Reja: O’zbekistonda mustaqillik uchun harakatlarning boshlanishi

10. Qonun ustuvorligini ta'minlash – fuqarolar huquq va erkinliklarining 
muhim garovi. 
 
Tayanch tushunchalar:
Mustaqillik, demokratiya, huquqiy demokratik davlat, fuqarolik jamiyati, davlat 
hokimiyatining bo’linish printsipi, qonun chiqaruvchi hokimiyat, ijro etuvchi 
hokimiyat, sud–huquq tizimi, “Kuchli davlatdan–kuchli fuqarolik jamiyati sari”, 
fuqarolarning o’zini–o’zi boshqarish organlari, siyosiy partiyalar, ko’p 
partiyaviylik, Parlament tizimi, huquq–tartibot organlari, jamoat tashkilotlari.
 
O'zbekiston mustaqillikka erishganidan so'ng, huquqiy jamiyat va demokratik 
davlat barpo etish yo'lida siyosiy islohotlarni amalga oshirishni kun tartibidagi 
dolzarb masala sifatida belgilab oldi. Ijtimoiy yo'naltirilgan bozor iqtisodiyotiga 
asoslangan huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini barpo etish 
maqsadida keng qamrovli islohotlar boshlab yuborildi.
Ta'kidlash joizki, mustaqillik yillarida yaratilgan boshqaruv tizimi va uning 
qonunchilik asoslari, fuqarolik jamiyati mamlakatda inson huquqlarini himoya 
qilishga va huquqiy demokratik davlat barpo etilganligini kafolatlaydi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Fuqarolik jamiyatini 
rivojlantirish bo'yicha maslahat kengashining samarali faoliyatini ta'minlash bu 
boradagi ishlar samaradorligini oshirishda muhim o'ringa ega. Shu ma'noda 
Prezidentimizning mazkur qarori bilan Fuqarolik jamiyati shakllanishini 

---

10
monitoring qilish mustaqil instituti ta'sischilar kengashining institutni “Fuqarolik 
jamiyatini rivojlantirish markazi” etib qayta tashkil etish haqidagi taklifiga rozilik 
bildirilgani ayni muddao bo'ldi. Shuningdek, ushbu hujjat asosida markazning 
asosiy vazifalari va faoliyati yo'nalishlari belgilab berildi. Mazkur yo'nalishlarning 
har biri fuqarolik jamiyatida olib borilayotgan islohotlarni va yangilanishlarni 
yanada chuqurlashtirishga oid aniq bo'limlardan iborat. 
2016 yilda ilk bor mamlakat aholisi va hukumatning to'g'ridan-to'g'ri muloqoti 
yo'lga qo'yildi. Xalq bilan samarali muloqotni ta'minlash dolzarb vazifalardan biri 
bo'ldi. Ushbu qaror bilan endilikda bu borada olib borilayotgan ishlarni, xalq bilan 
muloqot holati va rivojlanishini o'rganish, davlat organlari faoliyati ochiqligini 
tizimli tahlil qilish zarurligi yuklandi. Mamlakatimizda fuqarolik jamiyatini 
rivojlantirish sohasida ilmiy va ekspert doiralar ishtirokida amaliy tadqiqotlar 
o'tkazish, ularning natijalarini umumlashtirish asosida kelajakda fuqarolik 
jamiyatini rivojlantirishning milliy modelini yanada takomillashtirish va strategik 
yo'nalishlarini belgilash bo'yicha takliflar ishlab chiqish vazifasi qo'yildi. 
2017–2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta 
ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasining maqsadi olib borilayotgan 
islohotlar samaradorligini tubdan oshirishdan, davlat va jamiyatning har 
tomonlama va jadal rivojlanishini ta'minlash uchun shart–sharoitlar yaratishdan, 
mamlakatni modernizatsiyalash va hayotning barcha sohalarini erkinlashtirishdan 
iboratdir. 
Xususan, mamlakatni rivojlantirishning quyidagi 5 ta ustuvor yo'nalishi 
belgilangan: 
1. Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish; 
2. Qonun ustuvorligini ta'minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish; 
3. Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish; 
4. Ijtimoiy sohani rivojlantirish; 
5. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag'rikenglikni ta'minlash, chuqur 
o'ylangan, o'zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish. 
Mazkur 
yo'nalishlarning 
har 
biri 
mamlakatdagi 
islohotlarni 
va 
yangilanishlarni yanada chuqurlashtirishga oid aniq bo'limlardan iborat. Harakatlar 
strategiyasini besh bosqichda amalga oshirish nazarda tutilmoqda, bunda yillarga 
beriladigan nomlarga muvofiq har yili uni amalga oshirish bo'yicha Davlat dasturi 
tasdiqlanadi. 
Davlat dasturining “Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish” deb 
nomlangan birinchi yo'nalishini amalga oshirishda davlat hokimiyati tizimida Oliy 
Majlisning rolini kuchaytirish, qonun ijodkorligi faoliyatining sifatini tubdan 
yaxshilash, davlatning hayotida siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish nazarda 
tutilgan. 

---

11
Har bir mustaqil davlatda bo’lgani kabi mustaqil O’zbekiston Respublikasi 
ham o’zining Asosiy bosh Qonuni – Konstitutsiyasi va davlar ramzlariga ham ega 
bo’ldi. O'zbekistonning yangi konstitutsiyasini ishlab chiqish g'oyasi aslida 
Respublika Oliy Sovetining 1990 yil 20 iyunda bo'lgan 2–sessiyasida ilgari 
surilgan edi. Bu boradagi ishlar deyarli 2,5 yil davom etdi. Uch guruhdan iborat 
komissiya bu borada tegishli faoliyat ko'rsatib uning 149 ta moddadan iborat yangi 
variantini 1992 yil bahorda ishlab chiqdi. 1992 yil 26 sentyabrda esa umumxalq 
muhokamasi uchun matbuotda e'lon qilindi. Loyiha taklif va mulohazalar asosida 
qayta tuzatilib 1992 yil 21 noyabrda ikkinchi marotaba matbuotda e'lon qilindi. 
1992 yil 8 dekabrda Oliy Kengashning XII–chaqiriq, XI–sessiyasida muqaddima, 6 
bo'lim, 26 bob, 128 moddadan iborat konstitutsiya qabul qilindi.
Konstitutsiya O'zbekiston Respublikasining mustaqil taraqqiyot yo'lidagi, 
zamonaviy demokratik va huquqiy davlat barpo etishdagi asosiy huquqiy hujjat 
bo'lib shakllandi. Keyinchalik jamiyatni yanada erkinlashtirish va demokratiyalash, 
ikki palatali parlament tuzish zaruriyatidan kelib chiqqan holda Konstitutsiyaga 
tegishli o'zgartish va qo'shimchalar kiritildi.
Konstitutsiyaviy tizimning printsiplari quyidagilardan iboratdir: 
1). Davlat hokimiyatini tashkil qilish asoslari;
2). Ijtimoiy hokimiyatni tashkil qilish;
3). Fuqarolik jamiyati turmushini tashkil qilish.
O'zbekiston o'zmustaqilligini qo'lgakiritishidan ancha oldin respublikaning 
davlat mustaqilligiga doir mutlaqo yangi davlat ramzlarini tayyorlash va qabul 
qilish ishlari boshlab yuborilgan edi. Xususan, 1991 yil 15 fevralda O'zbekiston 
Oliy Kengashi – O'zbekistonning davlat ramzlari to'g'risida maxsus qaror qabul 
qildi.
O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1991 yil 18 noyabrda bo'lib 
o'tgan VIII sessiyasi O'zbekiston Respublikasining davlat bayrog'i to'g'risida 
Qonun qabul qildi.
1992 yil 2 iyulda O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining X sessiyasida 
– O'zbekiston Respublikasining Davlat gerbi to'g'risida Qonun qabul qilindi. 
Davlat gerbidagi har bir belgi chuqur ma'noga ega.
O'zbekiston Prezidentining 1994 yil 16 iyunidagi Farmoniga muvofiq 1994 
yilning 1 iyulidan boshlab O'zbekiston Respublikasining milliy valyutasi – so'm 
muomalaga kiritildi.
O'zbekistonda Prezidentlik institutini mustahkamlanishida 1992 yil 8–
dekabrda qabul qilingan O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi muhim o'rin 
tutadi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining X1X bobi “O'zbekiston 
Respublikasining Prezidenti” deb nomlangan.

---

12
2015 yil 29 mart kuni muqobillik asosida O'zbekiston Respublikasi Prezidenti 
saylovi bo'lib o'tdi. Uning natijalariga ko'ra Konstitutsiyaga kiritilgan 
o'zgarishlarga muvofiq Islom Karimov 5 yillik muddatga mamlakatning oliy 
lavozimiga saylandi.
Islom Karimov O'zbekiston davlati va davlatchiligini barpo qilish, demokratik 
fuqarolik jamiyati qurish asoslarini yaratdi, mamlakatimiz taraqqiyotining asosiy 
yo'nalishini ishlab chiqdi, yurtimizning yorug’ istiqboli yo'lida ko'pmillatli 
xalqimizni birlashtirib, uni ulug' maqsadlar sari boshlab bordi. Mana shunday 
buyuk ishlarni amalga oshirgan O'zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti 
Islom Abdug'aniyevich Karimov 2016 yil 2 sentyabr kuni 78 yoshida Toshkent 
shahrida vafot etdi. 2016 yil 3 sentyabr kuni Samarqand shahrida dafn etildi. Dafn 
marosimida jahonning 17 ta mamlakatidan delegatsiyalar, davlat rahbarlari, ko'plab 
rasmiy doira vakillari, respublikaning keng jamoatchilik a'zolari ishtirok etdilar.
2016 yil 8 sentyabr kuni O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik 
palatasi va Senatining qo'shma majlisida parlament palatalarining qo'shma qaroriga 
muvofiq O'zbekiston Respublikasi Prezidentining vazifa va vakolatlarini bajarish 
vaqtincha O'zbekiston Respublikasi Bosh vaziri Sh.M.Mirziyoyev zimmasiga 
yuklandi. 
O'zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi okrug saylov 
komissiyalaridan kelgan bayonnomalarga asosan 2016 yil 4 dekabr kuni bo'lib 
o'tgan ovoz berish jarayonida saylovchilar ro'yxatiga kiritilgan 20 million 461 
ming 805 nafar saylovchidan 17 million 951 ming 667 nafari ishtirok etganini 
aniqladi. Bu ro'yxatga kiritilgan saylovchilar umumiy sonining 87,73 foizini 
tashkil qildi. 
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti sayloviga tayyorgarlik ko'rish va uni 
o'tkazish jarayonini beshta xalqaro tashkilot – Yevropada xavfsizlik va hamkorlik 
tashkilotining Demokratik institutlar va inson huquqlari bo'yicha byurosi, Mustaqil 
Davlatlar Hamdo'stligi, Shanxay hamkorlik tashkiloti, Butunjahon saylov organlari 
uyushmasi va Islom hamkorlik tashkilotidan hamda Amerika, Yevropa, Osiyo va 
Afrikaning 46 ta davlatidan 600 nafarga yaqin kuzatuvchi kuzatib borgani siyosiy 
kampaniya demokratiya talablari asosida ochiq va oshkora o'tganining yorqin 
dalilidir. Saylov jarayonini monitoring qilishda siyosiy partiyalardan 37 mingdan 
ortiq kuzatuvchi ham faol ishtirok etdi. 
2016 yil 4 dekabr kuni bo'lib o'tgan Prezident saylovi yakunlari bo'yicha 
saylovchilarning 88,61 foiz ovozi bilan Shavkat Miromonovich Mirziyoyev 
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti etib saylandi. 2016 yil 14 dekabrda rasman o'z 
vazifasini bajarishga kirishdi. 
Sh.M.Mirziyoyevning faoliyatida sotsial–iqtisodiy masalalar bilan bir qatorda 
ta'lim, fan, sog'liqni saqlash tizimlarini zamonaviy talablar asosida rivojlantirish, 

---

13
yoshlarning sog'lom va barkamol bo'lib voyaga etishlari uchun munosib shart-
sharoitlar yaratish, onalik va bolalikni kuchli muhofaza qilish ustuvor vazifa 
sifatida muhim o'rin egalladi. 
Demokratik davlat – davlatning tamomila yangi tarixiy shaklidir. U ijtimoiy 
adolat printsiplariga, huquqga, qonunga, konstitutsiyaga asoslanadigan davlatdir.
Davlatdagi mavjud hokimiyat (davlat hokimiyati) esa ma’lum printsip asosida 
taqsimlanadi. Bu “davlat hokimiyatining bo'linish printsipi”deb ataladi. Mazkur 
printsipga ko'ra, davlat hokimiyati bir–biri bilan chambarchas bog'langan va ayni 
vaqtda ma'lum mustaqillikka ega bo'lgan Qonun chiqaruvchi hokimiyat, ijro