O’zbekistonda to’liq va samarali bandlik muommosi Reja: Kirish

3. Ishsizlik turlari 
Jamiyatning yalpi milliy mahsuloti hisobiga ishlab chiqarishning moddiy
ashyoviy omillarigina emas, balki shaxsiy omili – ishchi kuchi, jamiyatning asosiy
ishlab chiqaruvchi kuchi ham takror hosil etiladi va sifat jihatdan ancha yuqori
darajada takror yuzaga chiqariladi.
Ishchi kuchini takror hosil qilish insonning jismoniy kuchlari va aqliy 
qobiliyatlarini uzluksiz qayta tiklab va ta’minlab turish, ularning mehnat 
malakasini muttasil yangilab va oshirib borish, umumiy bilim va kasbiy darajasi 
o’sishini ta’minlash demakdir. Ishchi kuchini takror yaratish xodimlarni ishlab
chiqarishga jalb etishni, tarmoqlar, korxonalar, regionalar o’rtasida mehnat
resurslarini taqsimlash va qayta taqsimlashni, ularning xodimlarga bo’lgan
ehtiyojlari qondirilishini va ayni paytda aholining ish bilan to’la va samarali band
bo’lishini ta’minlaydigan ijtimoiy-iqtisodiy mexanizmini yaratishni ham o’z ichiga
oladi.
Ishchi kuchini takror hosil qilish nisbatan mustaqil iqtisodiy va ijtimoiy
muammo bo’lib, bu muammo aholining tabiiy harakatlari shaklida namoyon
bo’ladi. Shu sababli ishchi kuchini takror hosil qilishning asosi aholining tabiiy
ko’payishidir.
Ishchi kuchi resurslarining soni va sifati mamlakat aholisining soni hamda
jinsi va yoshi jihatidagi tarkibi bilan belgilanadi. Bular esa o’z navbatida aholining
tabiiy harakatlanishiga bog’liq bo’ladi.
Respublikada mehnat resurslarining o’rtacha yillik soni 2020 yilda 12,6 mln.
kishini tashkil qilgan, bu mamlakat aholisining 51,1 foiziga tengdir.
Iqtisodiyotda band bo’lgan aholining o’rtacha yillik soni 9,0 mln. kishiga
yaqin bo’lib, mehnat resurslari tarkibida 71,3 foizni tashkil qiladi.
Aholining tabiiy harakatlanishi, uni takror ishlab chiqarish xarakteri
ko’pgina holatlar bilan mamlakatning industrial taraqqiyoti va urbanizatsiya
darajasi, ijtimoiy shart-sharoitlar, madaniyat va maishiy turmush an’analari, aniq
tarixiy omillar bilan belgilanadi.

---

---

Shamsiddinov N.

Ular jumlasiga demografiya omilini hisobga olgan holda uy-joy sharoitlarini
yaxshilash, bolalarga nafaqalar berish, bolalar muassasalari bilan ta’minlash,
homiladorlik va bola tug’ilgandan keyingi ta’tillarni uzaytirish, oilani mustahkamlash,
shuningdek, jamoada ma’naviy muhitni yaxshilash kiradi.
Ishchi kuchini takror hosil qilish, ularning to’la va samarali ish bilan band