Avropa İttifaqının Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə
Yüklə 393,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəlakət siqnallarının beynəlxalq kod cədvəli aşağıdakı kimi qəbul edilir: II
- Meşədə aclığı necə dəf etmək olar
- Meşədə bitən bəzi bitkilərin zəhərli meyvələri insan üçün təhlükəlidir
- İçməli suyu haradan əldə etməli
|
Meşədə yolu azdıqda nə etməli? M eşəyə səyahət zamanı xəritə, kompas, GPS naviqatordan istifadə etmək olar. Xəritə və kompasdan istifadə qaydalarını bilməklə ərazidə istiqaməti düzgün seçə bilərsiniz. Ətraf mühitdə müəyyən əlamətləri yadda saxlamaq lazımdır. Getdiyiniz yol boyu quru budaqlar, rəngli 17 kağızlarla və ya lentlərlə işarə qoymaq olar. Bəzən insanlar şəraitin oxşarlığına diqqət yetirməyərək səhvə yol verir və çevrə üzrə hərəkət edib başlanğıc əraziyə qayıdırlar. Yadda saxlamaq lazımdır ki, addımlayan zaman insanın sol ayağının addımının uzunluğu sağ ayaqdan artıq olur. Buna görə də hiss olunmadan dairəvi olaraq hərəkət edir. Meşəyə səfər zamanı marşrutdan kənara çıxmaq olmaz. Bəzən meşə sakinlərinin, o cümlədən kəpənəklərin, dələ və quşların ardınca düşüb, onları izləyənlər özləri də hiss etmədən cığırdan kənara çıxıb səmti itirirlər. Gəzinti zamanı, göbələk və giləmeyvə toplayarkən tez-tez ətrafa nəzər yetirib, harada olduğunuzu yadda saxlamağa çalışın. Meşəyə tək-tənha getmək olmaz. Səfərə mütləq müəllimlərlə və valideynlərlə birlikdə çıxmaq lazımdır. Gəzinti zamanı dəstədən aralanmaq və təklikdə qalmaq olmaz. Hər hansı maraqlı bir obyektlə rastlaşdıqda yoldaşlarınıza məlumat verib, ayaq saxlayaraq birlikdə müşahidə etmək olar. Belə olduqda yoldaşlarınızdan ayrı düşmək ehtimalı azalır. Əgər dəstədən geri qalıb istiqamətin düzgün olmasına əmin deyilsinizsə, uca bir ağaca çıxıb ətrafı nəzərdən keçirin. Ağaca çıxarkən ehtiyatlı olun. Yalnız möhkəm və yoğun budaqlardan tutub yuxarı qalxa bilərsiniz. Quru budaqlar qəfildən qırıldıqda yerə düşüb xəsarət almamaq üçün hər addımı yoxlayaraq irəliləmək lazımdır. Sadəcə oyun və əylənmək xatirinə ağaclara çıxmaq təhlükəlidir. Həm də artıq səs-küy meşə heyvanlarını narahat edir. Meşədə tənha qalmaq o qədər də ürəkaçan hal deyil. Qorxu və narahatlıq hissini dəf etmək asan olmadığına görə ehtiyatlı olmaq lazımdır. Ən çox da qaranlıq düşərkən dəhşətli vahimənin öhdəsindən gəlmək tələb olunur. Təlaş edərək qaçmaqla meşənin daha da dərinliyinə gedib, soyuqlamaq və ya yıxılıb yaralanmaq ehtimalı artır. Ətrafınızda tanış olmayan yerləri görürsünüzsə, ilk növbədə təlaş etməyin. Sakit halda bir yerdə durmaq lazımdır. Yolu axtarıb tapmaq məqsədilə o tərəf bu tərəfə qaçmaqla yalnız özünüzü yorub əldən sala bilərsiniz. Bir qədər sakitləşmək üçün üst geyimi soyunub yenidən geyinmək olar. Bu hərəkətlə sakitləşib vəziyyətdən çıxmaq yollarını aramaq olar. Əgər yoldaşlarınızdan ayrı düşmüsünüzsə və telefon əlaqəsi yaratmaq mümkündürsə, mobil telefon vasitəsilə Fövqəladə Hallar Nazirliyinin qaynar xəttinə - 112 nömrəsinə məlumat verin. Sonra sakit duraraq ətrafı dinləməyə çalışın. Sizi axtaran insanların, avtomobillərin və itlərin səsini eşitdikdə səs gələn tərəfə getməyə çalışın. İtin hürməsini təxminən 2-3 km məsafədən, işləyən traktorun səsini 3-4 km məsafədən, qatarın səsini isə 10 km məsafədən eşitmək mümkündür. Yolu azıb tənha qaldıqda ilk növbədə ucadan qısa fasilələrlə valideynlərinizi və yoldaşlarınızı köməyə səsləməyə çalışın. Lakin sıx meşəlikdə ucadan qışqırdıqda belə səs yaxşı eşidilmir və uzun müddət köməyə çağırdıqda səs telləri zədələnə bilər. Axtarışa çıxanlar səsi eşitməyə bilər. Buna görə də ağacların gövdəsinə çubuqla vurmaqla köməyə səsləmək olar. Meşədə yolu azdıqda vəziyyətdən digər çıxış yolu tapmaq üçün çay kənarına çıxmaq və sahil boyu suyun axını istiqamətində hərəkət etmək lazımdır. Yaşayış məntəqələri çox zaman çayların sahillərində salındığına görə axın istiqamətində gedərək yaşayış məntəqələrinə çatmaq olar. Getdiyiniz yolun kənarında kiçik çay daşlarını təpəcik formasında bir-birinin üzərinə toplayıb işarə qoya bilərsiniz.
18 Meşənin içərisində rast gəldiyiniz çayları keçməyə cəhd göstərməyin. Belə halda islanmış paltarlarda soyuqlamaq ehtimalı artır. Həm də çay daşları sürüşkən olduğuna görə xəsarət almaq mümkündür. Kiçik gölməçələrə ayaqyalın girmək təhlükəlidir. Çünki, su axmazlarda, bataqlıqlaşmış sahələrdə zəlilər və digər qansoran həşəratlar çox olur. Su hövzələrinin yaxınlığında saysız-hesabsız ağcaqanadlar insanlara hücum edirlər. Qaranlıq düşdükdə meşədə hərəkət etmək çox təhlükəlidir. Bələd olmadığınız yolda çala-çuxura düşmək, sürüşüb yıxılmaq ehtimalı artır. Uşaqlar gün ərzində daha çox fiziki hərəkətdə olduğuna görə qaranlıq düşdükdə daha tez yorulub yuxulamaq istəyirlər. Əgər gəldiyiniz istiqaməti təyin edə bilmirsinizsə, yaxşısı budur ki, həmin yerdən 100-200 m aralıda su mənbəyi və sığınacaq üçün yer axtarın. Bu zaman sığınacaq yeri düzgün seçilməlidir və gecələmək üçün təhlükəsizlik təmin olunmalıdır. Bir çox vəhşi heyvanlar gecələr ova çıxdığına görə tonqal qalamaqla onları uzaqlaşdırmaq olar. 19 Yaxınlıqdakı ağacı sığınacaq kimi seçmək olar. Əgər hava şəraiti əlverişli deyilsə, yıxılmış ağacın gövdəsinin altında və ya sıx yarpaqlı ağacın budaqları altında daldalanmaq olar. Əlbəttə, yaxşı olar ki, bu ağac meşə talasının yaxınlığında və ya meşənin kənarında olsun. Belə olduqda azmış insanı aşkar etmək nisbətən asanlaşır. Sığınacaq yerində uzaqdan diqqəti cəlb biləcək əlvan rəngli parça və ya digər əşyaları uca dirəkdən asmaq olar. Sığınacaq tapdığınız ağac sizi həm də rütubətdən və küləkdən qoruya bilər. Ağacların sıx budaqları qatında torpağın üzərinə quru budaqları və yarpaqları, quru otu döşəyib oturmaq olar. Süni “döşəmənin” qalınlığı 15 sm olmalıdır ki, torpaqdan soyuq keçməsin. Vəhşi heyvanlardan qorunmaq üçün ağaca çıxmaq olar. Ağacın budaqlarından müxtəlif alabəzək əşyaları asmaqla axtarışa çıxanların diqqətini cəlb etmək olar. Yay aylarında yaxşı olar ki, yaşıl, qəhvəyi və tünd rəngli geyimdən istifadə olunmasın, çünki yaşıllığın arasından bu rəngləri seçmək mümkün olmur. Əksinə al-əlvan rəngli geyim uzaqdan diqqəti cəlb edir. Meşədə soyuq, rütubətli yerdə və yaxud daşın üzərində oturmaq olmaz. Bu zaman bədənin istiliyi itirilə bilər. Bu məqsədlə mamır və quru budaqları bir yerə toplayıb müvəqqəti “oturacaq” hazırlamaq mümkündür. Meşədə soyuqdan qorunmaq üçün müvəqqəti sığınacaq – “koma” hazırlamaq olar. Komanın divarları ağac və kol budaqlarından hörülür. Komanın yerliyinə mamır, şibyə, quru yarpaqları döşəmək olar. Komanın divarlarını təşkil edən budaqların arasına mamır və şibyə hörməklə soyuq havanın qarşısını almaq olar. Bəzi hallarda meşədə tək qalan uşaqlar qorxudan gizləndiyi yerdən çıxmağa cürət etmir. Adətən yolu azdığına və böyüklərdən uzaqlaşdığına görə cəzalanacağından qorxan uşaqlar səssiz durub gözləməyə üstünlük verirlər. Bəzən də uşaqlar meşədə rast gəldikləri yad insanlardan qorxub meşənin dərinliyində gizlənməyə çalışırlar. Uşaqlar əmin olmalıdırlar ki, onları axtarırlar və mütləq tapacaqlar. Yolu azdıqda uzaqdan diqqəti cəlb etmək üçün yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət etməklə meşənin kənarında açıq sahədə quru budaqlardan tonqal qalamaq olar. Axtarış qrupu açıq yerdə yanan tonqalı uzaqdan aşkar edə bilər. Lakin yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına uyğun olaraq tonqalın yerini əvvəlcədən hazırlamaq lazımdır. Hər şeydən əvvəl tonqalı təhlükəsiz yerdə, yəni bitkilərin yaxınlığında deyil, açıq talada qalamaq olar. Bu məqsədlə sahədə torpağın üst qatı 1-2 m məsafədə quru otlardan, tör-töküntüdən, quru budaqlardan təmizlənməlidir və tonqalın ətrafında xəndək qazılır. Yaxşı olar ki, tonqal su hövzəsinin yaxınlığında açıq yerdə yandırılsın. Belə olduqda yanğın təhlükəsinin qarşısı tez bir zamanda alına bilər. Yadda saxlamaq lazımdır ki, isti, quru və küləkli hava şəraitində tonqal qalamaq təhlükəlidir. Ağacların altında tonqal qalamaq olmaz. Ağacların yaxınlığında yandırılan tonqal bitkilərin məhv olmasına səbəb olur. Ehtiyatsızlıq nəticəsində ocaqdan sıçrayan kiçik bir qlğılcım sürətlə quru otların və tör-töküntünün üzəri ilə yayılaraq dəhşətli yanğına səbəb ola bilər. İsti, qızmar yay aylarında 20 tonqal qalamaq çox təhlükəlidir. Təhlükəli vəziyyətin qarşısını almaq üçün odla ehtiyatlı olmalı və təhlükəsizliyə riayət olunmalıdır. Gərəksiz yerə ocaq qalamaq fikrindən daşınmaqla həm öz həyatınızı, həm də meşənin canlı aləmini qorumuş olursunuz. Təsadüfən meşədə yanğın hadisəsi ilə üzləşdikdə dərhal küləyin əksi istiqamətində həmin yeri tərk etmək lazımdır. Bu zaman yanğının yayılma istiqamətinə perpendikulyar olaraq hərəkət etmək, üzü və əlləri yaş dəsmalla örtmək tələb olunur. Əgər başqa çıxış yolu yoxdursa, su hövzələrinin yaxınlığında sığınacaq tapıb gözləmək olar. Geyimi su ilə isladıb yanğından qorunmaq lazımdır. Nə qədər çətin vəziyyətdə olsanız belə ağac və kolların budaqlarını qırmaq, quş yuvalarını dağıtmaq, hörümçəyi məhv etmək olmaz. Ağacların koğuşunda rast gəldiyiniz yuvalara əl salmaq olmaz. Yuvada yaşayan heyvanları hürküdüb qaçıra bilərsiniz. Qorxu hissinə qalib gəlmək üçün uşaqlar fəlakət vaxtı siqnal vermək üsullarını öyrənməlidirlər. Əgər siz meşə cığırının yaxınlığındasınızsa, yolun kənarında iri quru budaqları, iri daşları müxtəlif formada bir-birinin üzərinə qoyub xaç, dördbucaq, ulduz formasında üst-üstə toplaya bilərsiniz. Cığırın üzərində çubuqla köndələninə zolaqlar çəkmək olar. Bu işarələr axtarışa çıxanlar tərəfindən aşkar edilə bilər. Açıq meşə talasında və ya çəmənlikdə iri daşların və ya budaqların köməyi ilə SOS işarəsini və ya digər böyük ölçülü işarələri quraşdırmaqla helikopterlə axtarışa çıxanların diqqətini cəlb etmək mümkündür. Əsas odur ki, bu işarələr uzaqdan görünsün. Siqnal nə qədər iri həcmlidirsə, onun görünməsi ehtimalı da artır. Qışda qarı müvafiq formada bir yerə toplamaqla və ya tonqaldan qalan kül vasitəsilə siqnal işarələrini təsvir etmək mümkündür. Gündüz açıq rəngli parça, dəsmal, gecə vaxtı isə alovlu məşəl də köməyə gələ bilər: uçan helikopterin (təyyarənin) səsini eşitdikdə, dəsmaları və ya məşəli yuxarıya qaldırıb yelləmək lazımdır. Axtarış helikopterini gördükdə dərhal əlləri yuxarı qaldırıb yelləmək və qaçmaq lazımdır. Belə olduqda hərəkət edən obyekti səmadan görmək nisbətən asanlaşır.
Ümumiyətlə, çətinliyə düşməyiniz haqqında NECƏ xəbərdar etməyiniz əsas şərt deyil, əsas odur ki, SİZİ GÖRSÜNLƏR VƏ YA EŞİTSİNLƏR.
21 Meşədə aclığı necə dəf etmək olar? B əs ərzaq ehtiyatı qurtarıbsa nə etməli? Meşədə təbii qida mənbələri çoxdur. Ətrafdakı ağac və kolların yeməli giləmeyvələri və meyvələri aclığı dəf etməyə kömək edə bilər. Bir çox bitki növləri vardır ki, onların şirəli gövdəsi və ya kökləri qida kimi istifadə oluna bilər. Bəzi ağacların gövdəsinin qabığı da ekstremal vəziyyətdə qidalanma üçün istifadə oluna bilər. Məsələn, at pıtrağının kökləri B vitamini ilə zəngin olub, qida keyfiyyətinə və dadına görə kartofu xatırladır. Zəncirotunun çiçəklərindən bəzi ölkələrdə şirələr, salat və şorabalar hazırlanır. Söyüd və qovaq ağaclarının qabığı qida üçün yararlıdır. Bir çox meşə bitkilərinin müxtəlif orqanları: meyvəsi, kökləri, cavan zoğları, soğanaqları, gövdəsi, yarpaqları, çiçəkləri və hətta tumurcuqları qida üçün istifadə oluna bilər. Belə bitkilərdən biri gicitkəndir. Gicitkənin (Urtica L.) cavan zoğlarından salatlar və şorabalar hazırlanır. Qədim dövrlərdə Yaponiyada gicitkənin zoğlarından cəngavər geyimləri hazırlayırdılar. Bitkinin ağaclaşmış gövdəsindən qalxan kimi istifadə edir, mumla işlənmiş liflərindən yay üçün sim hazırlayırdılar. Gicitkən yarpağına bükülmüş balıq uzun müddət xarab olmur.
miqdarda C, B1, K vitaminləri, efir yağları, üzvü turşular və mineral maddələr (kalsium, fosfor, dəmir, maqnezium) vardır. Müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində, o cümlədən avitaminoz, sinqa, qan azlığında tətbiq olunur. Ağrıkəsici, yarasağaldıcı, iltihab əleyhinə təsirə malikdir. Zəncirotu (Taraxacum officinale) müxtəlif salatların, şorabaların hazırlanmasında istifadə olunur. Odda qovrulmuş kökləri kofeini əvəz edir. Zəncirotunun yarpaqları bir qədər acı tam verir. Buna görə də istifadə etməzdən əvvəl yarpaqlarının üzərinə qaynar su tökülür və bir neçə saat soyuq duzlu suda saxlanılır. Kökləri torpaqdan təmizlənib xırda doğranılır və tünd-qonur rəng alana qədər qovrulur. Belə “kofe” faydalı içki kimi məsləhət görülür.
22 Ciyən (su qamışı) (Typha L.) ) su hövzələrinin kənarında təsadüf olunur. Bəzən onu qamış bitkisi ilə səhv salırlar. Kökümsovlarında 46% nişasta, 24% zülal, 11% şəkər vardır. Yarpaqları C vitamini, toxumları yağlarla zəngindir. Xalq təbabətində kökümsovları ishal xəstəliyində, yarpaqları isə qanaxma zamanı, yarasağaldıcı təsirinə görə istfadə olunur. Yenicə inkişaf edən cavan zoğlarından qida məqsədi ilə istifadə olunur. Duzlu suda pörtülmüş zoğları yeyilir. Kökümsovlardan və zoğlardan bəzi ölkələrdə şorabalar, ət xörəkləri üçün əlavələr, un, çörək, şirniyyat nümunələri hazırlanır. Un hazırlamaq üçün kökümsovlar 0,5 sm ölçüdə doğranır, qurudulur və üyüdülür. Qovrulmuş kökümsovlarından kofe hazırlanır. Turşəngçə (dovşan kələmi) (Oxalis L.) 10 sm-ə qədər hündürlükdə olub rütubətli meşələrdə bitir. 100 q çəkidə olan bitkinin tərkibində 100 mq “C” vitamini vardır. Turş dadına görə salatlarda, şorabalarda istifadə olunur. Meşədə azıb çıxış yolunu tapa bilmədikdə bu bitkilərdən qida məqsədilə istifadə etmək məsləhətdir. Ot bitkilərindən əlavə meşədə bitən kol bitkilərinin giləmeyvələrindən də istifadə oluna bilər. Daha çox təsadüf olunan
həm də yarpaqları müalicəvi əhəmiyyətə malikdir. İyun-iyul aylarında çiçəkləyən bitkinin meyvələri avqust-sentyabr aylarında yetişir. Vitaminlərlə və mikroelementlərlə çox zəngindir.
həmişəyaşıl kol bitkisi olub, yaşıl rəngli uzunsov yarpaqlara malikdir. May-iyun aylarında çiçəkləyir, meyvələri avqust- sentyabr aylarında yetişir. Al-qırmızı meyvələri müalicəvi əhəmiyyətə malikdir.
kol və ya ağac olub, boz-qonur rəngli gövdəsi vardır. Cavan budaqları yaşılımtıl və ya qəhvəyi-qırmızımtıl rəngdə olur. Ən çox meşə talasında, kolluqlarda, çay sahili meşələrdə təsadüf olunur. Meyvələri alma və limon turşusu, şəkərlərlə zəngindir. 23 Adi zirinc (Berberis vulgaris L.) kol və ya ağac şəklində olub, meşə talasında, yamaclarda 2000 m-ə hündürlüyə qədər yayılmışdır. Turş meyvələri həm qida, həm də müalicəvi əhəmiyyətə malikdir. Qaragilə (Vaccinium myrtillus) əsasən gilli torpaqlarda, enliyarpaqlı və iynəyarpaqlı qarışıq meşələrdə təsadüf olunur. Meyvələri görmə qabiliyyətini gücləndirir və vitaminlərlə zəngindir. Meşədə bitən meyvə ağaclarından biri də
yarpaqları ağ və ya qara rəngli turşməzə-süni dada malik meyvələri vardır. Qara gəndəlaş (Sambucus nigra) bitkisinə meşənin kənarında, meşə talasında, enliyarpaq meşədə təsadüf olunur. Ehtiyatlı olun! Qara meyvəli gəndalaşın yetişmiş meyvələrindən və çiçəyindən başqa bütün orqanları zəhərlidir. Qırmızı meyvəli gəndalaşın meyvəsi isə çox zəhərlidir. Xalq təbabətində soyuqdəymə, revmatizm, və s. xəstəliklər zamanı müalicə məqsədilə meyvə və çiçəyindən hazırlanmış dəmləmələrdən ehtiyatla istifadə olunur. May-iyul ayında çıçəkləyir, meyvələri avqust-sentyabr aylarında yetişir.
50 sm-ə çatır. Xarici görünüşünə görə qaragiləni xatırlatsa da gövdəsi və meyvələri bir qədər fərqlənir. Açıq rəngli gövdəsi dağ meşələrinin daşlı-çınqıllı yamaclarına uyğunlaşaraq turş torpaqlara üstünlük verir.
3-4 m hündürlükdə kol bitkisi olub, bəzən 8 m hündürlükdə ağac forma- sında sıx tikanlı cən gəllik əmələ gətirir. Meşə talasında, çay vadisində, dərələrdə bitir. Tünd qırmızı rəngli meyvələri avqust-sentyabr aylarında yetişir və növbəti yaza qədər ağacda qala bilir. Turş meyvələri gec yetişir. Meşənin meyvə və giləmeyvə bitkiləri çətin vəziyyətdə aclığın dəf edilməsində köməyə çata bilər. Lakin meyvələri toplayan zaman ehtiyatlı olmaq lazımdır. Kolların üzərində müxtəlif zəhərli həşəratların sancmasına məruz qala bilərsiniz. Ən çox arılar, gənələr, zəhərli hörümçəklər yarpaqların arasında gizlənə bilər. Giləmeyvələri torplayarkən diqqətlə nəzərdən keçirmək, zəhərli meyvələrə və bitkilərə toxunmamaq lazımdır. 24 Meşənin bəzəyi olan göbələklər çoxlarının diqqətini cəlb edir. Səyahətçilər və istirahətə gələnlər göbələk toplamaq həvəsinə düşürlər, lakin bu zaman zəhərli göbələkləri tanımadıqlarına görə səhvə yol verirlər. Nəticədə ağır zəhərlənmə hadisəsi baş verir. Əgər həyatınızı təhlükə altında qoymaq istəmirsinizsə, göbələyin zəhərli və ya zəhərsiz olmasını ayırd edə bilmirsinzsə, yaxşısı budur ki, onlara toxunmayasınız. Zəhərlənmənin qarşısını almaq üçün heç vaxt yeməli göbələyi çiy halda yemək olmaz. Göbələkləri ayırd etmək üçün bu bitkiləri yaxşı tanımaq lazımdır. Ağacların gövdəsində parazit həyat sürən qov göbələklərinə əl vurmaq olmaz. Bu zəhərli göbələyin kökləri ağacın daxilindəki şirəni soraraq onun qurumasına səbəb olur. Göbələyin alt hissəsində sporangilər tumurcuqlanaraq ağacın bütün ətrafını bürüyür və nəticədə gövdənin qırılmasına səbəb olur. Bəzən qov göbələyinin rəngarəngliyi insanları cəlb edir və onu qoparıb evə aparmağa çalışırlar. Yadda saxlayın ki, bu göbləyin qoxusu insanda kəskin baş ağrılarına səbəb olur. Yol kənarında hətta yeməli göbələklər də zəhərli ola bilər.
• Аdi gərməşоv - Viburnum lantana L. • Qаfqаz хədicəgülü - Galanthus caucasicus (Baker) Grossh. • Qızılçubuq qızıl səbət - Solidago virgaurea L. • Hirкаn şümşadı - Buxus hyrcana Pojark. • Аvrоpа gərməşоvu - Euonymus europaea L. • Hаmаr güyənə - Polygonatum glaberrimum C.Koch • Erкəк аyıdöşəyi - Dryopteris filix-mas (L.) Schott • Uzunbuynuzcuqlu südləyən - Euphorbia macroceras Fisch.et C.A.Mey. • Ziyilоtu - Chelidonium majus L. • Şərq кəpənəкçiçəyi - Aconitum orientale Mill. • Аyıqulаğı və ya кеçiqulаğı - Verbascum thapsus L. • Qаfqаz хаnımоtu - Atropa caucasica Kreyer • Qаfqаz cаnаvаrgiləsi - Daphne caucasica Pall. • Pаslı üsкüкоtu - Digitalis ferruginea L. • Оtvаri gəndəlаş - Sambucus ebulus L. Qarğagözü, canavargiləsi və ya yalançı dəfnənin, daş sarmaşığı, inciçiçəyinin zəhərli meyvələrinə, bat-bat, badyan, dəlibəngin yarpaqlarına və gövdəsinə toxunmaq təhlükəlidir. Belə bitkiləri tanımaq və biliklərinizi yoldaşlarınızla bölüşmək çox vacibdir.
25 Diqqət zəhərlidir! Аdi gərməşоv Qаfqаz хаnımоtu Qаfqаz cаnаvаrgiləsi Аyıqulаğı Pаslı üsкüкоtu Оtvаri gəndəlаş Şərq кəpənəкçiçəyi Uzunbuynuzcuqlu südləyən
Qаfqаz хədicəgülü Qızılçubuq qızılsəbət Hirкаn şümşadı Hаmаr güyənə 26 İçməli suyu haradan əldə etməli? M eşədəki su hövzələrindən içməli su əldə etmək üçün ilk növbədə suyun təmizliyinə əmin olmaq lazımdır. Susuzluğu dəf etmək üçün yalnız bulaq suyundan istifadə edin. Əgər su mənbəyinin yaxınlığında tələf olmuş heyvanlara və balıqlara rast gəlmisinizsə bu sudan istifadə etmək həyat üçün təhlükəlidir. Çay və göllərin suyu içmək üçün yararsızdır. Yalnız yolu azıb, çıxılmaz vəziyyətdə qaldıqda suyu qaynadıb istifadə etmək olar. Fövqəladə hallarda susuzluğu aradan qaldırmaq üçün bir çox üsullar vardır. İçməli suyun ən sadə üsulla təmizlənməsi üçün qalın (yaxşı olar ki, kətan) parçanın içərisinə qum, xırdalanmış ağac kömürü və kiçik daşlar doldurulur. Torbanın aşağı hissəsində dəlik açılır. Su bu sadə süzgəcdən süzülərək qarışıqlardan təmizlənir. Adətən müxtəlif su mənbələrindən əldə olunan suyu zərərli qarışıqlardan təmizləmək üçün süzgəcdən, gümüş qaşıqlardan, yod məhlulundan (bir litr suya 8-10 damcı) istifadə olunur və sonra mütləq qaynadılır. Qarışqa yuvası, vəhşi arı pətəkləri içməli suyun yaxınlıqda (təxminən 1 km-ə qədər məsafədə) olmasına dəlalət edir. Suyu daha sadə bir üsulla da əldə etmək olar. Su çatışmazlığı olduqda hər hansı ağacın sıx yarpaqlı budağına polietilen paket keçirilir və ağzı kip bağlanır. Bitkinin buxarlandırdığı su paketin içərisində damcı şəklində toplanır. Bitkinin növündən asılı olaraq 1 saat ərzində 50-80 ml su toplamaq mümkündür. Ağac və kolların yoğun yaş budaqlarından vitaminli su almaq olar. Bunun üçün yaş budaqların yoğun hissəsi tonqalın üzərində maili yerləşdirilir. Budağın ensiz hissəsinin altına stəkan və ya polietilen paket qoyulur. İstiliyin təsiri altında yaş budaqdan ayrılan su stəkana toplanır. Bu məqsədlə cökə, söyüd ağaclarının budaqları daha yararlıdır. Ümumiyyətlə, söyüd bitən torpaqda qrunt sularının səthə yaxın olması məlumdur. Durğun su mənbələrindən toplanan suyu təmizləyib süzmək və qaynatmaq lazımdır. Toplanmış su ehtiyatını isti havada mütləq qaynadılmış halda içmək olar. Su isti havada tez bir zamanda köhnəlir və həyat üçün təhlükəli hala düşür. İsti havada bədənin su itkisinin qarşısını almaq məqsədilə birbaşa günəş şüalarından qorunmaq, fiziki hərəkətləri azaltmaq və geyimi islatmaq tələb olunur. Beləliklə, meşədə azan insan öz səhhətini qorumaq üçün ilk növbədə içməli su mənbələrini axtarıb tapmalı və kifayət qədər su ehtiyatı toplamalıdır. Dağ meşələrində suyu dərələrdə, qayaların çatlarında axtarmaq məqsədəuyğundur. Qış aylarında iri qayanın üzərinə qoyulan təmiz qar günəşli havada tezliklə əriyir və bir neçə dəqiqə ərzində 1 litr içməli su toplamağa imkan yaranır. |