Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

13D U X A   Q O C A   OĞLI  D Ə Lİ 
d o m r u l
 
b o y i n i
 
B Ə Y A N   1  EDƏR,  XANIM   HEY!
M əg ə r  xanım ,  O ğuzda  Duxa  qoca  oğlı  Dəli  2  Dom rul 
deyərlərdi,  b ir  ə r  var  idi.  Bir  quru  çayın  üzərinə  3  bir  köpri 
yapdırm ışdı.  K eçənindən  otuz  üç  aqça  4  alurdı,  keçm əyənin- 
dən  d ö g ə -d ö g ə   qırq  aqça  alurdı.  Bunı  5  neçün  böylə  edərdi? 
Anunçun  ki,  “M ən d ən  dəli, m ə n d ə n 6 gücli ə r varm ıdır ki,  çı- 
qa  m ənüm lə  savaşa,  -   derdi;  7  m ənim   ərligim ,  bəhadirligim , 
cılasunligim ,  yigitligim   Ruma,  Şama  8 gedə  çavlana”, -  derdi.
M əg ər  9  b ir gün  köprisinin  yam acında bir bölük  oba  qo n - 
m uş  idi.  01  obada  bir yaxşı-xub  10 yigit sayru  düşmüş  idi.  A l- 
lah  əm riylə  ol  yigit  öldi.  "   Kimi  “oğul”  deyü,  kimi  “qardaş” 
deyü  ağladı.  Ol  yigit  12  üzərinə  m öhkəm   qara  şivən  oldı.  N a- 
gahandan  D əli  D om rul  13 çapar yetdi;  aydır:  “M ərə,  qavatlar, 
D156 
nə ağlarsız?  M ənim  köprüm   ‘yanında bu qovğa nədir, niyə  şi- 
vən  edirsiz?”  -   dedi.  Ayıtdılar:  2  “Xanım,  bir yaxşı  yigidim iz 
öldi,  ana ağ larız” -  dedilər.  D ə li3  Domrul  aydır:  “M ərə, y ig i- 
dinizi  kim   öldürdi?”  Ayıtdılar:  “Vallah,  4  b əg   yigit,  Allah 
Taaladan  buyruq  oldı.  A1  qanatlu  5  Əzrayil  ol  yigidin  canın 
aldı” .  D əli  D om rul  aydır:  6  “M ərə,  Əzrayil  dedügiiniz  nə  k i- 
şidir kim,  adam ın canın  alur?  7 Ya Q adir Allah,  birligin, v arlı- 
ğın  haqqıyçun,  Ə zrayili  m ənim  8  gözüm ə  göstərgil,  savaşa- 
yım, çəkişəyim ,  dürişəyim , -  y a x ş ı9 yigidin canın qurtarayım. 
Bir dəxi  yaxşı  yigidin  canın  10  alm aya” ,  -  dedi.  Q ayıtdı-dön- 
di  Dəli  D om rul,  evinə  gəldi.
“Haq  T aalaya  Dom rulun  sözi  xoş  gəlm ədi:  “Baq,  baq,  12 
m ərə  dəli  qavat  m ənim   birligim  bilm əz,  birligüm ə  şükr  qıl- 
maz.  13  M ənim   ulu  dərgahım da gəzə,  m ənlik 
e y lə y ə ? ” 
-  
D157 
dedi.  Ə zrayilə  1  buyuruq  eylədi  kim,  ya  Əzrayil,  var,  ol  dəxi 
dəli  qavatın  2  gözinə  görüngil, bənzini  sarartğıl, -  dedi;  canını 
x ırla tğ ıl,3  alğıl,  -  dedi.
Dəli  D om rul  qırq  yigid  ilən  yeyüb-içüb  4  oturarkən  naga- 
handan Əzrayil çıqa gəldi.  Ə zrayili5 nə çavuş gördi, nə qapuçı. 
Dəli Domrulu görər gözi  6 görməz oldı,  tutar əlləri  tutmaz oldı.

D158
D ü n y a -aləm 7 Dəli Domrulun gözinə qarannu oldı. Çağınb Dəli 
D o m ru l8  soylar,  görəlim,  xanım,  nə  soylar-aydar:
M ərə,  nə heybətlü qoca9san?
Q apuçılar səni  görmədi.
Ç avuşlar səni  duymadı,
10 M ənim  görər gözlərim
görm əz  oldı.
T utar m ənim  əllərim
tutmaz  11  oldı.
D itrədi  m ənim  canım
cuşə gəldi.
A ltun ayağım  12  əlim dən yerə düşdi.
A ğzım  içi  buz  kibi,
Sünüklərim   13  duz kibi  oldı.
M ərə  saqalcığı  ağca qoca,
Gözcügəzi  1  çöngə qoca.
M ərə nə  heybətlü qocasan,  degil  mana!
Q adam -bəlam  2  toqınar bu gün sana!  -  dedi.
Böylə  digəc Əzrayilin  a c ığ ı3  tutdı.  Aydır:
M ərə,  dəli  qavat!
Gözüm   çöngə  idigin  nə  bəgənm əzsən?
4  Gözü  gögçək qızların-gəlinlərin
cam n  çoğ almışam!
5  Saqalım  ağarduğın nə  bəgənm əzsən?
Ağ  saqallu,  qara  saqallu yigitlərin
6 canın  çoğ almışam!
Saqalım  ağarduğının  m ənası  budur!  -  7  dedi.
M ərə  dəli  qavat,  öginürdün,  derdin,  “al  qanatlu  8  Əzrayil 
m ənim   əlüm ə  girsə,  öldürəydim ;  yaxşı  yigidin  camn  9  onun 
əlindən  qurtaraydım ”  -  derdin.  İmdi,  m ərə  dəli,  gəldim   ki,  10 
sənin camn alam;  verərm isən, yoxsa m ənim lə cəng  11  edərm i- 
sən ?”  -  dedi.
Dəli Domrul aydır: “M ərə, al qanatlu 12 Əzrayil, sənm isən?”
-  dedi.
“Əvət, m ən əm !” -  dedi.  “Bu yaxşı  13 yigitlərin canını sənmi 
alursın?”  -  dedi.
D159 
“Əvət,  m ən  1  aluram ” ,  -   dedi.  Dəli  Domrul  aydır:  “M ərə 
qapuçılar, q a p u n ı2 qapan!” - dedi. M ərə Əzrayil, mən səni gen 
yerdə  istərdim ,  3  dar yerdə  eyü  əlüm ə  girdin,  olamı? -  dedi.  -  
M ən səni ö ld ü rə y im ,4 yaxşı yigidin canın qurtarayım !” -  dedi. 
Qara qılıcm  s ıy ırd ı,5  əlin ə  aldı.  Əzrayili  çalm ağa  həmlə  qıldı. 
Əzrayil  bir 6  gögərçin  oldı;  pəncərədən  uçdı  getdi.
A dəm ilər  əvrəni  7  D əli  Domrul  əlin  əlinə  çaldı,  qas-qas 
güldi.  Aydar:  8  “Y igitlərim ,  Əzrayilin  gözini  eylə  qorxutdum 
ki,  gen  qapuyı  9 qodı,  dar bacadan  qaçdı.  Çünki  m ənim   əlüm - 
dən  gögərçin  10  kibi  quş  oldı  uçdı,  m ərə,  m ən  anı  qormıyam 
toğana  11  aldırm ayınca?!”  -   dedi.  Durdı  atına  bindi.  Toğanın 
əlinə  12  aldı,  ardına  düşdi.  B ir-iki  gögərçin  öldürdi,  döndi  13 
D160 
evinə;  gəli yürürkən Əzrayil  atının gözinə göründi.  At  1 ürkdi. 
Dəli  Dom rulı  götürdi,  yerə  urdı.  Q ara  başı  2  bunaldı,  buiılu 
qaldı.  Ağ  köksinin  üzərin ə  Əzrayil  3  basub  qondı.  Baya  m ır- 
lardı.  Şimdi  xırlam ağa b a ş la d ı.4 Aydır:
M ərə  Əzrayil,  aman!
Tanrının  birliginə yoqdur güman!
5  M ən  səni  böylə  bilm əz  idim.
O ğurılayın  can  alduğın  6 duym az  idim.
D ügm əsi  böyük  bizim  dağlarım ız olur,
0 1 7  dağlarum ızda bağlarum ız olur,
01  bağların  qara  salq u m ları,8  üzümi  olur.
01  üzüm i  sıqırlar,  al  şərabı  olur.
9  01  şərabdan  içən  əsrük  olur.
Şərabluydım ,  duymadım,
10 nə  söylədim ,  bilmədim.
B əgligə  usanm adım ,  yigitligə  doymadım.
Canım   11  alma,  Əzrayil,  m ədəd!  -  dedi.
Əzrayil  aydır:  “M ərə  dəli  12  qavat,  mana  nə  yalvararsan, 
Allah  Taalaya yalvar.
M ənim   də  13  əlüm də  nə  var.  M ən  dəxi  bir yum uş  oğlanı- 
D161 
yam ”, -  dedi.  Dəli  1 Dom rul aydır:  “Ya pəs can verən, can alan

D162
Allah  Taala2m ıdır?”  “Bəli,  oldur!”  -   dedi.  Döndi  Ə zrayilə: 
“Ya  pəs  3  sən  nə  eyləm əkluqdasan?  Sən  aradan  çıqğıl,  m ən  
Allah  4 Taala bilə  xəbərləşim ” , -  dedi.
D əli Dom rul b u ra d a 5  soylamış, görəlim, xanım, nə so y la- 
m ış-aydır:
Y uca6lardan yucasan,
K im sə bilm əz necəsən.
Görklü Tanrı,
7  N eçə  cahillər səni  gögdə  arar,
yerdə  istər.
Sən xud  8  m öm inlər könlindəsən.
Daim  duran  cabbar Tanrı,
9 Baqi qalan  səttar Tann,
M ənim  caramı  alur olsan,
10  son  alğıl!
Ə zrayilə  alm ağa qomağıl!  -  dedi.
Allah  11  Taalaya  Dəli  Domrulun  burada  sözi  xoş  gəldi.  12 
Əzrayilə nida eylədi kim, çün dəli qavat m ənim  birligim  13 bildi, 
birligümə  şükr qıldı,  ya  Əzrayil,  Dəli  1  Domrul  can  yerinə  can 
bulsun.  Anun  canı  azad  2  olsun!  -   dedi.  Əzrayil  aydır:  “M ərə 
Dəli D o m ru l,3 Allah Taalanın əmri böylə oldı kim,  Dəli  D om - 
r u l 4 can yerinə can bulsun,  onun canı  azad olsun!” - 5 dedi.
D əli  Dom rul  aydır:  “M ən  necə  can  bulayım ?  M əgər 6  bir 
qoca  babam ,  bir  qan  anam  var;  gəl  gedəlim ,  ikisindən  7  biri 
bolay ki,  canın  verə,  alğıl,  m ənim  canumı qoğıl!” -   8 dedi.
Dəli  Domrul  sürdi,  babası  yanm a  gəldi.  9  Babasının  əlin 
öpüb  soylamış,  görəlim,  xanım,  nə  10 soylam ış-aydır:
Ağ  saqallu əziz,  izzətlü,  canım  baba!
11  Bilürm isən,  n ələr oldı?
K üfr söz  söylədim , -
H aq  Taalaya  12  xoş gəlm ədi.
G ög üzərində  al  qanatlu  Ə zrayilə
əm r  13  eylədi,  uçub gəldi.
A ğca mənim  köksüm basub  qondı.
1  Xırıldadıb  datlu canım alur oldı.
D164
B aba,  səndən  can  2 dilərəm ,  verərm isən?
Y oxsa  “oğul,  D əli  Domrul!”  3  deyü
ağlarmısan?
Babası  aydır:
O ğul,  oğul,  ay  4  oğul!
C anım   parası  oğul!
D oğduğında  doquz 5 buğra öldürdigim ,  aslan  oğul! 
D ünlügi  altun  ban  6 evimin  qəbzəsi  oğul!
Q aza b ə n z ə r qızım ın-gəlinim in  7 çiçəgi  oğul!
Q arşu yatan qara dağım  gərəksə,
S ö y lə ,8  gəlsün, -  Əzrayilin yaylası  olsun! 
S ovuq-sovuq  9 binarlarım  gərəksə,
ana  içət olsun!
T av la-tav la  10  şahbaz atlarım  gərəksə,
ana binət olsun!
Q a ta r-1 'qatar dəvələrim  gərəksə,
ana yüklət olsun.
A ğ a 12yılda ağca  qoyunım  gərəksə,
Q ara  m udbaq  altında anun  13  şüləni  olsun! 
A ltun-güm üş,  pul  gərəksə,
ana  1 xerclıq olsun!
D ünya  şirin,  can əziz,
C anım ı  qıya 2  bilm ən, bəllü bilgil!
M ən d en  eziz,  m ənden  sevgülü  anandır,
3  oğul,  anana var!  -  dedi.
Dəli Domrul babasm dan4 yüz bulmayub sürdi, anasına geldi. 
Aydır:
A n a ,5  bilürm isen,  nələr oldı?
G ög yüzindən al  q a n a tlu 6 Əzrayil
uçub  geldi,
A ğca  m enim   köksümi  basub  7 qondı,
X ırladıb  canım   alur oldı.
B abam dan  can  8  dilədim,  amm a vermedi.
S ənden  can  dilerəm ,  ana,
c a n ın 9 mana verərm isen,

D165
D166
Yoxsa “oğul,  D əli  D om rul!” -  deyü
10 ağlarmısan?
Acı dım aq ağ yüzinə  çalarmısan?
11 Qarğu kibi  qara saçın
yolarmısan,  ana? -  dedi.
A nası  12  burada  soylamış,  görəlim,  xanım ,  nə  soylamış. 
Anası  13  aydır:
Oğul,  oğul,  ay oğul!
D oquz ay dar  ’  qam ım da götürdügim  oğul!
Dolm a beşiklərdə bələdügim  2  oğul!
On ay deyəndə  dünya yüzinə  gətürdügim  oğul!
3  D olab-dolab  ağ südümi  əmzirdigim   oğul!
Ağca 4 burclu  hasarlarda tutılaydın,  oğul!
S a s ı5  dinlü  kafır əlində  tutsaq  olaydın,  oğul!
A ltun-6aqça gücinə  salubanı
səni qurtaraydım,  oğul!
Yaman 7 yerə varmışsan,  vara bilmən.
Dünya şirin,  can  əziz!
8  Canımı  qıya bilmən,  bəllü bilgil!  -  dedi.
Anası daxı c a n ın 9 vermədi.  Böylə digəc Əzrayil gəldi Dəli 
Domrulun  10 canın  almağa.  D əli  Domml  aydır:
M ərə Əzrayil,  aman!
11  Tanrının  birliginə yoqdur güman!
Əzrayil aydır: “M ərə, d ə l i12 qavat!  Dəxi nə aman dilərsən? 
Ağ saqallu baban yanına  l3vardm ,  can vermədi.
Ağ  birçəklü  anan  yanına  1  vardın,  can  vermədi.  Dəxi  kim 
versə  g ərək ?” -  dedi.  2  Dəli  Dom m l  aydır:
“Həsrətim vardır, buhşayım”, -  dedi.  Ə zray il3  aydır:  “M ərə 
dəli,  həsrətin  kim dir?”  Aydır:  “Yad  qızı  halalım   var,  4  andan 
m ənim  iki oğlancığım var, əm anətim  var, ısmarlaram  5  anlara, 
andan  sonra  m ənim   cam m   alasan” ,  -   dedi.  Sürdi,  6  halalı 
yanına gəldi.  Aydır:
B ilürm isən,  n ələr oldı?
G ög 7 yüzindən al  qanatlu Əzrayil uçub  gəldi.
1OOg^t™-
D167
A ğca m ənim   8  köksümi  basub  qondı.
D atlu m ənim   camm ı alur oldı.
9  B abam a  “v er”  dedim,  can  vermədi,
A nam a  vardım ,  can  10 vermədi,
“D ünya şirin,  can  datlu!”  dedilər:
İm di  y ü k s ə k -u yüksək qara dağlarım
sana yaylaq  olsun!
S ovuq-sovuq  12  sularım
sana  içət olsun! 
T avla-tavla  şahbaz atlarım
13  sana binət olsun!
Dünlügi  altun  ban evim
sana  1 kölgə  olsun!
Q atar-qatar dəvələrim
sana y ü k lə t2  olsun!
A ğayılda  ağca  qoyunum
sana şülən  olsun!
3  Gözün  kimi  tutarsa,
K önlün  kimi  sevərsə,
sən a n a 4 varğıl!
İki  oğlancığı  öksüz  qomağıl!  -  dedi.
Ö v rə t5 burada soylamış, görəlim, xamm, nə  soylamış, aydır:
N ə  6  dersən,  nə  soylarsan,
G öz  açub  gördügim,
Könül  verüb  7  sevdügim!
Qoç  yigidim ,  şah  yigidim,
Datlu  dam ağ verüb  8  soruşduğım,
Bir yasdıqda baş qoyub əm işdigim .
Qarşu  9 yatan  qara  dağları 
S əndən  sonra  m ən  neylərəm ?
Y aylar  10 olsam,  m ənim  gorum  olsun!
Sovuq-sovuq  sulam n  11  içər olsam,
mənim  qanım  olsun!
- S # 8 1 0 1 8 S ~

D169
A ltun-aqçan xərcləyür  12  olsam,
m ənim  kəfənim  olsun!
T avla-tavla şahbaz atun  13 binər olsam, 
m ənim  tabutum olsun!
S əndən sonra bir  1 yigidi  sevib  varsam, 
bilə yatsam,
A la yılan o lu b ,2  məni  soqsun!
Sənin  ol  m üxənnət anan-baban
3  Bir canda nə var ki,  sana  qıymamışlar?
Ərş  tanığ  o ls u n ,4 kürsi  tanığ olsun,
Y er tanığ olsun,  gög tanığ  5  olsun,
Q adir Tanrı  tam ğ olsun,
Mənim canım sənin6 canına qurban olsun, -  dedi, razı oldı.
Ə z ra y il7 xatunın canın almağa gəldi. A dəm ilər əvrəni yol- 
daşına  8  qıyamadı.  Allah  Taalaya  burada  yalvarmış,  görəlim ,  9 
necə  yalvarmış.  Aydır:
Y ucalardan yucasan,
K im sə  10 bilm əz necəsən!
Görklü  Tanrı,
Çoq cahillər səni
11 gögdə  arar,  yerdə  istər.
Sən xud m öm inlərin  könlündəl2sən.
Daim  duran  cabbar Tanrı
U lu yollar üzərinə
13  İm arətlər yapayım  sənin  içün.
A c  görsəm,  doyurayım   1  səninçün,
Y ahncaq görsəm ,  donadayım  sənin  içün!
2  Alursan,  ikimüzüii  canın  bilə  alğıl!
Qorsan,  ikimüzün 3  canın bilə qoğıl!
K ərəm i  çoq  Q adir Tanrı!  -  dedi.
H aq  4  Taalaya  D əli  Dom rulun  sözi  xoş  gəldi.  Ə zrayilə  5 
əm r  eylədi:  “Dəli  Domrulufi  atasım n-anasının  canın  6  al!  01 
iki  halala yüz qırq yıl öm r verdim ” , -  d e d i.7 Əzrayil  dəxi ba- 
basınm -anasım n  dəfı  canm   aldı.  8  Dəli  Dom rul  yüz  qırq  yıl 
dəxi  yoldaşıyla yaş  9 yaşadı.
D ədəm  Qorqut gəlübən boy boyladı, soy  10 soyladı. “Bu boy 
Dəli  Dom rulun  olsun.  M əndən  11  sonra  alb  ozanlar  söyləsün! 
Alm  açuq com ərd  ə rə n lə r  12 dinləsün!” -  dedi.
D170
Y um   verəyim ,  xanım!
Y erlü  qara dağların  13 yıqılmasun!
K ölgəlicə  qaba  ağacın  kəsilm əsün!
Q am ın  1  aqan  görklü suyun  qurımasun!
Q adir Tanrı  s ə n i 2  nam ərdə  m öhtac  etməsün!
A ğ alnunda beş  kəlm ə  dua 3  qıldıq, 
qəbul  olsun! 
Yığışdırsun,  duruşdursun,
4  G ünahınızı  adı  görklü M əhəm m ədə
bağışlasun!  Xanım ,  hey!
~ « 3 8 1 0 3 Ə S ~

5 Q ANLI  Q O CA  OĞLI  QANTURALI  BOYINI 
BƏYAN  6 EDƏR , XANIM , H EY-H EY!
O ğuz  zamanında  Qanlı  qoca,  deyərlərdi,  7  bir  gürbüz  ə r 
vardı.  Yetişmiş  bir  cılasun  oğlı  vardı.  8  Adına  Q anturalı 
derlərdi.  Qanlı qoca a y d ır:9 “Yaranlar, atam öldi, m ən qaldım . 
Y erin-yurdın  tutdım.  10  Yarınkı  gün  m ən  öləm ,  oğlum   qala. 
Bundan  yegrəgi  y o x " d u r  ki,  gözüm   görərkən,  oğul,  gəl  səni 
evərəyim !” -  dedi.  12  Oğlan aydır:  “Baba,  çün  məni  evərəyim  
dersən,  m ana  13  layiq qız necə  olur?”
D 1 7 1 
Qanturalı aydır:  “Baba, m ən yerimdən  1 durmadın ol durmış
ola!  M ən  qaraquc  atıma  binmədin  ol  2  binmiş  ola!  M ən  qanlu 
kafır elinə varmadm ol varm ış,3 m ana baş gətürmiş ola!” -  dedi.
Qanlı  qoca  aydır:  “Oğul,  4  sən  qız  istəməzmişsən,  bir  cıla- 
sun-bahadır  istərmiş5sən,  anun  arqasmda  yeyəsən-içəsən,  xoş 
keçə6sən!” Aydır:  “Bəli,  canım baba, eylə  istərəm!  Pəs varasın,
7  bir cici-bici türkman qızını alasan, nagahandan tayınam ,8 ü zə- 
rinə düşəm , qamı yırtıla?” -  dedi.  Qanlı qoca 9 aydır:  “Oğul, qız 
görm ək səndən, m al-rizq verm ək  10 bəndən!” -  dedi.
B öylə  digəc  ərən lər  əvrəni  Qanturalı  11  yerindən  durdı. 
Qırq  yigidin  yanma  aldı.  İç  Oğuzı  12  gördi,  qız  bulımadı,  q a- 
yıtdı  gerü  döndi.  E vlərinə  13  gəldi.  Babası  aydır:
D172 
“Oğul,  qız  buldunm ı?”  Qanturalı  1  aydır:  “Yıqılsun  Oğuz
elləri, m ana yararu qız bulımadum, baba”, - 2 dedi.  Babası  ay- 
dır:  “Hey,  oğul!  Qız  diləyü  varan  böylə  3  varm az” .  Qanturalı 
aydır:  “Y a necə  varar,  baba?”  -  dedi.
4 
Qanlı qoca aydır:  “Oğul, sabah varub, öylən 5 gəlm ək ol- 
maz.  Ö ylən varub  axşam  gəlm ək  olmaz.  6 Oğul,  sən m ala be- 
cid ol  yığ,  mən  sana qız  a r a y ı7  gedəyim !”  -  dedi.
Qanlı qoca sevini-qıvanı u r ı 8 durdı. Ağ saqallu pir-qocalar 
yanına b ıra q d ı.9 İç  Oğuza girdi.  Qız bulımadı.  Dolandı.  10  Daş 
Oğuza  girdi,  bulımadı.  Dolandı,  Trabuzana  11  gəldi.  M əgər 
Trabuzan  teküriniii  bir əzim -görklü  12  m əhbub  qızı  vardı.  Sa- 
ğına-soluna iki qoşa  13 yay çəkərdi. Atduğı ox yerə düş-m əzdi. 
D173 
01  1  qızın  üç  canvər qahnhğı-qaftanhğı  vardı.  “H ər kim   2
ol üç canvəri basa-yensə, öldürsə,  q ız ım ı3  ana verirəm ”  deyü
vədə  eyləm işdi.  Basamasa,  başın  4  kəsərdi.  Böyləliklə,  otuz 
iki  kafır bəginün  5  oğlunun  başı  bürc  bədənində  kəsilüb  asıl- 
mış idi.  6 Ol  üç canvərin  biri qağan aslandı, biri qara 7 buğaydı, 
biri  dəxi  qara buğra  idi.  Buların  hər b iris i8 bir əjdərhaydı.  Bu 
otuz  iki  baş  kim   bürcdə  asılmış  9  idi,  qağan  aslanla  qara  buğ- 
ranın  yüzin  görm əm işlərdi,  10  ancaq  buğa  buynuzında  həlak 
olmuşlardı.
Qanlı  qoca  u bu  başları  və  bu  canvərləri  gördi,  başında 
olan  12  bit  ayağına  dərildi.  Aydır:  “Varayım ,  oğluma  doğrı  13 
D 174 
x əbər verəyim , hünəri varsa, gəlsün alsun, yoxsa  1 evdəki  qıza 
razı  olsun” ,  -  dedi.
At  ayağı  2  külük,  ozan dili  çevik  olur.  Qanlı  qoca  gedərək 
3  gəldi,  O ğuza  çıqdı.  Qanturalıya  x əb ə r oldı.  4  “Baban  g əld i” 
dedilər.  Q ırq  yigidlə  babasına qarşu  5  vardı.  Əlin  öpdi.  Aydır: 
“ Canım  baba,  mana  yarar  6  qız  buldunm ı?”  Aydır:  “Buldum, 
oğul, hünərin  var isə” , -  7 dedi.  Q anturah  aydır:  “A ltun-aqça- 
mı  istər? 8 Q atır-b əsərək m i  istər?”  Babası aydır:  “Oğul, hünər 
gərək,  h ü n ər!”  -   9  dedi.  Qanturah  aydır:  “Baba,  yelisi  qara 
Qazılıq atum a  10 əy ər salayım, qanlu kafır elinə  aqın çapayım. 
Baş  11  kəsim ,  qan dökim .  Kafırə  qan qusdurayım.  Q u l-I2qara- 
vaş gətürəyim ,  hünər göstərəyim ” .
Qanlu  qoca  aydır:  13  “Hay,  canım   oğul!  H ünər dedigim  ol 
D175 
degil;  ol  qız  1  içün  üç  canvər saqlamışlar.  H ər  kim  ol  üç  can- 
v ə r i 2 basa, ol qızı  ana verirlər; basub ö ld ü rm ə sə ,3 anun başını 
kəsirlər,  bürcə  asarlar” .
Qanturalı  4 aydır:  “Baba,  bu  sözi  sən  mana dim əm ək gərək 
idin.  Çünki  5  dedin,  əlbətdə  varsam  gərək.  Başıma qaxınc,  yü- 
züm ə  toxınc  6  olmasun.  Qadun  ana,  bəg  baba,  əsən  qalun!”  -  
dedi.  Q a n lı7 qoca aydır:  “Gördünmi  mən  mana netdim? Oğlana 
qorxunc  x əbərlər 8 verəyim, ola kim  getməyə,  dö n ə”, -  dedi.
Qanh qoca bu arada 9 soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış, 
aydır:
Oğul,  sən  10 varacaq  yerün
D olam ac-dolam ac  yolları  olur.
A tlu  11  batub  çıqam az
anun  balçığı  olur.

D176
A la yılan  sökəm əz
12 anun ormanı olur.
G öglə pəhlu uran
anun  qalası  13  olur.
Göz qaquban könül  alan
anun  görklüsi  olur.
1  “Hay!”  dem ədin baş götürən 
cəlladı  olur.
Yağrınmda  2 qalqan oynar 
yiyəsi  olur.
Yavuz  yerlərə  yeltəndin,
qayıda  3  döngil!
A ğ saqallu babanı,
Qarıcıq olmuş  ananı bozlatmağıl!  - 4  dedi.
Qanturalı  qaqıdı,  aydır:
N ə  söylərsən,  nə  5  aydarsan,  canım baba?
Bu  qədər işdən  qorxan yigitmi  olur?
6  Alp ərə  qorxu  verm ək eyib  olur.
D olam ac yollarını
7  Qadir qorsa,  dünlə yortam.
A tlu batub  anun  balçığına
8  qum lar döşəyim.
A la yılan  sökəm əz ormanmı
çaqmaq  çaqub  9 oda  uram.
G öglə pəhlu uran  qalaların
Q adir qorsa,  10 yapam -yıqam .
Göz qaçuban  könül  alan  görklüsinin 
boynın  11  öpəm.
Yağrınında qalqan  oynar babasının
Q adir qorsa,  12  başın kəsəyim !
Ya  varmıyam?  Ya gələm ,  ya gəlm əyəm ,
Y a qara buğramn
13 köksi  altında qalam!
V ə  ya buğanın  buynuzında  ilişəm.
1  Ya qağan  aslanıii  qaynağında didiləm .
Y a  varam,  ya varmayam,
D178
D 179
2  Ya  gələm ,  ya  gəlm əyəm !..
Y enə  görüncə  bəg baba,  xatun  ana,
osən  qalun!  -  3  dedi.
G ördilər  ki,  nam us  içün  yenilm əz,  ayıtdılar:  “Oğul,  4 
uğuruii  açıq  olsun!  S ağ -ə sən  varub  g ələsə n !”  -  5  dedilər.
A tasım n-anasım n  əllərin  öpdi.  Qırq  6  yigidin  yanma  b ı- 
raqdı. Yedi gün yedi gecə yortdılar.7 Kafırin sərhədinə irdilər. 
Çadır dikdilər.  Y ügrək  atın  8 yügürdüb  Q anturalı  gürzin  gögə 
atar,  enüb  yerə  9 düşm ədin qarvar-tutar.
H ey  qırq  eşim ,  qırq yoldaşım!
Y ügrək  10  olsa,  yarışsam.
G üclü  olsa,  gürəşsəm .
H aq  Taala  11  inayət eyləsə,
Ü ç canvəri  öldürsəm .
G ö z əllə r  12  sərvəri  Sarı  donlı  Selcan  xatunı  alsam.
13 A tam -an am   evinə  dönsəm.
H ey  qırq eşim ,  qırq yoldaşım!
1  Qırqınuza qurban olsun mənim başım! -  deyü söylərdi.
2  Bunlar bu  sözdə  ikən m əgor,  xanım,  təkürə  xəbər vardı.
3  “Oğuzdan  Q anturalı  derlər,  bir  yigit  var  imiş,  qızın  4  diləyü 
gəli  yürür” ,  -   dedilər.  K afırlər yedi  ağac  yer qarşu  5  gəldilər. 
“Niyə gəldinüz, yigit, yenil” , -  dedilər.  “V erişm əgə-ahşm ağa
6 gəldik” , -  dedilər.  İzzət-hörm ət cylədilər.  Aq  çadır dikdilər,
7  ala  qalı  döşədilər,  ağca  qoyun  qırdılar,  yedi  yıllıq  8  al  şərab 
içürdilər.  A luban  bunları  təkürə  gətürdilər.  9  Təkür taxt  üzə- 
rində oturmışdı.  Yüz kafır için  10 geyinmişdi.  Yedi  qat meydanı 
dolandı  gəldi.
11 
M əg ər  qız  m eydanda  bir  köşk  yapdırm ış  idi.  Cəm i  12 
yanında  olan  qızlar  al  geym işlərdi,  kəndü  saru  13  geymiş  idi. 
Yuqarıdan  tam aşa edərdi.
Qanturalı  1 gəldi, qara şayqalu təkürə salam  verdi.  T ə k ü r 2 
“əleyk”  aldı.  Ala qah  döşədilər,  oturdı.  Təkür  3  aydır:  “Yigit, 
nə  yerdən  gəlürsin?”  Qanturah  yerindən  4  durı  gəldi.  A pul- 
apul  yürüdi,  ağ  alnını  a ç d ı.5 Ağ biləklərini  sığadı,  ayıtdı  kim:

Qarşu yatan  qara  d a ğ ın ı6  aşmağa  gəlm işəm !
Aqmdılı  suyını  keçm əgə  gəlmişəm!
D a r 7  ətü n ə’ ,  geii  qoltuğına  sığınu gəlm işəm !
Tanrı buyuruğıyla,  Peyğəm bər 8  qövliylə 
Qızunı alm ağa gəlm işəm !  -  dedi.
T əkür aydır:  9 “Bu yigidin sözi yügrək,  ə g ə r əlində  hünəri 
var isə” , 10 dedi. Təkür aydır: “Bu yigidi anadan doğma soyun!” 
"Soydılar.  Qanturah  altunlu  incə  kətan  bezin  12belinə  sardı. 
Qanturahyı  alub  m eydana gətürdilər.
D180 
13  Qanturalı  camal  və  kamal  iyəsi  yigit  idi.  Oğuzda  1  dört
yigit  niqabla gəzərdi.  Biri  Qanturah,  biri  2  Q araçəkür  və  oğlı 
Qırqqınuq  və Boz  ayğırlu Beyrək.  3  Qanturah  niqabın  sərpdi. 
Qız köşkdən baqardı.  4 D araqhğı boşaldı,  kedisi  mavladı.  A v - 
sal olm ış 5 dana kibi ağzının suyı aqdı. Yamndağı q ız la ra 6 ay - 
dır:  “H aq  Taala  atamın  könlinə  rəhm ət  eyləsə,  kəbin  7  kəsüb 
məni  ol  yigidə versə.  Bunun  kibi  yigit h e y f 8 ola  ki,  can v ərlər 
əlində həlak ola!  -  dedi.
Bu  m əhəldə  9  dəm ür  zəncirlə  buğayı  gətürdilər.  B uğa 
dizin çökdi,  10 buynuzıyla bir m ərm ər daşı yoğurdı,  penir kibi 
ditdi.  11  K afirlər  aydır:  “ Şimdi  yigidi  atar-yıqar,  sərər-pırtar.
12  Yıqılsun  Oğuz elləri!  Qırq yigit bir bəg oğlıyla  13 bir qızdan 
ötri  ölm ək nolur”,  -  dedilər.
D181 
Bunı  eşidicək  1 qırq yigit ağlaşdılar.  Qanturalı  sağm a b aq - 
dı,  qırq 2 yigidin  ağlar gördi.  Solına baqdı,  eylə gördi.  A ydır:  3 
“ Hey,  qırq  eşüm,  qırq  yoldaşım,  niyə  ağlarsız?  Quruluça  q o - 
puzum  4 gətürün, ögün m əni!” -  dedi.  Burada qırq y ig it5 Q an - 
turalıyı  ögmişlər.  Görəlim ,  xanım,  necə  ögm işlər.  Aydır:
6 Sultanım Q anturah, qalqubanı yerindən durm adınm ı?
Y e lis i7  qara  Qazılıq  atu  binm ədinmi
A rqu mili  Ala dağı  avlayuban-8quşlayuban?
Babanın  ağ-ban  eşigində
qaravaşlar inək  9 sağar görm ədinm i?
“Buğa,  buğa!”  dedikləri
qara  inək  buzağısı  10 degilmidir?