O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi

Bekkemlew ushın sorawlar 
1. VIII-XII a`cirdegi Og`uz-qipshaq qa`wimlerinin` a`debiy esteligi qaysi?
2. Qorqit ata kitabinin` payda boliw da`wiri ?.
3. Qorqit ata kitabindag`i didaktikaliq, filosofiyaliq, estetikaliq ko`z-qaraslar qanday?.
4.Qorqit ata kitabindag`i on eki jirdin` syujetlerinin` qaraqalpaq da`stanlarindag`i syujetler menen
uqsaslig`i qanday?.
Paydalanilg`an a`debiyatlar: 
1. K.Mambetov Erte da`wirdegi qaraqalpaq a`debiyati. No`kis., «Bilim» baspasi
1992-j.
-37-
60 betler.
2. K.Mambetov «A`yyemgi qaraqalpaq a`debiyati». No`kis «Bilim» baspasi 1976 j.
3. C. Bahadirova «Kitabi dedem Korkut» , «Qoblan» , «Edige» ha`m ha`zirgi
a`debiyat
haqqinda oylar» . No`kis. 1992 (a`debiy sin maqalalar)

---

---

- 26 -
5-tema: MAXMUD QAShG`ARIY (2 saat) 

JOBASI: 
1. Maxmud Qashqariydin` o`miri ha`m do`retiwshiligi
2. «Devanu lug`at a`t tu`rk» shig`armasinin` jaziliw tariyxi
3. «Devanu lug`at a`t tu`rk» shig`armasinin` a`hmiyeti
Tayanish tu`sinikler: 
Maxmud Qashqariydin` do`retiwshiligi, «Devanu lug`at a`t tu`rk» shig`armasinin` jaziliw
tariyxi, u`yreniliwi ha`m izertleniw maselelerii. «Devanu lug`at a`t tu`rk» shig`armasinin
ideyaliq mazmuni, haqqinda tu`sinikler beriw
5.1. Maxmud Qashqariydin` o`miri ha`m do`retiwshiligi
Maxmud ibn-ul-Xasan ibn Muxammedadil Qashg`ariy XI a`sir baslarinda Balasagun qalasinda
òówûëg`àí. Onin` babasi Qashqarli bolip son`inan Balasagung`a ko`ship kelgen.
Ol jaslig`inan-aq ilimge qiziqqan bolip Qashqardan Sibir jerine shekemgi jaylasqan tu`rki
xaliqlarinin` a`det-u`rp ha`m awizeki a`debiyati esteliklerin jiynawg`a qiziqqan edi.
X a`sirdin` baslarinda Qarluq qa`wimlerinin` awqami ku`sheyip Orta Aziyadag`i en` iri
ma`mleket Qaraqaniyler ma`mleketi payda bolg`an edi. Qaraxaniylerdin` paytaxti tez aradi
Qashqardan Balasug`ung`a ko`shirilip, birqansha waqitlardin` o`tiwi menen ol Sirda`r`ya
jag`alig`indag`i ayirim qa`wimlerin ha`m samaniylerdin` qarawinda bolg`an Buxara ha`m Samarxand
jerlerin o`zine boyisindirdi.
Qaraxaniyler Orta Aziyadag`i joqari ma`deniyatli eki xaliqti - shig`ista uyg`irlardi, batisti tu`rki,
Iran qa`wimlerin bag`indirip aliwi, sol da`wirdegi orta Aziyada payda bolg`an a`debiy tildin`
qa`liplesiwine sebepshi boldi. Bul a`debiy til sol da`wirdegi Qaraxaniyler ma`mleketinde eki
bag`darda rawajlandirilip, eki orayg`a iye boldi. Bulardan biri qashqar qarlug-uyg`ir dialekti
tiykarinda a`debiy tildi qa`liplestirdi. Màqìóä ¹àøqàðèé usi da`wirdegi shiqqan Qaraxaniyler
ma`mleketinin` belgili ilimpazi bolip qarlug-uyg`ir ha`m de og`uz-qipshaq dialektlerine ayriqsha itibar
berip izertlegen ilimpazlardin` biri.