“O„zbekistonda yer-suv munosabatlari tarixi (qadimgi davrdan hozirgi kungacha)” fanining ishchi o„quv dastur

 
10 
10-mavzu. O„rta Osiyoning Rossiya imperiyasi tomonidan zabt 
etilishi va yer-suvmunosabatlarining mustamlakachilikka 
moslashtirilishi 
Rossiya imperiyasining Turkistondagi agrar siyosatdan ko‗zlagan
bosh maqsadi va asosiy yo‗nalishlari (―paxta‖, ―sug‗orish‖, ―ruslarni 
ko‗chirib keltirish‖). Er-suv munosabatlarinig mustamlakachilikka 
moslashtirilishi. Turkiston general-gubernatorligi tomonidan
Buxoroni «itoatda tutib turishning garovi» sifatida Zarafshon
daryosi suv taqsimotiga aralashuvi. XIX
asrning 70-yillarida rus irrigatorlari tomonidan voha suv
xo‗jaligining umumiy holati, Zarafshon daryosining suv balansi,
vohadagi ekin erlarining
maydoni, ziroatlar navi va ularning suvga bo‗lgan ehtiyojlari
o‗rganilishi, shu asosda Samarqand va Buxoro o‗rtasida
Zarafshon daryosi oqimining ―barobar taqsimlash‖. XIX asrning
80–90-yillaridan boshlab Samarqand vohasida sug‗orma 
dehqonchilik, ayniqsa sholikorlikning kengayishi hamda Buxoro
vohasida suv tanqisligi kuchayishi.
Birinchi jahon urushining boshlanishi oqibatida rus
irrigatorlarining Amudaryo, Sirdaryo, Murg‗ob va Tajan daryolari
havzasida olib borgan tekshirishlari, Zarafshon vodiysida
o‗tkazilgan tadqiqotlarining oxiriga etkazilmaganligi. Mazkur 
2 

---

9 
davrda sug‗orma dehqonchilikning deyarli asosiy qismi puldor 
boylar va ayrim rus ma‘murlari mulklarigi aylanishi. Puldorlar
yangi o‗zlashtirilgan erlarni ijaraga olib, ularda ersiz
korandalarning kuchidan foydalanishi. ―
Posira‖.
 
11 
11-mavzu. Sovet hokimiyati davrida yer va suvga bo„lgan 
munosabat
Turkistonda mustabid sovet hokimiyatining o‗rnatilishi va uning 
iqtisodiy siyosati. Sovetlarning erni sotib olish va sotish haqidagi
qarori. Diniy muassasalar tasarrufidagi mulklar tugatilishi. 1918-
1919, 1920-1921 yillarda o‗lkada er-suv islohotlari. ―Qo‗shchi‖ 
ittifoqi. Er ishlari Xalq Komissarligining tuzilishi. O‗lkada hukmron