himoya qilish va ularning xo'jalik mustaqilligini ta'minlash 
maqsadida respublika hududida joylashgan ittifoqqa bo'ysunuvchi davlat 
korxonalari, muassasalari va tashkilotlari O'zbekiston SSRning huquqiy tobeligiga 
o'tadi», deb qayd qilindi. 
Shuningdek, ushbu qarorda “O'zbekiston SSR Prezident huzuridagi Vazirlar 
Mahkamasiga Ittifoqqa bo'ysunuvchi korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning 
O'zbekiston SSR huquqiy tobelggiga o'tishi tartibini belgilash vazifasi topshirildi”. 
Shunday qilib, o'tgan asr 90–yillarning dastlabki davrlarida O'zbekiston SSR 
Prezidenti I.A.Karimov O'zbekiston SSR Oliy Kengashi va Hukumati 

---

6
O'zbekistonning siyosiy–iqtisodiy mustaqilligi, uning milliy suvereniteti uchun 
dadil qadamlar qo'ydilar. Bu qadamlar xalq tomonidan ham qoniqish bilan kutib 
olina boshladi.
Ayni chog'da yaqin tariximizda, sovet hokimiyati yillarida O'zbekistonning 
markazga tobeligiga qarshi, aniqrog'i shu davrda O'zbekistonning milliy 
mustaqillikka erishishi uchun tarixiy vaziyatga qarab goh oshkora, goh pinxona, 
yashirin tarzda olib borgan kurashlarini qator manbalar orqali tobora chuqurroq 
bilib boryapmiz. Bir so'z bilan aytganda xalqimiz azallan o'z fikri–zikri bilan 
mustaqil, ozod, erkin yashash uchun tinimsiz intilgan.
Xo'sh, mustaqillikning o'zi nima? Istiqlol nimalarga asoslanadi va uning 
mazmun–mohiyati nimalardan iborat? Eng avvalo shuni aytish kerakki, mustaqillik 
tenglik sari ko'yilgan birinchi qadam. Chunki, tenglik bo'lmagan joyla kimdir 
kimgadir tobe bo'ladi. Mutelik bor joyda hukmronlik o'zgalar hisobiga yashash 
kabi illatlar paydo bo'ladi. Natijada biz so'nggi bir yarim asr mobaynida 
boshimizdan o'tkazgan mustamlakachilik dunyoga keladi. “Tenglik” so'zining 
qudrati shundaki, u odamlarning o'zaro munosabatlarilan tortib, mamlakatlararo 
munosabatlargacha hamma narsani me'yor–mezonga soladi, turli kamsitishlar yoki 
ortikcha ta'zim–tavozega chek qo'yadi.
Mustaqillik qaror toptirish mezoni. Ayni paytda u harakatlarning, intilishlar 
va qobiliyatlarning kuchayishini taqozo etadigan xodisa. Bu ayniqsa sobiq ittifoq 
tarkibidan ajralib chiqqan mustaqil mamlakatlar, xususan O'zbekiston xayotida 
muhim ahamiyat kasb etadi.
O'zbekiston ittifoqdoshlari orasila birinchilarlan bo'lib o'z mustaqilligini e'lon 
qildi. 1991 yil 31 avgust kuni qabul qilingan “O'zbekiston Respublikasining Davlat 
mustaqilligi to'g'risida”gi Bayonot O'zbekiston hukumatining siyosiy yo'lini to'la 
qonunlashtirib berdi. Bu tarixiy hujjatda quyidagi xulosalar ilgari surilgan edi: 
– O'tmishdan saboq chiqarib va SSR Ittifoqining siyosiy hamda ijtimoiy 
hayotidagi o'zgarishlarni e'tiborga olib; 
– Xalqaro huquqiy hujjatlarda qayd etilgan o'z taqdirini o'zi belgilash 
huquqiga asoslanib; 
– O'zbekiston xalqlarining taqdiri uchun butun mas'uliyatni anglab; 
– Shaxs huquq va erkinliklarining, mustaqil davlatlar o'rtasidagi 
chegaralarning buzilmasligi to’g'risidagi Xelsinki shartnomalariga qat'iy sadoqatini 
bayon etib;
– Millati, diniy e'tiqodi va ijtimoiy mansubligidan qat'iy nazar, respublika 
hududida yashovchi har bir kishining munosib hayot kechirishini, sha'ni va qadr–
qimmatini ta'minlaydigan insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etishga 
intilib;

---

7
– Mustaqillik Deklaratsiyasini amalga oshira borib, O'zbekiston Sovet 
Sotsialistik Respublikasi Oliy Kengashi O'zbekistonning davlat mustaqilligini va 
ozod suveren davlat – O'zbekiston Respublikasi tashkil etilganligini tantanali 
ravishda e'lon qiladi. 
O'zbekiston Respublikasining o'z tarkibidagi Qoraqalpog'iston respublikasi 
bilan birga, hududi bo'linmas va daxlsizdir. O'zbekiston respublikasining boshqa 
davlatlarga hududiy da'volari bo'lmay, U o'z hududi va tabiiy boyliklariga nisbatan 
oliy huquqqa egadir”. 
O'zbekiston parlamentining bu bayonoti o'zining qonun kuchi bilangina emas, 
siyosiy mantig'i, ma'naviy qudrati, xalqaro huquq normalariga mos kelishi va eng 
muhimi millat taqdirini hal etadigan tarixiy qadriyat ekanligi bilan alohida ajralib 
turadi. Bu hujjat SSSRning 73 yillik hayoti naqadar ayanchli va fojeali ekanligini 
ko'rsatadi. Darhaqiqat, bu mamlakatda inson huquqlari har tomonlama poymol 
etilganligini, endi bu tuzumda ortiq yashab bo'lmasligini xayotning o'zi tasdiqlab 
turardi. Biroq, mamlakat aholisining aksariyat qismi va ayrim milliy respublikalar 
rahbariyati ongiga singib qolgan tobelik va mutelik tuyg'ulari keskin harakat 
qilishga, o'z xalqi manfaatini mardona turib himoya qilishga yo'l qo'ymas edi. 
Ammo, o'sha paytda O'zbekistondagi ijtimoiy–siyosiy vaziyat O'sh, Farg'ona, 
Qo'qon, Guliston, Parkent va Bo'kada yuz bergan mash'um voqealar, millatlararo 
nizolarning paydo bo'lgani, xalq hayotining tahlikali tus olgani ortiqcha kutib 
turishni taqozo etmas edi. Jarayonlarga o'z vaqtida yetarli baho berib, zarur 
xulosaga kelish kerak edi. Shuning uchun ham Farg'ona voqealari birmuncha izga 
tushgach, mamlakat aholisining ijtimoiy–iqtisodiy ahvolini yaxshilash, turmush 
sharoitini va farovonligini oshirish borasida amaliy choralar ko'rildi. 
Jumladan: 
– aholini qo’shimcha tomorqalar bilan ta'minlash, yakka tartibda uy–joy 
qurishga keng imkon berish, shaxsiy yordamchi xo’jaliklarni rivojlantirish, 
chorvachilik va parrandachilikni taraqqiy toptirish; 
– pensiyalar, talabalar va o'qituvchilarning maoshlarini oshirish, og'ir ijtimoiy 
ahvol natijasida kamqonlik kasaliga uchragan homilador ayollarga imtiyozli 
ovqatlanish, boshlang'ich sinf o'quvchilariga bepul oziq–ovqat ajratish va shunga 
o'xshagan bir qator ijtimoiy–iqtisodiy muammolarning markaz bilan hisoblashmay 
hal etilishi;
– O'zbekistonning tashqi iqtisodiy aloqalarini rivojlantirishi qator xorijiy 
mamlakatlar bilan ikki tomonlama hamkorlikni yo'lga qo'yishi u o'z taraqqiyot 
yo'lini tan olish.
Bu borada shuni aytish kerakki, yuqorida keltirib o’tilgan chora–tadbirlarni 
amalga oshirish mamlakat aholisiga qanchalik ma’qul kelsa, ittifoq rahbariyatida 
shunchalik norozilik tug'dirar edi. O'zbekistonda bu masalalarning hammasi 

---

8
mustaqil ravishda hal etila borildi, mavjud muammolarni yechishda ittifoq 
idoralaridan sezilarli ravishda oldin borildi. Bu xususida markazdagilarning 
birortasi ham O'zbekistonda amalga oshirilgan ishlarni olqishlab qabul qilmadi.
Shunday bo'lsada O'zbekiston hukumati SSSRda mavjud ijtimoiy–siyosiy 
jarayonlar borishini boshqalardan ko'ra tezroq angladi va munosib baholadi. 
Shuning uchun ham u qat’iy xulosaga keldi.
1991 yilning 31 avgustida “O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi 
asoslari to'g'risida”gi Qonun qabul qilindi va ana shu qonun doirasida O'zbekiston 
Respublikasi Oliy Kengashining bundan keyin O'zbekiston SSRni O'zbekiston 
Respublikasi deb atash, 1 sentyabrni Mustaqillik kuni deb e’lon qilish, O'zbekiston 
Konstitutsiyasiga o'zgartishlar va qo'shimchalar kiritish, shuningdek, ittifoqning va 
uning tarkibiga kiradigan barcha mustaqil davlatlarning oliy qonun chiqaruvchi 
idoralariga, barcha xorijiy davlatlarga va jahon hamjamiyatiga murojaat qilib, 
ularni respublikaning davlat mustaqilligi e'lon qilingan hujjatini tan olishga da'vat 
etish to'g'risida qaror qabul qildi. Bu bevosita O'zbekiston mustaqilligining 
dastlabki huquqiy poydevori edi.
Darhaqiqat, biz ijtimoiy-siyosiy jarayonlar odamlar hayotini keskin tarzda bir 
o'zandan ikkinchi o'zanga burib yuborgan, hayotimiz butunlay boshqacha tus olgan 
va turmushimiz o'zgacha mazmun kasb etgan murakkab ruhiy–ma'naviy holatni 
boshdan kechirdik.
O’zbekiston mustaqil Respublika sifatida jahonga yuz tutdi. Mustaqil 
O’zbekiston Respublikasi o’z istiqlol va taraqqiyot yo’lini o’zi belgilab oldi.