Ilk Uyg’onish davri madaniyatining millat ilm – fani va
madaniyati taraqqiyotiga ta’siri.
Ma’lumki, o’tmishni o’rganmay kelajakni yaratib bo’lmaydi. Zero,
bugunning qadru – qimmati, mohiyati va salmog’i kechagi kun tarozisi orqaligina
to’liq idrok etiladi.
Darhaqiqat, tarixdan kelajakka xizmat qiladigan amaliy
xulosalar chiqarulmagunicha hech bir jamiyat ilgarilab rivojlanmaydi.
Dunyo xalqlari tarixi insoniyat taraqqiyoti haqida to’la va batafsil tasavvur,
bilim hamda tushunchalar berib, yoshlarning har tomonlama barkamol shaxs
bo’lib, yetishishida muhim o’rin tutadi. Zotan, komil inson tarbiyasi davlatimiz
siyosatining ustivor sohasidir.
Dunyo xalqlarining tarixiy tajribalaridan foydalanish, ya’ni tarixda bo’lib
o’tgan voqealardan, hodisalardan, turli madaniyat va ma’naviyat sohasida faoliyat
ko’rsatgan allomalar,
tarixiy shaxslar hayotidan, iqtisodiy taraqqiyotidan, yangi
farovon jamiyat qurish yo’lida insonlarni fozil, komil kishilar qilib tarbiyalashda
foydalanish va hozirgi davrga xizmat qildirish eng dolzarb vazifalardan
hisoblanadi. Haqqoniy tarix dillarga hayot qonini quyuvchi, tillarga so’z
baxsh
etuvchi, saltanatlarni qayta yaratuvchi, o’tib ketgan asrlar silsilasini butun
hayajonlari, egalari bilan ko’z o’ngimizda namoyon etib, hayotimiz sarhadlarini
kengaytiruvchi mo’jizadir. Uning ma’naviy qudrati ila biz barcha kechmish
zamonlarning odamlariga hamdamu hamnafas bo’lamiz,ular bilan goh suyib, goh
kuyib dilimizni rag’batlantiruvchi, huslarimizga
ozuqa beruvchi turli voqealar,
ajabtovur fe’l – atvorlar dunyosiga oshno bo’lamiz.
Tarixni insoniyat taraqqiyotining dardu quvonchlari, g’alabalaru
mag’lubiyatlari, yaratuvchilik qudratiyu barbod etuvchi qora kuchlari, jasorat va
xiyonat, oq va qoraning shiddatli to’qnashuvlari haqida hikoyalar bitilgan kundalik
daftar deyish mumkin.
Har bir xalq u kattami, kichikmi o’z tarixiga, milliy madaniyatiga ega. Jahon
madaniyati har bir xalq madaniyatining, eng yetuk, eng yuksak namunalaridan
tashkil topadi. U har bir milliy madaniyatdagi umuminsoniy tomonlarni o’zida
mantiqan
birlashtiradi, shuning uchun ham ilk Uyg’onish davri madaniyati
namoyandalari – Xorazmiy, Beruniy, Farg’oniy, imom al – Buxoriy, at – Termiziy,
Abu Ali ibn Sino, al – Motrudiy, Mahmud az – Zamaxshariy, Yevropa madaniyati
namoyandalaridan – Vilyam Shekspir, Jordano Bruno, Rembrand, Rafael,
Leonardo da Vinchi, Mikalenjelo va boshqalar asarlaridan ularni yaratgan millat va
xalqgina emas, butun insoniyat dunyosidagi barcha xalqlar bahramand bo’lib
foydalanmoqdalar.
Markaziy Osiyo xalqlari ham boshqa xalqlar singari boy madaniy merosga
ega bo’lib, bu meros millatimiz madaniyatining taqqiyotiga va yanada rivoji uchun
xizmat qilib kelmoqda.
O’zbek xalqi o’tmishda feodal jamiyat sharoitida madaniyatning barcha
sohalarida boy va bebaho boyliklar yaratdilar.
Biz ushbu bebaho madaniy
boyilkardan bahramand bo’lmasdan turib, ularni o’rganib qalbimizga, ongimizga
jo
qilmasdan
turib,
ulkan
imkoniyatlar
mamlakatida
– serquyosh
O’zbekistonimizda buyuk davlat barpo eta olmaymiz.
Biz bir narsani yaxshi anglab olishimiz kerakki, umumiy va maxsus
bilimlarga ega, ongli, tafakkuri va har xil izmlardan ozod,
zamonaviy
dunyoqarashi, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga voris bo’lgan insonlargina
fuqarolik jamiyatini barpo etishga va uni yanada takomillashtirishga qodir bo’ladi.
Tarixan O’zbekiston republikasida shakllangan intellektual salohiyat XXI
asrda o’zining rivojlanish darajasi jihatidan, innovatsion kashfiyotlar, imkoniyatlari
bilan hozirgi vaqtda jahondagi ko’pgina rivojlanayotgan mamlakatlardan ilgarilab
ketgan. Ko’p jihatdan esa iqtisodiy rivojlangan mamlakatlardan qolishmaydi.
Mubolag’asiz aytish mumkinki, fanimiz, aql – zakovat salohiyatimizning
noyob va go’zal binosiga bundan ko’p asrlar muqaddam poydevor solingan edi.
Mamlakatimiz fani juda qadim zamonlardan yuksala boshlanganini, uning chuqur
va qudratli ildizlari borligini faxrlanib ayta olamiz. U asrlar davomida o’zbek
millatiga, butun insoniyatga tabiat sirlarini o’rganishda,
tibbiyot, falsafa, tarix,
huquqshunoslik, ilohiyot, adabiyotshunoslik va tilshunoslikda ishonchli xizmat
qilib kelmoqda. Uzoq o’tmishdayoq o’zbek xalqining ilg’or mutafakkirlari olib
borgan tadqiqotlar, ularning amalga oshirgan kashfiyotlari jahon, umuminsoniyat
fani va madaniyatining oltin xazinasini tashkil etadi.
Bilimlar xazinasini ochgan
buyuk ajdodlarimizning nomlari butun dunyoda mashhur. Bular buyuk astronom
va matematiklar al – Xorazmiy, Farg’oniy, Javhariy, Marvaziy, Ulug’bek; faylasuf
va ilohiyotchi – huquqshunoslar Farobiy, imom Buxoriy, Imom Termiziy,
Marg’inoniy, Nasafiy; qomusiy olimlar Beruniy, Ibn Sino, tilshunos –
shoirlar
Qoshg’ariy, Yusuf Xos Hojib, Zamaxshariy, Alisher Navoiy; tarixchilar Bobur
Mirzo, Abulg’ozi Bahodirxon, Ogahiy va boshqa ko’pgina ulug’ zotlar.
Dostları ilə paylaş: