Αzbekiston respublikasi oliy va î‘rta maxsus ta’lim vazirligi q
2 Pb, Mg 3 Bi 2 , MgSi, MgS, Fe 3 С, NbCl, CaCl 2 , CuZn, CuZn, CuZn 8 , CuZn 3 kabi birikmalar shular
jumlasiga kiradi.
2.2. Muvozanat holatidagi fazalar Toza
metallarning
kristallanishida
tashki
omillarning
о‟zgarishi natijasida
muvozanatning buzilishi va sistema fazalarining о‟zgarishi ma„lum.
Suyuq yeki qattiq qotishmaning boshqa qismlaridan chegara sirtlari bilan ajralgan,
hamda kimeviy tarkibi yoki tuzilishi bilan farq qiladigan qismi faza deyiladi. Murakkab
sistemalar bir necha fazadan iborat bо‟lib, bir-biridan chegara sirtlari bilan ajralib turadi.
Qotishmalar tarkibidagi sof metallar, suyuq yoki qattiq eritmalar, kimeviy birikmalar fazalardir.
Muvozanat holatidagi fazalar yig‟indisi sistema (qotishma) dir. Sistemaning tarkibiy qismlari
komponentlar deyiladi. Sof metallar yoki barqaror kimeviy birikmalar sistemaning
komponentlaridir. Sistema fazalarining soniga va xiliga xalal yetkazmay о‟zgartirilishi mumkin
bо‟lgan tashqi va ichki omillar soni (xarorat, bosim va kontsentratsiya) tegishli sistemaning
erkinlik darajalari soni deyiladi.
Geterogen sistemalar qonuniyatlari 1873-1878 yillarda D.V.Gibbs tomonidan aniqlandi
va sistemadagi umumiy muvozanatning fazalar qoidasiga buyso‟nganligini quyidagicha
ifodaladi:
С = К + n – Ф; (1) bunda: C–erkinlik darajalari soni, K–sistemani tashkil etgan komponentlar soni, Ф-
sistemaning muvozanatning о‟zgaruvchi omillari bо‟lib, bular о‟zaro bog‟liq emas.
Agar metall sistemalarni tekshirishda bosim о‟zgarmas deb olinsa, u holda
sistemaning erkinlik darajalari soni quyidagicha aniqlanadi:
