Jizzax davlat pedaggika universiteti

3-mavzu.Bilish metodologiyasi 
(2 soat)
 
Metod, metodologiya va metodika tushunchalari. Metodlarning tasnifi: umumilmiy 

---

3 
tadqiqot metodlari, xususiy ilmiy metodlar, umumiy mantiqiy metodlar, fan metodlari, 
empirik tadqiqot metodlari, nazariy tadqiqot metodlari. fanlararo tadqiqot metodlari.
Hozirgi zamon metodologiyasi: kumatoid, keys stadis, abduksiya. Evristika yangi 
metodologik tamoyil. Strukturaviy-funksional metod, ehtimoliy-statistik metod. 
Metodologik tamoyillar. Muvofiqlik tamoyili. To‘ldiruvchanlik tamoyili. Sistemali 
yondashuv. Modellashtirish tamoyili va o‘xshatish metodi Tarixiylik tamoyili. Metayaxlit 
xossalar – Ad-hoc yaxlit xossalar. 
4-mavzu. Epistemologiya ilmiy bilish ta’limoti sifatida 
(2 soat)
 
Epistemologiya – bilish jarayonini o‘rganuvchi izchil gnoseologiya. Epistemologiya – 
bilish, hayot va madaniyatni o‘zida mujassamlashtirgan narsalar va hodisalarni 
o‘rganuvchi fan. Epistemologiyaning yangilanish jarayonida ilmiy bilimning “alohida 
epistemologik maqomi” haqidagi ta’savvurlarning shakllanishi. 
XX 
asr 
epistemologiyasi 
turlari. 
Epistemologiyaning 
evolyusion, 
genetik, 
naturallashgan, gipotetik-deduktiv, kumulyativ, antropologik, tarixiy-evolyusion modellari.
Gnoseologiya, epistemologiya va metodologiyaning o‘zaro nisbati. Hozirgi zamon 
gnoseologiyasida sub’ekt va ob’ektning mustaqil mavjudligining tan olinishi. 
Metodologiyaning maqsadi. Metodologiya nazariy va amaliy faoliyatni tashkil etish 
tamoyillari va usullari tizimi. 
5-mavzu. Ilmiy tafakkur shakllari 
(2 soat)
 
Ilmiy tafakkurning mazmuni: qonunlar va qonuniyatlar. Ilmiy tafakkurning shakllari: 
muammo, gipoteza, g‘oya, kategoriya, tamoyillar, nazariya, paradigma. 
Ilmiy muammo, muammo va masala. Muammoli vaziyatning bilish jarayonidagi roli. 
Ilmiy muammoni qo‘yish, hal etish, xulosaning haqiqatligini isbotlashda ilmiy dalillarning 
o‘rni. 
Muammoli vaziyat tushunchasi. Savol va muammo. Ilmiy muamolarning vujudga 
kelishi va mantiqiy tuzilishi, ularning turlari va hal qilinishi. Faraz - bilimlarning mavjud 
bo‘lish va taraqqiy etish shakli. Farazlarning asosli bo‘lishining mantiqiy — metodologik 
shartlari. Faraz turlari: umumiy va xususiy farazlar. Ishchi faraz tushunchasi. Farazlarning 
tasdiqlanish darajasini ehtimoliy baholash. Farazni isbotlash usullari. 
Kategoriyalar (nazariy tushunchalar) tafakkur shakllari sifatida. 
G‘oya va uning bilimlar taraqqiyotida tutgan o‘rni. Milliy g‘oyaning mantiqiy 
strukturasi va mazmuni.
Ilmiy bashorat.