Parafenlar,olefinlar asosida olinadigan dori vositalari

Parafinlar,olefinlar asosida olinadigan dori vositalari

314 guruh Talabasi Bekchanov Umar

Reja:

• Parafinlar asosida olinadigan dori vositalari
• Olefinlar asosida olinadigan dori vositalari

Toʻyingan uglevodorodlar — uglevodorodlarning gomologik qatori, umumiy formulasi CnH2n+2. atsiklik birjmalar sinfiga mansub; eng oddiy vakili — metan CH4; bu qatordagi har qaysi keyingi aʼzo oʻzidan oldingi uglevoroddan CH2 guruh (gomolog) bilan farklanadi. Barcha Toʻyingan uglevodorodlar ning nomiga "an" qoʻshimchasi qoʻshib aytiladi. Toʻyingan uglevodorodlarning molekulalaridagi uglerod atomlari bir-biriga oddiy bogʻ bilan bogʻlangan. Butangacha boʻlgan Toʻyingan uglevodorodlar suvda erimaydi, koʻpchilik organik erituvchilarda yaxshi eriydi.
Toʻyingan uglevodorodlar kimyoviy jihatdan inert, shuning uchun ham ularga parafinlar deb nom berilgan. Lekin nisbatan qattiq sharoitda ulardagi vodorod atomlari boshqa atom va guruxlarga almashinishi mumkin; ana shu reaksiyalar asosida koʻpgina muhim sanoat mahsulotlari olinadi; chunonchi: Toʻyingan uglevodorodlarni xlorlab, metilxlorid, metilenxlorid, xloroform; nitrolab—nitroparafinlar; kuyi Toʻyingan uglevodorodlarni oksidlab spirt, aldegid, keton va kislotalar olinadi. Toʻyingan uglevodorodlarni katalitik degidrogenlab olefinlar (propilen, butenlar), diolefinlar (butadiyen, izopren), izomerlab izobutan va izopentan hosil qilinadi

• Toʻyingan uglevodorodlar toshkoʻmir, yonuvchi slanetslarni haydab ham olinadi. Toʻyingan uglevodorodlar neftda (5—60%), oʻsimliklarda, asalari mumida boʻladi. Ozokerit deyarli yuqori Toʻyingan uglevodorodlardan iborat; tabiiy gazda 99% gacha metan bor. Toʻyingan uglevodorodlar plastmassalar, sintetik kauchuk va tolalar, yuvuvchi moddalar olishda muhim xom ashyo hisoblanadi; erituvchilar sifatida qoʻllanadi

Yuqori to’yingan uglevodorodlarni – uglerod atomlarining soni 20–25 ta bo’lgan parafinlarni oksidlash sanoatda katta ahamiyatga ega. Shu yo’l bilan zanjirning uzunligi turlicha bo’lgan sintetik yog’ kislotalari olinadi, ulardan sovun, turli xil yuvish vositalari, surkov materiallari, lok va emallar ishlab chiqarishda foydalaniladi.Suyuq uglevodorodlardan yonilg’i sifatida foydalaniladi (ular benzin va kerosin tarkibiga kiradi). Alkanlardan organik sintezda ko’p foydalaniladi. To`yingan uglevodorodlar xalq xo`jaligida turli maqsadlarda ishlatiladi. Tabiiy gazning asosini tashkil qiluvchi metan yonilg`i va yoqilg`i sifatida ishlatiladi. Bundan tashqari metandan metil spirt, sirka kislota, sintetik kauchuk, mochevina olinadi va metallarni qirqishda ishlatiladi.
Dixloretan, xloroform va tetraxlormetan kabi galogenli hosilalar erituvchi sifatida foydalaniladi. Tibbiyotda xloroform narkoz sifatida ham ishlatiladi. To`yingan uglevodorodlarning yuqori molekulali vakillaridan vazelin moyi (Oleum vaselini yoki Paraffinum liquidum) (C10H22–C15H32), vazelin (Vaselinum) (C12H26–C25H52) va parafin (Paraffinum solidum) (C19H40–C36H74) lar tibbiyotda surtma dori shakllari tayyorlashda ishlatiladi. Tarkibi CnH2n umumiy formulaga to’g’ri keladigan (sikloparafinlardagi kabi) to’yinmagan uglevodorodlar etilen qatori uglevodorodlariga kiradi, ularning eng oddiy namoyandasi etilen C2H4 dir. Tarkibi CnH2n-2 umumiy formula bilan ifodalanadigan uglevodorodlar asetilen qatoti ga mabsubdir.
Diyen uglevodorodlarning umumiy formulasi ham xuddi shunday. Bu birikmalarning hammasi uchun qo’sh va uchbog’lar mavjud Etilen xlor bilan birikib, suyuq yog’simon modda – etilen xlorid C2H4Cl2 (lotincha gaz olefiant – yog’simon gaz demakdir) hosil qiladi. Shuning uchun etilen qatori uglevodorodlarni olefinlar deb ham atashadi. Shunday qilib, etilen qatoridagi uglevodorodlarning kimyoviy o'zgarishi qo'sh bog'ning mustahkam emasligi, ya’ni uning oson uzilishi va ikkita qo'shni uglerod atomining ozod bo'lgan valentliklariga reagent «bo'laklarining» birikishi bilan belgilanadi. Uglerod-uglerod qo'sh bog'iga vodorod, galogenlar, galogenid kislotalar, suv, sulfat kislota, kislorod, gidroksil guruhlari (oksidlanish reaksiyalari) birikishi mumkin. Bu reaksiyalarning ko'pchiligi elektrofil birikish reaksiyalari bo'lib, ikki bosqichli ionli jarayon kabi boradi.
Bu reaksiyalarning ko'pchiligi elektrofil birikish reaksiyalari bo'lib, ikki bosqichli ionli jarayon kabi boradi. Birinchi bosqichda musbat zaryadli elektrofil reagent qo'sh bog'ning 7t-elektronlari bilan o'zaro ta’sirlanadi va keyinchalik karbokationga o'tadigan hamda 7t-kompleks deb ataldigan birikma hosil qiladi. Ishlatiladigan polietilenning o‘rtacha molekular massasi 6000— 12000 ga teng bo‘lib, 215—420 tasi–CH2–CH2–zvenodir. Polietilen asosan plyonkalar, ro‘zg‘or idishlar, vodoprovod trubalar va hokazo materiallar tayyorlashda ishlatiladi. Polietilen materiallar qishloq xo‘jaligida keng ishlatiladi.