O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya

og`zaki nutq; 

yozma nutq.
Og`zaki nutqning o`zi 2 turga bo`linadi: 
muloqot 
kommunikativ
 
interaktiv 
perseptiv
 

---

113 
1)  og`zaki nutqning eng sodda turi - dialog, ya‟ni allaqanday masalalarni 
birgalikda muhokama qilayotgan va hal etilayotgan hamsuxbatlar tomonidan olib 
boriladigan suxbat hisoblanadi. 
2) og`zaki nutqning ikkinchi bir turi - monolog nutq bo`lib, uni bitta kishi 
boshqasiga yoki uni tinglayotgan ko`plab kishilarga qarata gapiradi: bunga 
o`qituvchining hikoyasi, o`quvchining javobi, doklad va shu kabilar kiradi.
Nutqning psixologik xarakteristikasi 
NUTQNING 
XUSUSIYATLARI 
IFODALILIGI 
TA‟SIRCHANLIGI 
TUSHUNARLILIGI 
MAZMUNIYLIGI
PAND-NASIHAT 
O‟GIT 
ILTIMOS 
BUYRUQ 
KO‟RSATMA
MASLAHAT
NUTQNING
FUNKSIYALARI 
IFODALASH 
TA‟SIR 
KO‟RSATISH
XABAR BERISH
BELGILASH 
NUTQ TURLARI
OG‟ZAKI 
YOZMA 
ICHKI 
MONOLOGIK 
DIALOGIK 

---

114 
Muloqot jarayonida odamlar bir-birlarini idrok qilish mexanizmlarini aniqlash 
borasida qator psixologik qonuniyatlar kuzatilgan. Bunday mexanizmlarga 
identifikatsiya, refleksiya va stereotipizatsiyalar kiradi.
2-shakl 
 
 
Identifikatsiya
Reflektsiya
Stereotipizatsiya 
Identifikatsiya - shunday psixologik hodisaki, bunda suxbatdoshlar bir-birlarini 
to`g`riroq idrok qilish uchun o`zlarini bir-birlarining o`rniga qo`yib qo`yishga harakat 
qiladilar. Ya‟ni, o`zidagi bilimlar, tasavvurlar, hislatlar orqali boshqa birovni 
tushunishga harakat qilish, o`zini birov bilan solishtirish (ongli yoki ongsiz) 
identifikatsiyadir. Masalan, birinchi marta dars o`tayotgan pedagogning ichki holatini 
uning xamkasbi yaxshi tushunishi mumkin.
Refleksiya - muloqot jarayonida suxbatdoshning pozitsiyasidan turib, o`zini 
tasavvur qilishdir, ya‟ni refleksiya, boshqa odamning idrokiga taalluqli bo`lib, o`ziga 
birovning ko`zi bilan qarashga intilishdir.