O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi
Paydalanilg`an a`debiyatlar
Yüklə 238,6 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XVIII a`sir qaraqalpaq a`debiyati
- 14.1. Da`wirdin` siyasiy-ekonomikaliq, tariyxiy, ma`deniy jag`daylari
|
Paydalanilg`an a`debiyatlar
1. Ma`mbetov K. A`yyemgi da`wirdegi qaraqalpaq a`debiyati .No`kis, 1976. 2. Mallaev N.M. O`zbek a`debiyati tariyxi. -T., 1976. 3. Ma`mbetov K. A`yyemgi da`wirdegi qaraqalpaq a`debiyati .No`kis, 1992 4. Ma`mbetov K. Qaraqalpaq tolg`awlari. No`kis, Bilim. 1995. . - 65 -
Kirisiw. Da`wirge siyasiy-ekonomikaliq tariyxiy-a`debiy sholiw. (6 saat) JOBASI: 1 Da`wirdin` siyasiy-ekonomikaliq, tariyxiy, ma`deniy jag`daylari 2. XVIII a`sir qaraqalpaq a`debiyati tariyxinin` izertleniliwi 14.1. Da`wirdin` siyasiy-ekonomikaliq, tariyxiy, ma`deniy jag`daylari Da`wirdin` tariyxiy, siyasiy, ekonomikaliq jag`daylari. Qaraqalpaqlar Sirdar`ya boyinda 1721-1723 ha`m 1741-1762-jillarda jasag`an da`wirdegi tariyxiy uaqiyalar. Milliy a`debiyatimiz tariyxinin` qa`liplesiw bag`darlari. «Qaraqalpaq a`debiyatlari ele az izertlengen a`debiyat» dep jazg`an edi belgili izertlewshi N.Dawqaraev. Rasinda da elege shekem qaraqalpaq tariyxi boyinsha belgili da`rejedegi miynet qolg`a kiritilmey atir. Ha`zirgi ko`z qarastan xalqimizdin` milliy tariyxin, a`debiyatimizdin` qa`liplesiwi bag`darlarin duris ko`rsetetug`in miynetler biz ushin og`ada za`ru`r. N.Dawqaraev o`zinin` kandidatliq ha`m doktorliq dissertatsiyalarinda qaraqalpaq xalqinin` xaliq sipatindag`i milliy a`debiyatimizdin` qa`liplesiwi bag`darlarina tiyisli mag`liwmatlardi aniqlastirdi. Xalqimiz qaraqalpaq degen at penen tariyx jilnamalarinda X-XII a`sirlerde ko`rine basladi. Bir qatar alimlarimiz ha`zirgi qaraqalpaqlardi Orta a`sirdegi pecheneg dep atalg`an xaliqtin` a`wladjari degen pikirdi aytadi. Pechenegler X-XII a`sirler dawaminda Edil da`r`yasinin` boyin, Aral ten`izi menen Kaspiy ten`izinin` arasindag`i dalaliqta ma`kan etken. Pechenegler bul uaqitta Xorezmliler menen ha`r ta`repleme tig`iz baylanista bolg`an. X-XII a`sirdegi oris shejirelerinde, oris ha`m shig`is alimlarinin` shig`armalarinda pecheneglerdi pecheneglerdi diyxanshiliq, sharwashiliq ha`m baliqshiliq penen ku`n ko`retug`in ko`shpeli tu`rk xalqi dep esaplaydi. Burin pecheneg awqamina birlesken mayda uriw toparlarin 1146-jildan baslap oris jilnamalarinda aldi menen «klobuki» yag`niy «qalpaq» dep sonin ala «chernieklobuki» dep atalg`an. Xorezm tariyxshisi Abdul Fazla Bayxaki Xorezmnin` patshasi Altin Tashtin` U`stirttegi jillap alip qoyg`an 7500 atli gvardiyasin «Kalpak» dep ataytug`inin jazg`an. Pecheneglerdin`-Chernie klobukiler, Qipshaq-polovetsler menen tig`iz baylanista jasag`anlig`i, u`sheuinin` tili, dini, turmis o`zgeshelikleri jag`inan jaqinlig`i tariyxiy mag`liwmatlarda aytiladi. Chernie klobukiler jo`nindegi son`g`i mag`liwmat 11-92-jilda «Ipat`evskaya Letopis`» materiallarinda gezlesedi. Belgili tariyxshi Rashiddin 1239-jili batiydin` orislarg`a atlanisin jaziw menen qatar, orislardin` awqamlasi retinde, «QA`WIMI-KULAXI-SIYaX»/Qaraqalpaq qa`wimi/ degen xaliqti ko`rsetedi. Song`i uaqittag`i izertlewshiler bul xaliqti oris jilnamalarindag`i «Chernie klobukiler» dep esaplaydi. Arab jaziwshisi En-Nuveyri /1333-jili qaytis bolg`an/ Altin Ordanin` sostavindag`i Qipshaqlardi turmisin jaziw menen qatar «qarabo`rikli»yaa`niy qaraqalpaq «Chernie shapochki» - 66 -
Siyax»degen qa`wimlerine og`ada tuwri keledi. Belgili sayaxatshisi ha`m tyurkolog alim German Vamberi ha`zirgi qaraqalpaqlardin` shig`isin pecheneglerden taralg`an tu`rk tuximlas xaliqlardin` birewi dep esaplaydi. Yüklə 238,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|