О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

 
Ishlab chiqarish usullariga kо‟ra pо‟latlar marten, kislorod-konvertor, bessemer, tomas 
va elektr pо‟latlariga bо‟linadi. 
 
Qaytarilganlik darajasiga kо‟ra pо‟latlar turg‟un, qaynamaydigan (spokoyniye),
qaynaydigan (kipyashiye) va oraliq (poluspokoyniye) pо‟latlariga bо‟linadi. 
 
Kimyoviy tarkibiga kо‟ra kam uglerodli (0,3 % gacha), о‟rtacha uglerodli (0,4...0,6 % C) 
va kо‟p uglerodli (0,6 % dan ko‟p С ) turlariga bо‟linadi. 
 
Ishlatilish sohasiga kо‟ra konstruksion va asbobsozlik pо‟latlariga bо‟linadi. 
Konstruksion pо‟latlar о‟z navbatida qurilish (0,3 % gacha С) va mashinasozlik (0,5 % gacha 
С) pо‟latlari deb turlanadi. Asbobsozlik pо‟latlari tarkibida 0,6 % dan kо‟proq miqdorda 
uglerod bо‟lib, ular kesish va о‟lchov asboblari, hamda shtamplar tayyorlash uchun ishlatiladi. 
- Sifatiga kо‟ra uglerodli pо‟latlar quyidagicha turlanadi: 
- Oddiy sifatli (S ≤ 0,06 % ; Р ≤ 0,04 % ) ; 
- Sifatli ( S ≤ 0,04 % ; Р ≤ 0,04 %) ; 
- Yuqori sifatli (S ≤ 0,03 % ; Р ≤ 0,03 %).
 
Yumshatilgan holatdagi strukturasiga qarab uglerodli pо‟latlar evtektoidgacha bо‟lgan 
(ferrit + perlit), evtektoid pо‟lati (perlit) va evtektoiddan keyingi (perlit + sementit) pо‟latlar 
turlariga bо‟linadi (19.1- rasm). 

---

 
12- rasm. Uglerodli pо‟latlarning mikrostrukturalari 
 
 
 
Oddiy sifatli uglerodli pо‟latlardan issiq holatda prokatlash yо‟li bilan turli prokatlar 
(balkalar, 
chiviq, 
shveller, 
burchakliklar, 
trubalar, 
listlar), 
pokovkalar, 
qurilish 
konstruktsiyalari, armatura va mashinalarning yengil sharoitda ishlaydigan detallari 
tayyorlanadi. 
Bu pо‟latlar ishlatilish sohasiga kо‟ra va kafolatlanadigan xossalariga qarab uchta 
guruhga bо‟linadi: 
A - mexanik xossalari kafolatlanadi; 
Б - kimyoviy tarkibi kafolatlanadi; 
В - mexanik xossalari va kimyoviy tarkibi kafolatlanadi. 
Bu guruhlarga quyidagi markali pо‟latlar kiradi: