5 mavzu. Davlat budjeti, soliqlar va davlat qarzi (2 soat) Reja: Davlat budjetining mohiyati va funksiyalari

8.1-rasm. Soliq yuki dinamikasi
4

Izchillik bilan amalga oshirilayotgan, birinchi navbatda soliq yukini kamaytirishga 

qaratilgan oqilona soliq siyosati iqtisodiyotdagi tarkibiy o`zgarishlarga, xo`jalik 
yurituvchi sub‘ektlarning ishbilarmonlik faolligi va moliyaviy barqarorligini 
yuksaltirishga xizmat qilmoqda.
Soliq yukini iqtisodiyotdagi tarkibiy o`zgarishlarni e‘tiborga olgan holda kamaytirib 
borish o`z samarasini berdi. Milliy bozorni mahalliy tovarlar (xizmat, ish)lar bilan 
to`yintirayotgan, eksportga mahsulot chiqarayotgan, ichki va tashqi investitsiyalarni 
ishlab chiqarishga jalb qilayotgan, shuningdek, kichik biznes sub‘ektlari shaklidagi 
soliq to`lovchilarga soliq imtiyozlarining kengaytirilishiga qaramasdan yalpi ichki 
mahsulot va davlat budjetining daromadlar hajmida yil sayin o`sish 
ta‘minlanmoqda. Soliq yukining kamayishi nafaqat umumiy hajmda, shuningdek, 
uning tarkibi bo`yicha ham kamayishga erishildi.
Mamlakatimizda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning bu qadar jadal 
rivojlanishida eng avvalo mazkur soha uchun belgilanayotgan soliq imtiyozlari 
yetarli darajadagi rag`batlantiruvchi rol o`ynayotgani muhim hisoblanadi. Xususan, 
2010 yilda kichik biznes sub‘ektlari uchun belgilangan yagona soliq to`lovi 8 
foizdan 7 foizga, 2011 yilda 6 foizga, 2012 yilda 5 foizga pasaytirilgan.
1996-2014 yillar mobaynida kichik biznes sub‘ektlari uchun belgilangan soliq 
stavkalari 38 foizdan 5 foizga yoki 7,6 martaga qisqargan. 2017 yilda ham yagona 
soliq to‘lovi 5 foiz stavkada saqlanib qoldi.
So`nggi yillarda soliq solishning muqobil tizimi shakllantirilgan bo`lib, buning 
natijasida umumiy soliq yuki 2,5 marta kamaydi.
 
 
4
O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi ma‘lumotlari

---

Nazorat uchun savollar 
1. 
Davlat byudjetiga ta’rif bering va uning xarajatlari tarkibini sanab o’ting. 
2. 
O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti ixarajatlarida qanday o’zgarishlar 
ro’y bermoqda? 
3. 
Soliqlarning funnktsiyalariga izoh bering. 
4. 
O’zbekiston Respublikasi 
byudjetiga soliq tushumlaring 
tarkibi
va miqdoridagi tendentsiyalarni izohlab bering. 
5. 
Mamlakatimizda byudjet soliq siyosati qaysi maqsadlarga qaratilgan? 

---