O‘zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va 23- son ilmiy tadqiqotlar jurnali



Yüklə 54,04 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/4
tarix27.12.2023
ölçüsü54,04 Kb.
#200568
1   2   3   4
Tulaganova Dilfuza Rustamdjanovna

O‘ZBEKISTONDA
 
FANLARARO
 
INNOVATSIYALAR

VA 
23-
SON

ILMIY
 
TADQIQOTLAR
 
JURNALI
20.10.2023
fanlardan nimani o‘zlashtirganini, kaysi mezonlar asil o‘ziniki ekanligini ko‘rib 
chiqamiz. Sung u boshqa fanlardan nimani o‘zlashtirganini va k.aysi tushunchalar 
o‘ziniqiligini bilish uchun pedagogika mezonlarini ijtimoiy pedagogikaga 
loyhalashtiramiz. Ma’lumki, pedagogika boshqa fanlar tushunchalarini o‘zlashtiradi va 
ulardan keng foydalaniladi, masalan «shaxs», «rivojlanish», «faoliyat», «sotsializatsiya» 
(ijtimoiylashuv), «jamiyat». Uning asil mezonlari «ta’lim», «tarbiya» va «o‘qitish» 
hisoblanadi. Hozirgi kunda shuningdek umum qabul qilingan «pedagogik faoliyat» 
mezoni ham kiradi. Ijtimoiy pedagogika asl mezonlariga «ijtimoiy pedagogik faoliyat», 
«ijtimoiy ta’lim» va «ijtimoiy tarbiya» kiradi. Muhokama: 
Pedagogikadagi prinsiplar shaxs ta’lim tarbiyasining umumiy yo‘nalishini beradi va 
aniq pedagogik vazifalar hal etish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Tarbiya’ning 
tabiatga uyg‘un bo‘lishi - ijtimoiy pedagogika prinsipi, shunga ko‘ra ijtimoiy pedagog 
o‘z amaliy faoliyatida bolaning tabbiy holda rivojtanish omillariga tayanadi. 
Tarbiya’ning tarbiyaga uyg‘un bo‘lish prinsipi ilk bor chex pedagogi Yan Amos 
Komenskiy (1592-1670) bilan uning «Buyuk didaktika» (1632) degan eng asosiy 
ishida ta’riflangan. Komenskiy, inson tabiatining bir qismi va u tabiatning bir qismi 
sifatida uning eng asosiy, umumiy krnunlariga buysunadi, deb hisoblanadi. 
Komenskiyning fikricha, tabiatning bu qonunlari o‘simliklar va hayvonlar olamida ham 
shuningdek, insonga nnsbatan ham o‘z ta’sirini o‘tkazib turadi. Komenskiy nafaqat 
tabiatning uslubiy qonunlariga. Bola shaxsi psixologiyasiga ham tayanadi. U bolalar, 
o‘spirinlar va yosh yigitlarning yoshiga oid tavsifiga tayangan xolda o‘z bolalar ta’lim-
tarbiyasi tizimini ilgari suradi, asoslayli va ko‘radi. Komenskiydan ancha ilgari Shark; 
uygonish davri buyuk olimi ensiklopediyachisi va mutafakkiri Abu Ali Ibin Sino (980-
1037) o‘z asarlarila tarbiya’ning tabiatta uytun bo‘lish haqida gapirgan edi. Masalan 
«uy ro‘zg‘or tutish» haqidagi asarida Ibn Sino yozgan ediki, inson aqlli mavjudot 
shuning uchun tabiatda alohida o‘rin tutadi va uning qonunlariga ko‘ra rivojlanadi. 
«Yolg‘on hislatlarni qayta tarbiyalash» asarida esa Ibn Sino yozadiki, kimki axloqsiz 
insonni tarbiyalomoqchi bo‘lsa, unda u uni har tamonlama o‘rganishi, insonning tabiati 
qoidalarini bilishi kerak. 
Inson bialogik mavjudot sifatida tug‘iladi, shaxs bo‘lib esa bir avloddan ikkinchi 
avlodga shaxs tarbiyasi va rivojlanishi jarayonida o‘tadigan o‘zini tutish ijtimoiy 
tajribani o‘zlashtirib yetishadi. Antik jamiyatdagi falsafachilar va pedagoglar shaxs 
shakllanishi va madaniyati o‘rtasidagi chukur bog‘liqlikni tahlil qilganlar. Shu narsaga 
Shark Uyg‘onish davri mutafakkirlari va ensiklopediyachilari bo‘lgan Forobiy, Beruniy, 
Ibn Sino, Navoiy ham o‘z asarlarida ham tayanganlar. Bunda ikkita muhim tezis 
belgilandi: shaxs madaniyati orqali shakllanadi, har qanday madaniyat asosan boyligi 
esa insondir. O‘tmishi falsafachi va pedagoglarn hisoblardiki, madaniyat yuqori axloqiy 
insonni shakllantirishning zaruriy va eng muhim omilidir. Madaniyat bilan uyg‘un 
bo‘lish prinsipi pedagogikada A.Disterveg (X1X asr) bilan ilgari surilgan. U 
hisoblardiki, tarbiya qilishda joy va vaqt, shart sharoitlarini, ya’ni inson tug‘ilgan vaqt: 
va joyini bir so‘z bilan aytganda butun zamonaviy madaniyatni e’tiborga olishga zarur. 



Yüklə 54,04 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin