O’zbekistоnning eng yangi tаriхi

4.O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va davlat ramzlarini qabul qilish.

O'zbekistonning yangi Konstitutsiyasini tayyorlash g'oyasi birinchi marta islom Karimov tomonidan 1990 yil mart oyida ilgari surilgan edi. 1990-yil 20-iyunda bo'lib o'tgan O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining II sessiyasida esa yangi Konstitutsiya ishlab chiqish zarurligi to'g'risida xulosa chiqarildi. Sessiya O'zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov boshchiligidagi 64 kishidan iborat Konstitutsiya loyihasini tayyorlash bo'yicha komissiya tuzish to'g'risida qaror qabul qilindi. Komissiya tarkibiga Oliy Kengash deputatlari, Qoraqalpog'iston Respublikasi va respublika hududlari vakillari, davlat, jamoat tashkilotlari va xo'jaliklari rahbarlari, olimlar va mutaxassislar kiritildi.

Konstitutsiyaviy komissiya 2,5 yil ishladi. Konstitutsiya loyihasini ishlab chiqishda konstitutsiyaviy rivojlanishning jahon amaliyoti o'rganildi, inson huquqlari, demokratiya va Qonunchilik sohasida dunyoda erishilgan yutuqlar hisobga olindi. Loyihaning dastlabki versiyasi oktyabr-noyabr oylarida tayyorlangan. Dastlab, hujjat preambula, oltita bo'lim va 158 maqoladan iborat edi. Biroq, loyihani mukammallikka etkazish zarurati tufayli uni yaxshilash kerak edi. 1992 yilning bahorida 149 ta maqoladan iborat loyihaning ikkinchi versiyasi tayyorlandi. 1992 yil 26 sentyabr va 21 noyabr kunlari O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi loyihasi umumxalq muhokamasi uchun matbuotda e'lon qilindi. Umumxalq muhokamasida komissiya tomonidan ko'rib chiqish uchun qabul qilingan 6 mingdan ortiq fikr va takliflar kiritildi. Konstitutsiya xalqimizning siyosiy tafakkuri mahsuli bo'ldi. Islom Karimov Konstitutsiyani ishlab chiqish ishlariga rahbarlik qilib, unga ko'p mehnat sarfladi.
1992 yil 8 dekabrda O'zbekiston Respublikasi oliy Kengashining XI sessiyasi bo'lib o'tdi. Unda mamlakatimizning asosiy Qonunini qabul qilish masalasi muhokama qilindi. Sessiya davomida loyihaga 80 ga yaqin tuzatishlar, qo'shimchalar va tushuntirishlar kiritildi. Shu kuni O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining XI sessiyasida "O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini qabul qilish to'g'risida" gi va "O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilingan kunni umumxalq bayrami deb e'lon qilish to'g'risida"gi qonunlar qabul qilindi.
O'zbekiston Konstitutsiyasiga AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya, Birlashgan Millatlar tashkiloti, Yevropada xavfsizlik va hamkorlik Kengashi va ko'plab xalqaro tashkilotlar olimlari va ekspertlari yuksak baho berdilar. Konstitutsiyaning demokratik mohiyatini ochib berar ekan, Prezident I. A. Karimov shunday deydi: "Birinchidan, Konstitutsiyamiz aslida demokratik. Bu vaqt sinovidan o'tgan insoniy qadriyatlarni o'z ichiga olgan hujjatdir. Ikkinchidan, bizning Konstitutsiyamiz rivojlangan taraqqiy etgan davlatlar tajribasidan foydalangan holda ishlab chiqilgan bo'lib, u dunyoning eng ilg'or mamlakatining Konstitutsiyasi bilan raqobatlasha oladi".
Shu bilan birga, ushbu Konstitutsiya har birining o'z maqolasi va umumiy ma'nosi bilan Islomning qadr-qimmati va qadr-qimmatini yo'qotadigan Xoja Ahmad Yassaviy, Buyuk Amir Temur va Temuriylar davridan buyon shakllangan milliy tafakkurni aks ettiradi. Bu qadimiy zaminning xalqiga xos bo'lgan fazilatlar: adolat, rostgo'ylik, imon, olijanoblik, Mehribonlik, saxovat, jasorat - bu hujjatda munosib o'rin egalladi".
Shunday qilib, Konstitutsiya uzoq muddatga mo'ljallangan, vaqt talablariga javob beradigan, O'zbekiston xalqining tub manfaatlarini aks ettiruvchi hujjatdir. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 6 bo'lim, 26 bo'lim va 128 moddadan iborat. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi quyidagi asosiy tamoyillarga asoslanadi (1-raz. Konstitutsiya):
1. Davlat suvereniteti (O'zR Konstitutsiyasining 1-6-moddasi).)
2. Demokratiya. (O'zR Konstitutsiyasining 7-14-moddasi).
3. Davlat hokimiyatining uchta filialga bo'linishi - qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud (O'zR Konstitutsiyasining 11-moddasi).).
4. Demokratiya tamoyillariga sodiqlik .
5. Konstitutsiya va qonun ustuvorligi (O'zR Konstitutsiyasining 15-moddasi.)
6. Fuqarolarning huquq va erkinliklariga rioya qilish. Fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va majburiyatlari tengligi printsipiga rioya qilish (O'zR Konstitutsiyasining 18-52-moddasi.).
7. Qonuniylik. Fuqarolarning hayotini va davlat organlari faoliyatini qonunlar asosida tashkil etish.
8. Tashqi siyosat tamoyillariga sodiqlik (O'zR Konstitutsiyasining 17-moddasi.)
9. Mahalliy boshqaruv. Milliy an'analardan kelib chiqqan holda, mahalliy hokimiyat organlari rahbarlari sifatida hokimlar instituti (O'zR Konstitutsiyasining 99-104-moddasi) joriy etildi.)
Mamlakat Konstitutsiyasining qabul qilinishi tarixiy ahamiyatga ega edi. U siyosiy va iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish, O'zbekistonda demokratik, huquqiy davlat qurish, mamlakatni bozor munosabatlariga o'tkazish, fuqarolarning huquq va erkinliklari ustuvorligini ta'minlash uchun mustahkam huquqiy asos yaratdi, respublikaning davlat mustaqilligini qonuniy ravishda rasmiylashtirdi. Mazkur Konstitutsiyaning barqaror va uzoq muddatli amal qilishini ta'minlash uchun unda o'zgartish va qo'shimchalar kiritish imkoniyati ko'zda tutilgan (6 razd. Konstitutsiya). Sovet farqli o'laroq, yangi Konstitutsiya BMT asosiy xalqaro–huquqiy hujjatlar, inson huquqlari Umumjahon Deklaratsiyasi tayanadi, u konstitutsiyaviy rivojlantirish va turli mamlakatlarda demokratiya erishish jahon tajribasini so'riladi.
O'zbekiston Konstitutsiyasining qabul qilinishi zarur islohotlar boshlanishiga turtki bo'ldi. "Islohotlarning mazmuni va maqsadi, - dedi I. A. Karimov-O'zbekistonning har bir fuqarosi shaxs sifatida namoyon bo'lishi, o'z qobiliyatini, iste'dodini namoyon qilishi, o'z hayotini yaxshiroq, munosib, ma'naviy boyroq qilishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishdan iboratdir". Respublika rahbariyati respublikadagi vaziyatni baholab, o'zining rivojlanish yo'lini belgilab oldi, jumladan, ijtimoiy - iqtisodiy va siyosiy barqarorlikni o'rnatish, fuqarolik va millatlararo tinchlik va totuvlikni o'rnatish, milliy o'zlikni anglash, qonun ustuvorligini mustahkamlash, O'zbekiston fuqarolarining huquq va erkinliklari ustuvorligini ta'minlash, xalqimiz farovonligini oshirish, davlat farovonligi, tadbirkorlik erkinligi kabi vazifalarni o'z ichiga oladi. Belgilangan vazifalarni amalga oshirish jamiyatning siyosiy tizimini isloh qilishni talab qildi, ya'ni siyosiy munosabatlar, siyosiy institutlar, siyosiy me'yorlar, siyosiy qarashlar va yagona tizimni ifodalovchi madaniyat.
1991-yil 18-noyabr kuni O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining VIII sessiyasida "O'zbekiston Respublikasining davlat bayrog'i to'g'risida" gi qonun qabul qilindi, 1992-yil 2-iyulda oliy Kengashning X sessiyasida "O'zbekiston Respublikasining Davlat gerbi to'g'risida" gi qonun, 1992-yil 10-dekabrda oliy Kengash XI sessiyasida "O'zbekiston Respublikasining davlat madhiyasi to'g'risida"gi qonun qabul qilindi. She'rlar muallifi shoir Abdulla Aripov, musiqa bastakori Mutal Burhonovdir. 1994 yilning 1 iyulida mustaqil davlatning yana bir ramzi bo'lgan milliy valyuta - so'm muomalaga kiritildi.
Bayroqdagi ko'k rang ko'k osmonni va toza suvni ifodalaydi. Qadim zamonlardan beri ko'k rang Sharqda hurmatga sazovor. Uning bayrog'i uchun Amir Temur saylandi. Oq rang tinchlik va poklik ramzi. Bu yosh davlatning yo'li toza va yorug ' bo'lishini yaxshi istakni anglatadi. Qizil chiziqlar hayotning ramzi bo'lgan har bir tirik mavjudotda pulsatsiyalanuvchi hayotiy kuchlardir. Yashil rang-unumdor tabiatning tasviri, odamlarni tabiiy muhitni himoya qilishga chaqiradi. Yarim oy xalqning ko'p asrlik an'analariga mos keladi. Yarim oy va yulduzlar bulutsiz va osoyishta osmonning ramzidir. 12 yulduzlari dastlab mukammallik ramzi hisoblanadi.
Har bir belgi, Gerbning tasviri chuqur ma'noga ega. Gerbning markazida baxt-saodat va erkinlikni sevishni tasvirlaydigan Humo qushi tasvirlangan. Gerbning yuqori qismida respublika tasdig'ini ifodalovchi sekizgen mavjud. Quyosh tasviri - davlatimiz yo'li yorqin quyosh nuri bilan yoritilishini tilab qoladi. Shuningdek, u respublikaning noyob tabiiy-iqlim sharoitlarini ko'rsatadi. Gerbdagi boshoq-bu hosildorlikning ramzi, kundalik non, paxtaning ochiladigan qutilari bilan jarohatlaydi-mamlakatimizning asosiy milliy boyligi. Bug'doy quloqlari va paxta qutilari respublikada yashovchi xalqlarning birligini anglatadi.
Bayroq va Gerbning yuqoridagi tavsifidan kelib chiqqan holda, har bir rang va belgi chuqur ma'no-mazmunga ega, O'zbekiston xalqlarining qadimiy muqaddas an'analari va qadriyatlarini aks ettirish, ma'naviy merosning ahamiyatiga mos, milliy o'ziga xos xususiyatlarni namoyon etish degan xulosaga kelish mumkin. Ular nafaqat o'tmishga, balki mamlakatning kelajagiga ham qarashga imkon beradi.