TA’BIYIY TAS HA’M JASALMA
MATERIALLARDAN TAYARLANG’AN
PARDOZBAP MATERIALLAR
Jobasi:
1. Ta’biyiy tas materiallari qa’siyetleri, jaylasiwi ha’m
paydalaniw.
2. Jasalma tas materiallari tu’rleri ha’m qa’siyetleri
3. Ta’biyiy ha’m jasalma taslardan tiykarindag’i pardozbap
materiallar.
Tábiyiy tas materiallar túrli taw jınıslarınan mexanik jol menen alınadı.
Olardan qurılıs materialları retinde hám de beton, gerbish, qarıwma
hám sol sıyaqlı jasalma qurılıs materialları tayarlanatuǵın sheki onim
formasında keń paydalanıladı. Tas materiallardıń fizikalıq, mexanik
hám ximiyalıq kórsetkichlariga baylanıslı bolǵan, qurılıs
ózgesheliklerinen eń áhmiyetlileri materialdıń tıǵızlıǵı, miytinlik
shegarası, suwıqbardoshligi, uzaqqa shıdamlılıǵı, yaǵnıy bekkemligi
hám ıssı ótkezgishligi bolıp tabıladı. Mexanik miytinlik marka menen,
basqasha etip aytqanda, materialdıń qısılıwǵa, iymeyiwge hám
sozılıwǵa shıdamlılıq dárejesi menen ańlatıladı.
Tábiyiy párdazbop taslardı qayta islew mámlekettiń zárúrli
tarmaqlarınan biri esaplanadı.
Ózbekstan Respublikasında keń kólemli qurılıs jumısları alıp barılıwı
munasábeti menen párdazlaw jumısları kolemi artıp barıp atır. Turar
jay ımaratları, jámiyetlik hám sanaat binalardı qurıwda párdazlaytuǵın
materiallar retinde tábiyiy párdazbop taslardan qayta islengen plitalar,
arxitekturalıq ónimler keń qollanıp kelinip atır.
Tábiyiy tas ataqlı hám ızlenetuǵın qurılıs materialları qatlamına kiredi.
Onıń ekologiyalıq tazalıǵı, uzaq xizmet etiw múddeti, tábiyiy dúzılıw,
hár qıylı sırtqı kórinisler hám reńler onı keń kólemde qurılıs,
abadanlastırıw, koridor hám jol shetleri, jol hám platformalarni
jatqızıwda isletiw imkaniyatın beredi.
Sonıń menen birge búgingi kúnde tábiyiy párdazbop tas ónimlerinen
ımaratlardı bezatish ushın hár qıylı fasad sistemalarında aktiv
paydalanılıp atır.
Házirgi kúnde 101 tábiyiy párdazbop tas (marmar, granit, gabbro hám
t.b. ) kánleri mámleket rezervine kiritilgen (ulıwma rezervi – 118, 7
mln. M3) bolıp, sonnan 51 kondan yamasa 43% ten (50,
9
mln. M3)
paydalanılıp kelinip atır.
2018 jılda tábiyiy párdazbop tas kánlerinen jámi 209, 0 mln. M3
marmar, granit, gabbro hám basqalar qazib alınǵan. Bul 2017 jılǵa
(131, 5 mln. M3) salıstırǵanda 37 % ga artqanligini kórsetedi.
2018 jılda tábiyiy párdazbop taslardı qayta islewge qánigelesken 155
kárxana tárepinen 4, 5 mln. M. Kv den artıq marmar, granit, gabbro
hám basqalardan plitalar, arxitekturalıq ónimler (jol hám koridor
bardyurlari, arxitekturalıq ónimler hám basqalar ) islep shıǵarılǵan
bolsa, búgingi kúnde “O’zsanoatqurilishmateriallari” awqamı hám
wálayatlar hákimlikleri tárepinen ámelge asırılǵan iri investitsiya
joybarlardıń jumısqa túsiriliwi nátiyjesinde respublika aymaǵında
tábiyiy párdazbop taslardı qayta islewge qánigelesken 200 den artıq
kárxanalar xızmet kórsetip atır.
2019 2021 jıllarda tábiyiy párdazbop taslardı (marmar, granit, gabbro
hám basqalar ) qazib alıw hám qayta islew boyınsha bir qatar
investitsion joybarlardı ámelge asırıw názerde tutılǵan. Nátiyjede jıllıq
islep shıǵarıw quwatı derlik 3, 0 mln. Metr kvadrattı quraydı.
Iri joybarlar Tashkent (“ Best Stone Service” MChJ – 60 mıń kvadrat
metr), Jizzaq (“ Granit Hill” MChJ – 50 mıń kvadrat metr),
Surxondaryo (“ Comfort inert service” MChJ – 300 mıń kvadrat metr),
Navaiy (“ Marmarobod” MCHJ – 1, 2 mln. Kvadrat metr, “ Faridbek
Jeńisbek” MChJ – 100 mıń kvadrat metr, “ TRADE PRODUCTION
INTERNATIONAL” MChJ QK – 250 mıń kvadrat metr, “ GAZGAN
STONE” MChJ – 180 mıń kvadrat metr, “ STONE STANDART
GROUP” MChJ – 40 mıń kvadrat metr) wálayatlarında ámelge
asıriladı.
Tas materiallar tómendegishe klassifikasiyalanadi: tıǵızlıǵına kóre –
salmaqli (tıǵızlıǵı 1800 kg/m3 ten zıyat ) hám jeńil (tıǵızlıǵı 1800
kg/m3 ten kem) materiallar ; qısılıwǵa shıdamlılıq shegarasına kóre –
41000 markaǵa ajratıladı ; usınıń menen birge, jeńil tas materiallardıń
markası 200 ge shekem boladı ; salmaqli tas materiallardıń markası 100
den baslanadı hám talay joqarı boladı ; suwıqqa shıdamlılıq dárejesine
kóre – Mrz 10 markadan Mrz 300 markaǵa shekem ajratıladı. Usınıń
menen birge, jeńil tas materiallardıń markası Mrz 10 nan Mrz 25 ke
shekem boladı. Qurılıs obiektlerinde ulıwma ishlov berilmegen, turpayı
islengen hám sırtı puqta tegislengen tábiyiy tas materiallar qollanıladı.
Qurılısda isletiletuǵın tábiyiy taslardıń xillari: Tastıń úlken bir
bólegitosh – nadurıs forma daǵı hák tas, qumtosh hám basqa tıǵız taw
jınısları bulaklari – tas diywallarǵa nshlatiladi hám betonǵa toldırǵısh
retinde qosıladı ; shaqırtosh – iriligi – 5150 mm keletuǵın túrli forma
daǵı, ótkir qırlı mayda taslar (áspiydalagichlarda alınadı ) – betonǵa
toldırǵısh retinde qosıladı, tiykar tiyine solinadi hám taǵı basqa ;
maydalanǵan tas – iriligi – 5150 mm keletuǵın, sırtı tegis taslar—
karyerlar, dárya, teńizler hám kól tubidan alınadı, beton tayarlaǵanda
toldırǵısh retinde qosıladı, trotuar hám jollar qurıwda ultaraq retinde
solinadi hám taǵı basqa ;
Tiykar hám diywallarǵa isletiletuǵın material hám de buyımlar :
nadurıs forma daǵı tastıń úlken bir bólegitoshlar (úlkenligi 150 x150
mm) – tiykarlarǵa isletiledi; jatqızıwǵa qolay, tegis tastıń úlken bir
bólegitosh – shama menen eki qırı parallel bolıp, tiykar qurıw hám
basqa jer astındaǵı konstruksiyaları ushın isletiledi; arralangan
diywalbop taslar hám iri bloklar – diywallar hám tiykarlar qurıw ushın
paydalanıladı ;shu menen birge, tıǵızlıǵı 2100 kg/m3 ten artıq bolǵan
bloklar podvallar tiykarı hám diywallarına isletiledi.
Diywallar sırtına oralatuǵın tábiyiy tas materiallar : yo’nilgan plitalar
granit, qumtosh hám tıǵız hák taslardan tayarlanadı ; qalıńlıǵı tayarlaw
texnologiyasına uyqas etip alınadı, lekin 100 mm den juqa bolmaydı ;
sırtı naǵısdor (bo’rtiq, taramtaram, sızıq sızıq hám qalqal) boladı.
Bunday kafeller sırtqı diywallardıń sırtına oraladı ; arralangan taslar –
granit, hák tas, marmartoshlardan arralab alınadı : qalıńlıǵı 40 150 mm
boladı, sırtı yaltiratilgan, jilvirlangan, arralab naǵıslar salınǵan kafeller
sırtqı diywallar sırtına oraladı ; marmartosh hám hák taslardan
tayarlanǵan juqa (qalıńligi 6 20 mm) kafeller ishki hám sırtqı
diywallar sırtına qaplanadi; tıǵız jınıslardan tayarlanǵan tas taxtalar tek
sánatli ımaratlar ushın mólsherlengen bolıp, áynek tokchalarına
isletiledi.
Dostları ilə paylaş: |